بيست نکته درباره مطالعه کتب شهيد مطهری

تاریخ انتشار : ۱۲ ارديبهشت ۱۳۹۱

دانستن اهميت مطالعه‌ كتب شهيد مطهري، بزرگ‌ترين عاملي است كه مي‌تواند ما را با انگيزه‌ بالايي به طرف اين كتب ارزشمند سوق دهد.

گرداب- چگونه كتب استاد را مطالعه كنيم كه تا انتهاي مسير ثابت قدم و استوار بمانيم ؟

آن چه در پي مي‌آيد، نكاتي چند درباره‌ مطالعه‌ آثار شهيد مطهري است. اميد است كه براي خوانندگان گرامي كارگر افتاده و آن‌ها را در پيمودن هر چه صحيح‌تر اين راه ياري كند. البته از خوانندگان عزيز تقاضا داریم، همه‌ اين نكات را به دقت خوانده و به كار بندند، هم چنين از انتخاب روش‌هاي سليقه‌اي به شدت پرهيز كنند.

1. براي پيمودن هر راهي در ابتدا بايد انگيزه‌ رهرو، براي پيمودن آن راه به حد بالايي برسد تا اگر موانعي ايجاد شد، هيچ ترديد و تزلزلي در او پديد نيايد.

بسياري از كساني كه كتب استاد را براي مطالعه انتخاب و خواندن آن‌ها را هم آغاز کرده اند، به دليل نداشتن انگيزه‌ بالا، در همان ابتدا به قول خودمان بريده‌اند. دانستن اهميت مطالعه‌ كتب شهيد مطهري، بزرگ‌ترين عاملي است كه مي‌تواند ما را با انگيزه‌ بالايي به طرف اين كتب ارزشمند سوق دهد.

2. يكي از عوامل ايست مطالعاتي اين است كه خواننده، روش‌هاي مطالعه را به صورت مختلط درباره‌ هر كتابي استفاده مي‌كند. هر كتابي را بايد با روشي متناسب با هدف آن خواند. گاهي هدف حفظ كردن، گاهي هم فهميدن عميق و دقيق، در بعضي موارد اطلاع سطحي و در مواردي هم گرفتن ديدگاه، يا تغيير و تكميل يك ديدگاه قبلي است.

براي فهم بهتر هدف اخير؛ يعني مطالعه با هدف گرفتن، تغيير يا تكميل ديدگاه، به اين مثال توجه کنید. كسي را تصور كنيد كه نسبت به امام ديدگاهي منفي دارد. او به دليل داشتن چنين ديدگاهي، نسبت به امام و سخنان ايشان حالت بدي دارد؛ مثلا اگر تصوير ايشان را در تلويزيون ببيند، آن را خاموش مي‌كند و اگر سخنان امام را بشنود، نه تنها آن را جدي نگرفته؛ بلكه شايد آن را مسخره هم بكند. اين شخص به راهنمايي يكي از دوستانش كتابي را درباره‌ امام مطالعه مي‌كند. بعد از خواندن كتاب، مات و مبهوت مانده و از هر آن چه كه درباره‌ امام مي‌انديشيده، اظهار پشيماني مي‌كند. اگر بعد از چند ساعت از او بپرسيد از آن چه كه درباره‌ امام خوانده برايتان بگويد، او در حالي كه چند صد صفحه كتاب خوانده، بعد از اندكي سخن گفتن، ديگر چيزي براي گفتن ندارد؛ يعني بسياري از مطالب، در خاطرش باقي نمانده است و اگر چند سال ديگر او را ببينيد و دوباره بخواهيد از آن كتاب، مطالبي را برايتان بگويد، شايد هيچ چيزي در ذهنش باقي نمانده باشد؛ اما شما فكر مي‌كنيد كه چون چيزي از آن كتاب در ذهنش نيست، مطالعه‌ كتاب برايش بي‌فايده بوده؟ مسلما اين چنين نيست. او نسبت به امام، ديدگاهي منفي داشت كه با خواندن آن كتاب، نظرش عوض شد؛ حتي اگر يك كلمه هم در ذهنش باقي نباشد؛ اما اثر آن باقي است.

ما در مطالعه‌ كتاب‌هاي استاد مطهري (حداقل در دور اول) در پي حفظ تك تك جمله‌ها نيستيم؛ بلكه در پي‌ آن هستيم تا به وسيله‌ كتاب‌هاي استاد مطهري با چهره‌ زيباي اسلام آشنا شويم و ديدگاهي نو و مطابق با واقع نسبت به اين دين كامل به دست آوريم. اين آشنايي، با مطالعه حاصل مي‌شود؛ حتي اگر جملات و داستان‌هاي كتب در ذهنمان باقي نماند.

با توجه به اين نكته، به نكات بعدي مي‌پردازيم.

3. از آن جا كه هدف ما حفظ كردن نيست پس نبايد از فراموشي مطالب هراسي داشته باشيم.

4. هميشه اين نكته در ذهنمان باشد كه مفيد بودن مطالعه‌ يك كتاب، فقط در گرو حفظ آن نيست.

5. حواسمان باشد كه بسياري از مطالب به ضمير ناخودآگاه رفته و در موقعيتي مناسب؛ مثل بحث يا سؤال يادآوري مي‌شود.

6. از نوشتن و خلاصه برداري بپرهيزيم. اين كارها سرعت مطالعه را كُند كرده و پس از مدتي انگيزه را كاهش مي‌دهند. اين گونه كارها براي دور دوم مطالعه است كه معمولا كساني كه موفق به مطالعه‌ يك دوره از كتب استاد مي‌شوند، خودشان براي مطالعه‌ دور دوم احساس نياز مي‌كنند.

7. تمام تلاشمان اين باشد كه دور اول را به سرعت تمام كنيم.

8. پيام هر صفحه را بگيريم و بگذريم؛ پس اگر كلمه يا جمله‌اي برايمان مبهم بود و پيام هم متوقف بر فهم آن نبود، بدون مكث از آن جمله يا كلمه بگذريم.

 9. حتما يك وقت حداقلي براي مطالعه تعيين كنيم و هيچ روزي هم كمتر از آن مطالعه نكنيم؛ مثلا هر روز نيم ساعت تا يك ساعت را به مطالعه‌ آثار شهيد مطهري اختصاص دهيم.

10. از فرصت‌هاي كم هم براي مطالعه استفاده كنيم. وقت‌هاي مرده را هم جزء اوقات مطالعه قرار دهيم.

11 . يك صفحه مطالعه را هم غنيمت بشماريم كه قطره قطره جمع گردد، وانگهي دريا شود.

12. براي اين كه بتوانيم از تمام وقت‌ها براي مطالعه استفاده كنيم، چه خوب است كه همه جا كتاب استاد را به همراه داشته باشيم. اين كار علاوه بر اين فايده، در فرهنگ سازي مطالعه‌ كتب استاد نقش بسزايي دارد.

13. تشويق يكديگر را فراموش نكنيم.

14. با يادآوري هدف مطالعه‌ آثار شهيد مطهري از اين كه ديگران كتاب‌هايي با نام‌هاي قلمبه سلمبه مي‌خوانند، نگران نباشيم. اين نكته را فراموش نكنيد كه هدف، به دست آوردن ديدگاهي صحيح نسبت به دين مبين اسلام است كه بدون داشتن چنين ديدگاهي، خواندن آن كتاب‌ها نه تنها هيچ فايده‌اي ندارد؛ بلكه مضر هم هست.

15. اين را هم بدانيم كه فهم كتاب‌هاي بسياري از بزرگان ديگر تا حد زيادي براي غير طلاب آن هم در سطوح بالا، مشكل و دست نايافتني است. مطالعه‌ كتاب‌هاي استاد، ما را براي فهم آن كتب هم آماده مي‌كند.

16 . از مطالعه‌ كتب متفرقه بپرهيزيم؛ مگر در موارد اضطراري.

17 . آسان بودن كتاب‌هاي اول، موجب بي‌اهميتي شما به عمق مطالب نشود. كتاب داستان و راستان كه از ساده‌ترين كتب استاد است، از عميق‌ترين كتاب‌هاي ايشان نيز هست كه جايزه‌ بين‌المللي يونسكو را به خود اختصاص داده.

18. نكته‌ بسيار مهم و كليدي: اگر كتاب‌هاي استاد مطهري را بدون داشتن يك سير مشخص و فقط با انتخاب سليقه‌اي بخوانيم، به هدفي كه در پي آن هستيم نخواهيم رسيد. ما براي مطالعه، سيري را پيش‌نهاد مي‌كنيم كه داراي اين خصوصيات است.

الف) نويسنده‌ اين سير يكي از علماست كه مي‌گفت: «من بيست و دو سه دور كتاب‌هاي شهيد مطهري را گرفتم و خواندم و به كتاب‌خانه‌ مسجد هديه كردم.» ايشان با اين اندوخته‌ عظيم مطالعاتي در كنار حرم امام رضا عليه‌السلام اين سير را تنظيم مي‌كنند.

ب) در اين سير، علاوه بر آن كه در تنظيم موضوعي كتب دقت شده، هم چنين، چينش كتاب‌ها از آسان به سخت است كه ذهن خواننده را رشد داده، به گونه‌اي كه وقتي به كتاب‌هاي تقريبا مشكلي هم‌چون توحيد يا عدل الهي و ... مي‌رسد، براي دريافت مطالب آن كتاب‌ها آماده مي‌شود. در حالي كه اگر خواننده از همان ابتدا به سراغ اين كتاب‌ها برود، يا از درك مفاهيم آن عاجز بوده و يا اين كه دريافت ناقصي خواهد داشت.

ج) گاهي در مطالعه‌ يك كتاب سؤالاتي پيش مي‌آيد كه پاسخ بسياري از آن‌ها در اين سير، در كتاب‌هاي بعدي يافت مي‌شود.

د) اين سير در چهار مرحله‌ آشنايي با استاد،‌كتب داستاني، كتب سخنراني و كتب دست نويس تنظيم شده است.

سير پيش نهادي، در پايان همين گفتار خواهد آمد.

19. اگر چند نفر با هم تصميم گرفته‌ايد كتاب‌هاي شهيد را مطالعه كنيد، مي‌توانيد با همكاري، يكديگر را در پيش‌برد مطالعه ياري كنيد. مواظب باشيد كار جمعي، سرعت مطالعه‌ شما را كند نكند. نحوه‌ كار جمعي مي‌تواند به اين شكل باشد كه افراد گروه ضمن اين كه با سرعت هر چه تمام‌تر به مطالعه‌ي كتب مي‌پردازند، هر هفته يا دو هفته يك بار گرد هم جمع شده و از كتاب اول استاد (داستان راستان ) بيست الي سي صفحه را مشخص كرده و همه موظف ‌‌شوند قبل از آمدن به جلسه يك بار ديگر صفحات مشخص شده را دوباره مطالعه كرده و وقتي در جلسه حاضر مي‌شوند، هر كس چند صفحه را توضيح دهد. در ضمن افراد گروه، نكات زيبايي را كه به نظرشان مي‌رسد، براي ديگران بيان مي‌كنند.

فايده‌ اين جلسه آن است كه اول آن كه در يك كار جمعي، افراد با ديدن دوستان خود كه به همين كار مشغولند، انگيزه‌ بيشتري براي مطالعه پيدا مي‌كنند. دوم آن كه  با اطلاع از ميزان مطالعه‌ افراد گروه، حس رقابت ايجاد شده و همين امر در سرعت بخشيدن به كار، كمك شاياني مي‌كند. سوم آن كه مطالبي كه يك بار مطالعه شده، بي آن‌كه به سرعت مطالعه ضربه‌اي وارد شود، يك بار ديگر مرور مي‌شود.

20. در تمام مراحل مطالعه از هنگامي كه تصميم به مطالعه مي‌گيريد تا زماني كه مطالعه را آغاز مي‌كنيد، از توكل بر خدا و توسل به اهل بيت عليهم السلام غافل نشويد. در جلساتي كه به نام آل الله عليهم السلام برگزار مي‌شود، از امام زمان روحي فداه و اجداد طاهرينش بخواهيد كه شما را در اين راه كمك كرده و ذهنتان را براي درك معارف ناب دين، آماده و لايق کنند. يكي از علل مهم شكست در مسير مطالعه‌ كتب استاد مطهري و در هر راه معنوي ديگر، اتكا به خويشتن و غفلت از خداوند است. همه بايد بدانيم كه بي توفيق و ياري خداوند و ائمه‌ معصومين عليهم السلام هر كاري براي رسيدن به معارف قرآن و اهل بيت عليهم السلام ناقص و ابتر خواهد ماند.

سير پيشنهادي مطالعه آثار استاد:

الف ) سرگذشت هاي ويژه از زندگي استاد مطهري
ب) سيماي استاد از نگاه بزرگان
1- داستان و راستان
2- حکمت ها و اندرزها
3- حماسه حسيني
4- ازادي معنوي
5- ده گفتار
6- پانزده گفتار
7- بيست گفتار
8- سيري درسيره نبودي
9- سيري در سيره ائمه اطهار عليهم السلام
10 – جاذبه و دافعه علي عليه السلام
11- ولاها و ولايتها
12- خاتميت
13- ختم نبوت
14- پيامبر امي
15- اسلام و مقتضيات زمان (2 جلد)
16 – امدادهاي غيبي در زندگي بشر
17- توکل و رضا
18- گريز از ايما و گريز از عمل
19- تکامل اجتماعي انسان
20- انسان کامل
21- انسان شناسي
22- تعليم و تربيت در اسلام
23- عرفان حافظ
24- حق و باطل
25- مسئله حجاب
26- پاسخ هاي استاد
27- نظام حقوق زن در اسلام
28- اخلاق جنسي در ايران و غرب
29- نهضت هاي اسلامي در صد ساله اخير
30- پيرامون جمهوري اسلامي
31- پيرامون انقلاب اسلامي
32- خدمات متقابل اسلام و ايران
33- سيري در نهج البلاغه
34- جهاد
35- آشنايي با قرآن (15 جلد)
36- مسئله شناخت
37- شناخت در قرآن
38- فطرت
39- فلسفه اخلاق
40- انسان و سرنوشت
41- عدل الهي
42- علل گرايش به ماديگري
43- علوم اسلامي (3 جلد)
44- توحيد
45- نبوت
46- معاد
47- آشنايي با جهان بيني اسلامي (6 جلد)
48- امامت و رهبري
49- قيام و انقلاب مهدي
50- تاريخ عقايد اقتصادي
51- نظام اقتصادي اسلام
52- مساله ربا
53- نقدي بر مارکسيسم
54- فلسفه تاريخ (4 جلد)
55- مقالات فلسفي
56- تعارضات منطقي
57- اصول فلسفه و روش رئاليسم (5 جلد)
58- شرح منظومه
59- شرح مبسوط منظومه (4 جلد)
60- حرکت و زمان (4 جلد)
61- اليات شفا (2 جلد)
 
سایت شهید آوینی