Gerdab.IR | گرداب

آیا فیس‎بوک، سیاست خارجه دارد؟

چین، هدف تازه زوکربرگ

تاریخ انتشار : ۲۶ آذر ۱۳۹۰

غول شبکه اجتماعی از این‎قدرت برخوردار است که جهان را به‎سوی بهبود شرایط سوق دهد، اما آیا تمایلی به چنین کاری دارد؟

گرداب- اواخر سال 2008، فکر "مارک زوکربرگ"، مدیرعامل "فیس‎بوک"، درگیر اعتراضات سیاسی اوایل همان سال در کلمبیا بود. مرد جوانی گروهی در فیس‎بوک به راه انداخته بود تا تنفرش را از شبه نظامیان "فارک" (FARC)، ابراز کند. یک ماه بعد در روز 4 فوریه، میلیون‎‎ها نفر در سراسر کلمبیا و در نقاط مختلف دنیا در اعتراض به فارک به خیابان آمدند.

اعتراضات ضدفارک (حرکتی که بعدا تبديل به موجی از اعتراضات جهانی در آن سال شد) را می‎توان نخستین نمونه استفاده از رسانه‎‎های اجتماعی مانند "توئیتر" و فیس‎بوک در جنبش‎‎های عظیم سیاسی دانست. حرکتی که در توئیتر و فیس‎بوک تبدیل به تریبون، برگه جمع‎آوری امضا و محل جلسات جمعی جهانی می‎شود. شاید آغاز شدت گرفتن این مسأله، در خاورمیانه (جایی‎که دوستان خشمگین در فیس‎بوک جمع می‎شدند) بوده باشد، اما زنجیره واکنش‎‎ها باعث دگرگونی چشم‎انداز جنبش‎‎های شهروندی و اعتراضات شد. دامنه مسأله فوق نه تنها در تونس، مصر و لیبی رخ داد که دیکتاتورهای‎شان سرنگون شدند، بلکه به سوریه، یمن، بحرین و بعد‎ها به اسپانیا، رژیم صهیونیستی، هند، انگلیس، آمریکا و نقاط دیگر نیز کشید. فیس‎بوک وصل‎کننده تمام این جنبش‎هاست و تبدیل به زیرساخت جدیدی برای اعتراض شده است.

و این تازه ابتدای راه است. زوکربرگ  شروع به آموختن زبان چینی کرده تا فیس‎بوک را وارد پرجمعیت‎ترین کشور جهان کند. البته این به‎عنوان یک حرکت پیشتازانه سیاسی نیست، بلکه زوکربرگ  به‎دنبال موفقیت خدماتش در چین است.اما چه‎کسی می‎تواند پیش‎بینی کند که این حرکت چه تغییری سیاسی یا غیر سیاسی به ‎وجود خواهد آورد؟

زوکربرگ  سه سال قبل، پیش‎بینی کرد: 15 سال بعد، ممکن است موارد مشابهی مانند رویداد‎هایی که در کلمبیا رخ داد، هر روز اتفاق بیفتد.

به‎وضوح زمانی‎که او در نظر گرفته بود بیش از حد محافظه‎کارانه بوده، اما این‎که 2011 را "سال رسانه‎‎های اجتماعی" بگذاریم هم کار اشتباهی است. به‎نظر می‎رسد سال‎‎های آتی از این هم بیشتر شاهد تأثیر این ابزار اینترنتی در حال پیشرفت باشیم. فیس‎بوک که هنوز هشت ساله هم نشده، به‎زودی از مرز یک میلیارد کاربر فعال عبور خواهد کرد. توئیتر با 100 میلیون کاربر، ابزاری کوچک‎تر محسوب می‎شود، ولی شامل نخبگان است: رهبران رسانه‎ای، سیاسی، تجاری و فن‎آوری. در همین حال گروه‎‎های زیادی از کارآفرینان در دره سیلیکون و جا‎های دیگر بر روی محصولات اجتماعی - رسانه‎ای جدیدی کار می‎کنند و می‎خواهند کمک کنند تا سازمان‎دهی کار‎های مردم عادی، آسان‎تر شود.

مسأله‎ای که باعث شده فیس‎بوک در عرصه سیاست این‎قدر مؤثر باشد، این است که در وهله اول یک ابزار اجتماعی است. در فیس‎بوک به‎سادگی می‎گویید: "فروشگاه خواهم بود" و سیستم آن را برای تمام دوستان‎تان منتشر می‎کند. پس اگر می‎خواهید که دوستان‎تان در تونس بدانند که از "زین‎العابدین بن علی" خسته شده‎اید، طبیعی به‎نظر می‎رسد سیستمی را که قبلا تجربه استفاده از آن را دارید و می‎دانید در انتقال اطلاعات به گروه بزرگی از مردم مؤثر است، به‎کار بگیرید. پیام چه نارضایتی سیاسی باشد و چه مسائل پیش‎پا افتاده دیگر، با این روش با سرعت بالا قابلیت انتشار پیدا می‎کند.

به‎طور حتم فیس‎بوک و توئیتر باعث به‎وجود آمدن اعتراضات مردم کشورهای عربی نشدند. شاید رسانه‎‎های اجتماعی به سازمان‎دهی و بالابردن آگاهی کمک کرده باشند، اما نمی‎توانند باعث شوند که مردم جان خود را به خطر بیندازند.

به همین دلیل، بعید است زوکربرگ  تمایل داشته باشد تصورات سال 2008 خود را تکرار کند. وی دلایل قوی دارد که سکوت پیشه کند. فیس‎بوک به‎صورت کم و بیش مؤثر، در کشور‎های مختلف ممنوع شده است، اما خدماتش را به بسیاری از کشور‎های غیردموکراتیک عرضه می‎کند و تمایل دارد به این کار ادامه دهد.

بزرگ‎ترین علامت سؤال درباره چین است. 2 سرویس ملی گسترده که از روی توئیتر نمونه‎برداری شده و به "ویبوز" معروف است، از سوی 2 شرکت "سینا" و "تنسنت" به راه افتاده است که هر کدام صد‎ها هزار کاربر دارد. با وجود سانسور دولت که تلاش می‎کند با دقت کامنت‎‎های نامطلوب را حذف کند، موفقیت اما کامل نبوده است. بعد از تصادف قطار سریع‎السیر در ونژو که باعث کشته شدن تعداد زیادی از مسافران شد، آن‎قدر نظرات شهروندان خشمگین از سانسور در امان ماند که این حس به‎وجود آمد که می‎توان از وزیر راه‎آهن انتقاد کرد. مسأله فوق باعث شد مطبوعات - حتی آن‎هایی که مالکیت دولتی دارند - به خود جرأت دهند و به وزیر راه آهن به‎شدت حمله کنند.

رشد روزافزون "ویبوز"ها و علاقه مردم به استفاده از آن‎ها، باعث شک در سیاست چین شده است. در حالی‎که سیستم کشور فوق را نمی‎توان دموکراسی نامید، اما این نوعی از ابراز خواست مردم است. کاربران "ویبوز"ها تردید ندارند که بر کامنت‎های‎شان نظارت می‎شود. برای دور زدن سانسور، بسیاری از کاربران رمز‎هایی برای جایگزینی اسامی رهبران یا مسائل چالش‎برانگیز اصلی انتخاب کرده‎اند. به این ترتیب معمولا مباحثات فوق درباره مسائل حساس از تیغ سانسور در امان می‎ماند.

اما در نقطه مقابل، بازهم سانسور توانایی غلبه بر کاربران را دارد. ده‎‎ها هزار نفر از مردم شهر شمالی "دالیان" تابستان گذشته در میدان مرکز جمع شدند که به‎عبارتی بزرگ‎ترین راه‎پیمایی سیاسی در تاریخ اخیر چین محسوب می‎شود. آن‎ها به نشت مواد از کارخانه شیمیایی در ساحل اقیانوس اعتراض داشتند که امکان داشت مواد شیمیایی مهلک را در بندر و آب‎‎های اطراف آن پراکنده کند. در حالی‎که مقامات موافقت کردند تا کارخانه را منتقل کنند، اما سیستم سانسور در عدم انعکاس جریان در "ویبوز"ها موفق عمل کرد. بیشتر چینی‎‎ها از این قضیه خبردار نشدند.

در حالی‎که زوکربرگ  می‎گوید ورود به چین، یکی از مهم‎ترین اولویت‎‎های راهبردی فیس‎بوک است، بعید به‎نظر می‎رسد به خدمات فوق اجازه داده شود تا بدون سیستم فیلتر و سانسور متداول برای دیگر رسانه‎‎های اجتماعی به چین وارد شود. یکی از سخنگویان فیس‎بوک در واشنگتن اخیرا به وال‎استریت ژورنال گفت: «شرکت حاضر به مذاکره برای رسیدن به تفاهم است.»

"آدام کانر" افزود: «شاید محتوایی را برای برخی کشور‎ها مسدود کنیم و برای دیگران آزاد بگذاریم. بار‎ها در شرایط نامناسب قرار گرفته‎ایم، زیرا در کشور‎هایی که تاکنون چنین تجربه‎ای را نداشته‎اند، بیش از حد امکان آزادی بیان می‎دهیم.»

شاید حتی مارک زوکربرگ  نتواند پیش‎بینی کند که چه اتفاقی رخ خواهد داد، اما احتمال کمی وجود دارد که بندهای رسانه‎‎های اجتماعی گسسته شود، زیرا در این صورت مردم عادی در سراسر جهان این‎قدرت را خواهند یافت که صدای‎شان را به گوش بقیه برسانند.

منبع: پنجره