توسعه‌ی شهری منجر به تغییر در پارادایم‌های قرن بیست‌و‌یک شده است. این امر موجب شده است تا فعالیت‌های تحقیقاتی برای شهر‌های هوشمندتر با مشارکت مستقیم مجامع صنعتی و سیاسی، متخصصان و جامعه‌ی علمی مدنظر قرار بگیرد.
به گزارش گروه ترجمه گرداب، با وجود این که تکنولوژی و ارتباطات به طور تصاعدی در حال رشد است و شهر‌های هوشمند حقیقی شدهاند، اما این مفهوم همچنان در حال توسعه و بهبود است. سازمان ملل تخمین زده که بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۵۰ جمعیت جهان ۳۲ درصد رشد داشته باشد و از ۷.۲ میلیارد به ۹.۷ میلیارد برسد.
در همین حال جمعیت شهرنشین جهان ۶۳ درصد افزایش داشته باشد و از ۳.۹ میلیارد نفر به ۶.۳ میلیارد نفر برسد. پیشبینی‌های جدید تخمین میزند تا سال ۲۰۳۰ بیشتر از ۶۰ درصد جمعیت جهان در شهر‌ها زندگی کنند که بیشترین رشد در آفریقا، آسیا و امریکای لاتین خواهد بود. در سال ۲۰۵۰ جمعیت شهر شانگهای چین به ۲۱ میلیون نفر و شهر بمبئی در هند به ۴۲ میلیون نفر خواهد رسید.
همانطور که سیاره‌ی ما روز به روز شهریتر میشود، شهر‌ها نیز روز به روز باید هوشمندتر شوند. گسترش شهرنشینی مستلزم روش‌های جدید و نوآوران‌های برای مدیریت پیچیدگی‌های زندگی شهری جدید از جمله افزایش جمعیت، مصرف انرژی، مدیریت منابع و حفاظت از محیط زیست است.
اولین کلانشهر‌های جهان (با بیش از ۱۰ میلیون نفر جمعیت) در سال ۱۹۷۰ نیویورک و توکیو بودند. این شهر‌ها دارای زیرساخت‌ها و منابع لازم برای تامین نیاز‌های شهروندان خود بودند. با این حال، بیشتر کلانشهر‌های جدید در کشور‌های در حال توسعه واقع شدهاند که با داشتن تعداد زیادی مردم فقیر و محدودیت منابع و زیرساخت‌ها نمی توانند تقاضای روزافزون جمعیت خود را برآورده کنند.
این کلانشهرها، در سطح وسیع، توانایی توسعه‌ی مناسب را برای پاسخگویی به افزایش تعداد ساکنان خود ندارند. آن‌ها پر از هرج و مرج و خطرناک هستند و خدمات بهداشتی و آموزشی محدودی دارند. در این شرایط رقابت برای منابع غذایی، آب و انرژی به سرعت افزایش خواهد یافت. تعداد کلانشهرها در سال ۲۰۱۴ تعداد ۲۸ شهر بود؛ سه برابر بیشتر از سال ۱۹۹۰. و تخمین زده میشود که در سال ۲۰۳۰ به ۴۱ شهر برسد. از ۲۸ کلان شهر، ۱۶ شهر در آسیا، ۴ شهر در آمریکای لاتین، ۳ شهر در آفریقا و ۳ شهر در اروپا قرار دارند.
اگرچه شهر‌ها تنها ۲ درصد از سطح کره‌ی زمین را اشغال میکنند، اما حدود ۵۰ درصد از جمعیت جهان را در خود جای میدهند، ۷۵ درصد از کل انرژی تولید شده را مصرف میکنند و ۸۰ درصد از ایجاد اثر گلخان‌های را بر عهده دارند. به همین دلیل است که توسعه‌ی شهری و مشکلات مرتبط با آن در سال‌های اخیر در بسیاری از کنفرانس‌های بینالمللی و ملی به شدت مورد بحث قرار گرفته است. برخی از مهم‌ترین رویداد‌ها عبارتند از:
نمایشگاه جهانی شانگهای (۲۰۱۰)، اجلاس جهانی Ecocity مونترال (۲۰۱۱)، کنگره‌ی جهانی نمایشگاه شهر هوشمند در بارسلون (۲۰۱۱)، کنفرانس بینالمللی شبکه‌های هوشمند برای شهر‌های هوشمند در تورنتو (۲۰۱۵)، مجمع جهانی شهر هوشمند در سنگاپور (۲۰۱۶)، انجمن بینالمللی IEEE در مورد شبکه‌های هوشمند برای شهر هوشمند در پاریس (اکتبر ۲۰۱۶). به عنوان جمعبندی، دغدغه‌ی توسعه‌ی هوشمند شهر‌ها امیدی برای کاهش فقر، نابرابری و بیکاری و همچنین مدیریت کارآمد منابع انرژی است.
تکامل مفهوم شهر هوشمند به عنوان شهر آینده:
توسعه‌ی پایدار سکونتگاه‌های شهری از زمان‌های قدیم برای معماران و مدیران شهری یکی از دغدغه‌های اصلی بوده است. در کتاب «باغ شهر‌های فردا» که در سال ۱۸۹۸ توسط شهرساز بریتانیایی ابنزر هاوارد منتشر شد، شهرسازی به عنوان ابزاری در نظر گرفته شده است برای تبدیل زاغه‌ها به محله‌هایی که قادر به ایجاد فرصت‌های مختلف و آسایش برای اهالی خود هستند. اوژن هنارد فرانسوی که یکی از اولین برنامهریزان شهری بود که بر توسعه‌ی شهر‌های اروپایی آینده تأثیر گذاشت، گفته است: «هدف من تحقیق در مورد تأثیری است که پیشرفت علم و صنعت مدرن ممکن است بر برنامهریزی و به ویژه بر شهر‌های آینده اعمال کند. شهر‌های فردا نسبت به شهر‌های دیروز به راحتی در معرض دگرگونی خواهند بود.»
ویژگی‌هایی که شهر‌های آینده را تعیین میکند، در طول سال‌ها به دست آمدهاست. در دوران بین دو جنگ، برنامهریزان و معماران مدرنیستی با هدف کاهش اشتباهات ناشی از استراتژی شهر‌های صنعتی و تبدیل شهر‌ها به شهر‌های سبز، ایده‌هایی را مطرح کردند. از جمله لوکوربوزیه در اثر «شهر فردا و برنامهریزی آن (۱۹۲۹)» که تأثیری طولانی مدت بر معماری شهر‌های اروپا و آمریکای شمالی داشته است، این ایده را مطرح می کند.
واژگانی که ویژگی‌های شهر‌های آینده را توصیف میکند در دهه‌های گذشته به طور قابل توجهی بهبود یافته است تا تعداد زیادی از مفاهیم تاکید شده توسط مالکان و گروه‌های ذینفع را بهتر توضیح دهد. محبوبیت اصطلاحات مختلف در طول زمان، بسته به ایده‌های ترویج شده توسط دانشگاه‌ها، محیط‌های کسب‌وکار، نهاد‌های سیاسی و جامعه‌ی مدرن تغییر کرده است.
متخصصان حوزه‌های مختلف تعاریف مختلفی را برای شهر هوشمند ارائه کرده‌اند؛ مانند:
شهر هوشمند از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای افزایش قابلیت زندگی، کارایی و پایداری خود استفاده می کند (شورای شهر‌های هوشمند ۲۰۱۴).
شهری که میتواند شرایط تمامی زیرساخت‌های حیاتی خود را از جمله جاده‌ها، پلها، تونلها، ریلها، متروها، فرودگاه ها، بنادر دریایی، ارتباطات، آب، برق و حتی ساختمان‌های اصلی کنترل و یکپارچه کند، میتواند منابع خود را به بهترین حالت بهینه کند، برای نگهداری پیشگیرانه برنامهریزی کند و فعالیت‌ها و نظارت بر جنبه‌های امنیتی را ارتقا دهد؛ در حالی که ارائه‌ی خدمات به شهروندان خود را به حداکثر میرساند (اطلاعات فنی و علمی دفتر ایالات متحده).
شهر هوشمند را میتوان به عنوان فضای جغرافیایی تعیین شده‌ای در نظر گرفت که میتواند منابع (طبیعی، انسانی، تجهیزات، ساختمان‌ها و زیرساخت ها) و همچنین زباله‌هایی را که توسط سبک زندگی پایدار تولید شده و برای محیط زیست مضر نیست، مدیریت کند.
جدول ۱ بخشی از اصطلاحات کاربردی در مورد شهر آینده را که در طول زمان توسط ذی‌نفعان و جوامع علمی تکامل یافته است نشان می‌دهد:
روند‌های اصلی که منجر به شهر هوشمند شد شامل شهر پایدار و شهر دیجیتال است. اصطلاح شهر هوشمند حاصل تکامل این دو گونه از شهرهاست.
شهر پایدار: پس از سال ۱۹۵۰ به محبوبترین اصطلاح مربوط به توسعه‌ی شهری آینده تبدیل شد؛ تأثیری که از گزارش کمیسیون برانتلند سازمان ملل متحد (۱۹۸۷) در زمینه‌ی توسعه‌ی پایدار برگرفته شد. این اصطلاح در ارتباط با استراتژی‌هایی برای اتخاذ تصمیمات اضطراری برای محدود کردن تغییرات آب و هوایی به ویژه در انگلستان، کانادا، استرالیا، ایالات متحده‌ی آمریکا و هند مورد استفاده قرار گرفت. شهر پایدار شهری است که از فناوری برای کاهش انتشار CO۲، تولید انرژی کارآمد و بهبود کارایی ساختمان‌ها استفاده میکند. هدف آن تبدیل شدن به شهری سبز است.
شهر‌های دیجیتال: در اواخر دهه‌ی ۹۰ به دومین اصطلاح مورد استفاده در مورد شهر‌های آینده تبدیل شد، زیرا شهر‌های دیجیتال نشان‌دهنده‌ی ارتباط قوی بین رشد فزاینده‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور و حجم زیاد اطلاعات است. کمیسیون اروپا برنام‌های به نام «شهر‌های دیجیتال اروپایی» را تأسیس کرد. این پروژه با هدف ارائه‌ی خدمات به جامعه‌ی محلی و اطمینان از مشارکت فعال شهروندان در تصمیمگیری‌های شهری، ایده‌ی دیجیتالی شدن را برای حمایت از محیط‌های پیچیده‌ی یک شهر با استفاده از پلتفرم‌های انفورماتیک و شبکه‌های دیجیتال ترویج داد.
با این حال، از سال ۲۰۰۹ علاقه به اصطلاح «شهر‌های دیجیتال» به طور قابل توجهی کاهش یافت؛ زیرا به تدریج با اصطلاح جدید «شهر‌های هوشمند جایگزین شد. این اصطلاح عناصر پایداری و شمول اجتماعی را دربر میگیرد و در عین حال برای تحولات فناوری‌های جدید اینترنتی مناسب است. برخی از ناظران بیان میکنند که اصطلاح «هوشمندی» از نظر سیاسی خنثیتر از واژه‌ی «پایداری» است. بنابراین، ترکیب‌های مختلف واژه هوشمند (شهر هوشمند، رشد هوشمند، توسعه‌ی هوشمند) در کشور‌هایی که بخش بزرگی از افکار عمومی با اصطلاحات «پایداری» و «سبز بودن» همراه هستند، آسان‌تر پذیرفته شد.
از سوی دیگر، اصطلاح اکوشهر‌های پیشنهاد شده توسط گروه اکولوژی شهری ـ تامین انرژی از طریق منابع پاک، و توسعه‌ی شهر در تعادل با طبیعت ـ در اواسط دهه‌ی ۹۰ محبوبیت بیشتری پیدا کرد. اکوشهر از سال ۲۰۱۱ که مفهوم شهر هوشمند شروع به پذیرش سراسری کرد، شهرت بیشتری به دست آورد.
به گفته‌ی گوگل ترندز، اصطلاح «اکو سیتی» در جنوب آسیا، استرالیا، اروپای غربی و آمریکای شمالی مقبولیت گسترده‌تری داشت؛ در حالی که «شهر هوشمند» به طور گسترده در اروپا و آمریکای شمالی پذیرفته شده است. عبارات «شهر سبز» و «شهر فشرده» در شهرک‌هایی از آمریکای شمالی و استرالیا مرتبط است؛ در حالی که در هند عباراتی مانند «شهر پایدار» و «شهر نوآور» به طور گسترده استفاده میشود. در لندن، اصطلاح «شهر هوشمند» بیشتر استفاده میشود؛ در حالی که در نیویورک علاقه‌ی قابل توجهی به عبارات «شهر فشرده»، «شهر قابل زندگی» و «شهر سبز» نشان داده شده است.
با این حال، صرف نظر از نام، شهر‌های آینده باید به منظور کاهش اثرات زیست محیطی برای کمک به تغییرات آب و هوایی با طبیعت سازگار شوند. این سازگاری شامل رشد جمعیت، جهانی شدن اقتصاد، جمعیتشناسی، خطرات زیستمحیطی، پیشرفت تکنولوژی، تغییرات ژئوپلیتیک، تحرک انسان (از جمله مهاجرت)، پیری جمعیت، تعارضات اجتماعی و نابرابری، ناامنی (از نظر انرژی، غذا، آب)، تغییرات در بخش‌های دولتی و نهادی می شود.
___________________________________
منابع:
https://assets.weforum.org/editor/dU۸saGJMtOdnzyrtSznGV۶kPww۵uLL۱NbjadjoA۵r۲Q.png
https://ars.els-cdn.com/content/image/۳-s۲.۰-B۹۷۸۰۱۲۸۱۵۰۳۲۰۰۰۰۰۱۹-f۰۱-۰۱-۹۷۸۰۱۲۸۱۵۰۳۲۰.jpg
https://www.researchgate.net/profile/Leonidas-Anthopoulos/publication/۳۱۶۱۱۴۲۴۰/figure/fig۲/AS:۶۹۷۰۹۰۶۸۲۴۱۷۱۵۶@۱۵۴۳۲۱۰۷۷۸۳۳۷/۱-smart-city-evolution-timeline.jpg
