صعود شبكه هاي اجتماعي و سقوط وبلاگ نويسي

تاریخ انتشار : ۱۵ تير ۱۳۸۹

نتايج تحقيقات گروهی از پژوهشگران حاكي از صعود شبكه هاي اجتماعي و سقوط وبلاگ نويسي در ميان قشر دانشگاهي است. البته این امر به معناي كاهش توليد محتوا در اينترنت نيست، بلكه كاربران در سال هاي اخير به اشكال ديگري از توليد محتواي آنلاين روي آورده اند. اما باید توجه داشت، این شبكه سازي مجازي با قابليت های جذاب برای کاربران، ما را از تهديدات آن غافل نکند.

گرداب- جهان درطي چند سال گذشته قدم در دنياي جديد، تحت عنوان «وب 1» و در ادامه «وب 2» گذاشت كه در طي مدت زمان، «وب 2» به سبب امكان ارتباط تعاملي دوسويه مورد استقبال كاربران فضاي سايبر بالاخص قشر دانشگاهيان قرار گرفت، درحالي كه اكنون نتايج پژوهش ها بيانگر كاهش آمار وبلاگ نويسي در بين نوجوانان و جوانان دريك سال اخير و در مقابل، افزايش فعالان مجازي به شبكه هاي اجتماعي است كه در عصر كنوني به محبوب ترين نوع وب سايت ها بدل شده و كاربران بخش قابل توجهي از زمان خود را به اين شبكه ها تخصيص داده اند.

در ابتدا «وب1»، دنياي اطلاعات را در فواصل زماني سال هاي  1990 تا 2000 متحول ساخت و با ايجاد دسترسي همگاني به اطلاعات مختلف بدون هيچ محدوديتي در دنياي فيزيكي انقلابي شگرف در زمينه دسترسي به اطلاعات و پيشرفت علم ايجاد كرد و پس از آن «وب2» و وب سايت هاي دوسويه و شبكه هاي اجتماعي مجازي از سال 2000 تاكنون دنياي ارتباطات را چنان دگرگون ساختند كه كاربران اين بار ضمن دريافت پيام، خود شخصا اقدام به خوراك دهي سايت ها و وبلاگ ها مي پردازند.

گسترش وبلاگ ها از سال 1999 ميلادي و در ايران از سال 1380 با راه اندازي چندين سرويس رايگان و يا ارزان قيمت در رابطه با وبلاگ و وبلاگ نويسي آغاز شد و به عنوان رسانه اي محاوره اي عموميت يافت به صورتيكه اكثر بلاگران از وبلاگ براي بحث در ارتباط با موضوعات مورد علاقه استفاده و با به كارگيري لينك هاي متعدد امكان دنبال كردن مباحث مورد علاقه خود را در اختيار خوانندگان قرار داده و آنها را ضمن شركت در مباحث مورد نظر و آگاهي از ساير ديدگاه هاي موجود، ترغيب به بيان عقايد و نقطه نظرات خود مي كردند.

با اين تفاسير، محتويات وبلاگ هاي اوليه اغلب شامل مجموعه اي از لينك ها و توضيحاتي متناسب با علاقه بلاگر بود كه در ادامه با رويكرد روز نوشت به عنوان دفترچه خاطرات شخصي آپلود و در دسترس فعالان سايبري قرار مي گرفت؛ به اين ترتيب وبلاگ ها داراي تشخصي خاص هستند كه اين شخصيت را مستقيما از مؤلف خود به ارث مي برند و اكثراً داراي يك خط فكري خاص بوده و به نوعي اهداف خود را دنبال مي كنند؛ به عنوان مثال دانشجويان بلاگر درصورت علاقه به حوزه فن آوري، به جمع آوري مطالبي همچون نحوه برگزاري نمايشگاه، سمينارهاي فني و تخصصي مي پردازند و در صورت علاقه به مسائل اقتصادي و سياسي با جستجو و يافتن مقالات جديد دراين باره آنها را روي بلاگ خود منتشر مي كنند.

وضعيت اخير وبلاگ نويسي درحال حاضر، روند توسعه و گسترش سابق را ندارد؛ بگونه اي كه حجت الاسلام «احمد نجمي» معاون دفتر توسعه وبلاگ ديني در تبيين و بررسي ركود وبلاگ نويسي در ماه هاي اخير در فضاي بلاگستان فارسي گفت: وبلاگ نويسي به نوعي برآيندي از زندگي شخصي و اجتماعي است، كه براي افراد اتفاق مي افتد و دراين مدت زمان فضاي بلاگستان درميان دانشجويان و طلاب رويكردي سياسي به خود گرفت و روبه سوي تخصصي شدن در حركت است.

وي با بيان اين مطالب يادآور شد: به نظر مي آيد كمرنگ شدن وبلاگ نويسي درميان جوانان بالاخص قشر دانشگاهي به دليل تغيير رويكرد بلاگران اتفاق افتاده است و نه ضعف در وبلاگ نويسي فارسي؛ البته فرهنگ سازي براي جلوگيري از موازي كاري و كپي مطالب و همچنين ارتقاء كيفي وبلاگ ها از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ضروري است.

وبلاگ هاي دانشجويي صرفاً داراي يك مؤلف و برخي ديگر به صورت گروهي اداره مي شوند و عملكرد برخي از آنها نظير پرتال بوده و خوانندگان را به ساير وب سايت ها و وبلاگ ها هدايت مي كنند، در حالي كه برخي ديگر در عرصه هاي مختلف و در ارتباط با مسائل سياسي، اجتماعي و فرهنگي و... اقدام به نشر اطلاعات كرده و مخاطبان را با رويكردي كاملاً آزادانه قادر به مطالعه مطالب و در صورت تمايل بيان و ارائه ديدگاه و نظر در ارتباط با آن موضوع مي كند اما به يقين مي توان گفت فضاي بلاگستان ايراني به رعايت نكردن استانداردها متهم است. براي برون رفت از اين وضعيت دانشگاه تهران با همكاري شوراي عالي اطلاع رساني پروژه «استاندارد سازي سايت ها و وب سايت هاي ايراني» را از اسفند ماه 85 آغاز كرد.


حجت الاسلام «سيد سعيدرضا عاملي» كارشناس ارتباطات، معتقد است فضاي بلاگستان فارسي به بيماري غيرحرفه اي بودن و غير كاربردي بودن مبتلا است، به نوعي كه اگر قواعد و قوانين مفروض براي آن رعايت نشود، دچار آنارشي مجازي كه پيچيده تر از آنارشي در فضاي فيزيكي است مي شويم. كه اين امر ناخود آگاه ميليون ها كاربر را دچار سردرگمي مي كند.

به عبارتي مي توان گفت يكي از ويژگي هاي وبلاگستان ايراني مخدوش بودن مرزهاي حوزه عمومي و خصوصي است كه در قياس با روند اجتماعي بلاگستان بيش از آنكه محملي براي ساماندهي فعاليت هاي گروه هاي مختلف اجتماعي براي حضور در حوزه هاي عمومي باشد، بيشتر به عمومي كردن مسائل خصوصي و انجام كارهاي جمعي با گرايشات فردي تبديل شده است.

با اين اوصاف جامعه هاي علمي و آموزشي بايد نگاهي جدي تر به وبلاگ ها داشته و آنها را فراتر از يك سرگرمي درنظر بگيرند و نه تنها دانشجويان مقاطع ارشد و دكترا، بلكه شخصيت هاي آكادميك نيز بايد خود را با اين فضا درگير كنند تا محتوا و پيام علمي كه دراختيار فعالان سايبري مي گذارند، از كيفيت بالايي برخوردار باشد.

در مجموع، اين ارتباطات دو طرفه و Interactive در «وب2» سبب ايجاد شبكه هاي اجتماعي بزرگي همچون Facebook (سومين جامعه بزرگ دنيا)، Amazone (بزرگترين كتاب فروشي دنيا)، Wikipedia (بزرگترين دايره المعارف دنيا)، Ebay (بزرگترين سوپرماركت دنيا) و بسياري ديگر، در تمام زمينه هاي زندگي بشر شد كه به نوعي تمامي روابط اجتماعي جامعه بشري را تحت تاثير خود قرار داده و البته محملي براي سوءاستفاده هاي سياسي غرب عليه كشورهايي نظير ايران شد.

اما هنوز بشر خواسته هاي بيشتري از وب دارد و هر روز نيازمندي خود را به آن محسوس تر مي بيند و جنبه هاي بيشتري از زندگي خود را به آن سپرده و وابسته تر مي شود؛ از اين رو سرعت و كيفيت بهره گيري از فضاي سايبر روز به روز از اهميت بيشتري برخوردار مي شود و همين نيازمندي سبب ساختن فرداي وب، تحت عنوان «وب 3» يعني وب هوشمند يا وب مفهومي در آينده اي نه چندان دور مي شود.

انجمن هاي علمي دانشجويي كانون ترغيب دانشجويان براي وبلاگ نويسي علمي و تخصصي
در ابتدا فضاي بلاگستان فارسي بستر علمي-فرهنگي را براي انتشار مقالات دانشجويان و اساتيد در حوزه هاي دانشگاهي فراهم كرد و اكنون به دليل فضاي رقابتي سالم ميان دانشجويان رشته هاي مختلف، زمينه هاي توليد محتوا توسط دانشجويان فراهم است؛ بنابراين اگر تمامي دانشجويان وبلاگي را تعبيه و مقالات خود را در وبلاگ شخصي خود منتشر كنند، آنگاه بستر گسترده اي از مقالات علمي و فرهنگي معتبر در اينترنت بوجود مي آيد كه اين عمل باعث پويايي علوم طبيعي و انساني و همچنين توليد علم جديد مي شود اما اين تلنگر بايد از سوي انجمن هاي علمي دانشجويي صورت گيرد.

به صورتي كه انجمن هاي علمي دانشگاه مي توانند با ايجاد وبلاگ هاي گروهي به درج مطالب علمي حوزه خود بپردازند و از نظرات اساتيد دانشگاه به عنوان استاد راهنما براي تبيين مقالات درج شده استفاده كنند، اين امر ضمن گسترش علم در اينترنت، انگيزه دانشجويان را براي مقاله نويسي علمي كه امروزه به معضلي تبديل شده، بالا خواهد برد؛ همچنين اين انجمن ها ارتباطات دانشجويان با ساير دانشگاه ها و پيوند ساير اساتيد را از طريق شبكه مجازي اينترنت به سهولت فراهم مي كند.

به عبارتي ديگر وبلاگ هاي گروهي دانشجويي به عنوان يك پاتوق علمي در رشد و ارتقاي علمي دانشگاه ها تأثير فراواني دارد بگونه اي كه مطالعات انجام شده در مركز مطالعات و توسعه رسانه ها حاكي از آن است كه دانشجويان به سبب روحيه انتقادي و جذابيت پديده هاي تكنولوژيكي قشري پيشرو در زمينه وبلاگ نويسي هستند و وبلاگ هاي خود را در دسته بندي موضوعي سياسي، اجتماعي، پژوهشي، فرهنگي و فوق برنامه بروزرساني مي كنند.

بنابراين با آغاز فعاليت هر وبلاگ علمي و دانشجويي در فضاي بلاگستان فارسي به نوعي چراغي در فضاي سايبر روشن مي شود كه ديگران از فوايد آن بهره مي برند؛ در حال حاضر محتواي فارسي در وب، توسط اساتيد و قشر دانشجو توليد و بروز رساني مي شود و به اين ترتيب فضاي وبلاگستان به سمت جايگاهي سالم، تخصصي و علمي در حركت است.

اما نتايج تحقيقات كنوني دسته اي از پژوهشگران حاكي از صعود شبكه هاي اجتماعي و سقوط وبلاگ نويسي در ميان قشر دانشگاهي است؛ به اعتقاد صاحب نظران ارتباطات، شبكه هاي اجتماعي باعث شكل گيري مفاهيمي همچون صميميت و اعتماد در فضاي سايبر شده است، مفاهيمي كه در گذشته اي نه چندان دور دستيابي و تحقق آن در حد يك رؤيا بود.

«مهدي جعفري» مدير فناوري و ارتباطات سازمان بسيج دانش آموزي در تبيين پديده صعود شبكه هاي اجتماعي و نزول وبلاگ نويسي معتقد است وبلاگ هاي گروهي زاييده انجمن هاي مجازي يا همان فروم ها هستند؛ به نوعي مي توان گفت وبلاگ هاي گروهي دانشجويان ريشه خود را در فروم ها جستجو كرده است؛ به صورتي كه اعضاي تالارهاي گفتگو در برخورد با امكانات ويژه بلاگستان به وبلاگ نويسي گروهي روي آوردند؛ بنابراين به يقين مي توان گفت فروم ها نقش مهمي را در ايجاد وبلاگ هاي گروهي ايفا كرده اند و اكنون نيز با پيشرفت تكنولوژي هرچند كمرنگ به عنوان دانشنامه هاي غني منابع اطلاعاتي در ايران كماكان حيات خود را ادامه مي دهند.

مدير فناوري و ارتباطات سازمان بسيج دانش آموزي در ادامه بيان كرد: پديده صعود شبكه هاي اجتماعي و نزول وبلاگ نويسي در ميان قشر دانشگاهي ازجهتي فرصت و از جهتي ديگر تهديد محسوب مي شود و به دليل آنكه نمي توان از پيشرفت تكنولوژي جلوگيري كرد، پس بايد با اين تكنولوژي همسو شد و به جاي اينكه خود تحت تأثير فناوري هاي نوين جهاني در حوزه ارتباطات و اطلاعات شويم، بايد آنها را در راستاي تحقق بخشيدن به اهداف خود بهره برداري كنيم.

به اين ترتيب شبكه هاي اجتماعي يا «social networking« از گروه هايي عموماً فردي يا سازماني تشكيل شده كه از طریق يك يا چند نوع از وابستگي ها به هم متصل اند،  و در بستر يك جامعه اطلاعاتي پيچيده، كاركرد مؤثر شبكه همگرا را تصوير مي كنند و موفقيت و محبوبيت روزافزون آنها به دليل داشتن رنگ و بوي اجتماعي است به صورتي كه طبق آخرين آمار سايت Alexa، سايت هاي برتر جهان عبارت از ياهو، گوگل، يوتيوب، فيس بوك، ويكيپديا، بلاگر، ماي اسپيس است؛ همچنين طبق نظرسنجي ها پربازديدترين سايت هاي ايراني نيز عبارت از گوگل، ياهو، بلاگفا، فيس بوك، ميهن بلاگ، يوتيوب، بلاگر، كلوب، پرشين بلاگ، ويكيپديا است كه چهار سايت مرتبط با شبكه اجتماعي است.

اين درحالي است كه سياست گذاري مشخص پشتيبان هاي سايت هاي فوق از هدف گذاري هاي غيرعلمي و مخربي نظير فعاليت هاي جاسوسي عليه كشورهاي هدف خبر مي دهند. با اين وجود مي توان گفت دانشجويان با ايجاد شبكه اجتماعي تخصصي از ويژگي هاي انحصاري آن همچون خرد جمعي در شبكه هاي اجتماعي، مطالعه خروجي شبكه هاي اجتماعي، انتقال فرهنگ اسلامي به راحتي و بدون درنظر گرفتن بعد مسافتي بهره مند شوند و همچنين اطلاعات مفيدي درباره وضعيت و شرايط اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقليمي و علمي كشورهاي مختلف در اختيار يكديگر قرار دهند، در واقع استفاده از ظرفيت هاي منحصر به فرد شبكه هاي اجتماعي در راستاي اشاعه فرهنگ اسلامي و توسعه علمي كشور در زمره ضرورت هاي غيرقابل انكار اين حوزه به شمار مي روند.

حال مي توان گفت اين وب سايت ها علاوه بر قابليت شبكه سازي مجازي، امكان استفاده از فرصت هاي مختلف در فضاي اينترنت را اعم از جستجو، خواندن و به اشتراك گذاري اخبار، آپلود عكس و فيلم، نوشتن يادداشت ها و عضويت در گروه هاي مختلف، تحرك سياسي را فراهم كرده است و اين امر باعث اقبال كاربران اينترنتي به شبكه هاي اجتماعي شده است؛ به عبارتي ديگر مي توان گفت سير نزولي وبلاگ نويسي در ميان قشر جوان به معناي كاهش توليد محتوا در اينترنت نيست، بلكه كاربران در سال هاي اخير به اشكال ديگري از توليد محتواي آنلاين در قالب شبكه هاي اجتماعي روي آورده اند.

شبكه هايي براي دام گستري
اما نبايد فرصت ها و امتيازات شبكه هاي اجتماعي ما را نسبت به تهديدات اين فضا بي توجه كند، زيرا ارتباطات ساختگي، امكان سوءاستفاده هاي سياسي، حذف ايميل، عدم اطمينان از صحت اطلاعات و تجاوز به حريم شخصي و... از جمله تهديدهاي شبكه هاي اجتماعي محسوب مي شوند كه خطراتي را براي كاربران و فعالان فضاي سايبر فراهم مي كند.

به اعتقاد يك فعال فرهنگي از بدو فعاليت بلاگستان، تب ساخت وبلاگ و وبلاگ نويسي در بين جوانان و به خصوص دانشجويان روز به روز داغ تر شد و همگان به صورت مستمر و پراكنده به اين فضا ورود پيدا كردند و با توليد محتوا مطالبي را در اختيار ديگر كاربران قرار دادند.

حجت الاسلام «مهدي خداجويان» در ادامه تصريح كرد: امكان سوءاستفاده هاي سياسي در بلاگستان فارسي و حتي سايت هاي مختلف با موضوعات متنوع بسيار رخ مي دهد و به ندرت اتفاق مي افتد كه از سوي سازماني سازوكاري براي آنها تعبيه شود و اصولاً هيچ تفكري در پس زمينه بلاگستان فارسي بالاخص وبلاگ هاي دانشجويي وجود ندارد؛ به اين ترتيب براي برون رفت از اين وضعيت و ارتقاء سطح كيفي بلاگ ها و همچنين تشويق بلاگران تخصصي متوليان فرهنگي و رسانه اي بايد با اجراي تاكيد مقام معظم رهبري مبني بر تغيير مديريت فرهنگي، اين عرصه را تقويت و از پيشرفت آفات آنان در فضاي مجازي و به تبع  آن، در فضاي حقيقي جلوگيري كنند.

 با مروري دوباره بر فضاي بلاگستان و شبكه هاي اجتماعي و رويكردهاي آنها در ايران و جهان به خوبي نشان مي دهد كه مطابق آنچه گفته شد، فضاي مجازي بسته به ساخت هاي اجتماعي شكل مي يابد و رشد فناوري، همگرايي رسانه اي و مسائل مربوط به آن، در شرايط هاي اجتماعي گوناگون برون دادهاي متفاوتي داشته است.

بنابراين مطالعه، كشف، تدوين و تبيين و تحليل محتواي بلاگستان فارسي بر عهده محققان كشور است كه حتي نتايج اين مطالعات مي تواند در برنامه ريزي ها و سياست گذاري هاي فرهنگي و اجتماعي مورد بهره برداري قرار گيرد، اما در حال حاضر متأسفانه وبلاگ ها در نهادهاي رسمي كشور جدي گرفته نشده است و مراكز تحقيقاتي و پژوهشي بررسي وبلاگ ها را در دستور كار خود ندارند؛ اين در حالي است كه توسعه پايدار در هر كشور مستلزم ارج نهادن به امر تحقيق و پژوهش و اطلاع رساني سريع و صحيح است و پديده هاي «وب2» همچون وبلاگ نويسي و فعاليت در شبكه هاي اجتماعي از اين زاويه جايگاه ارزشمندي در ايجاد شبكه هاي گسترده نشر دانش و ارتباطي در پي خواهد داشت.

منبع: کیهان/شماره 19687