درآمدي بر ديپلماسي افكار عمومي

در مجموع ديپلماسي آشكار به برنامه هاي دولتي كه هدف آنها اطلاع رساني و يا نفوذ در افكار عمومي ساير كشورهاست گفته مي شود. ابزارهاي عمده در اين ديپلماسي عبارتند از انتشارات، فيلم هاي سينمايي و تلويزيوني ، مبادلات فرهنگي، راديو و تلويزيون.
اشاره :
تاثيرگذاري بر افكار عمومي را در شكل منفي آن، جنگ رواني مي خوانند. من هيچگاه با اين اصطلاح راحت نبودم و ارتباط برقرار نميكردم.
در تلاش براي فهم دقيقتر مسئله ، به آنچه پيش روي شماست رسيدم. گرچه اين مقاله، پيش از اعلان خبر اختصاص يافتن سه ميليون دلار از سوي آمريكا براي تاثيرگذاري بر افكار عمومي ايرانيان نوشته شده است، اما تقارن زماني انتشار اين مقاله با خبر مزبور شايد به فهم قضيه كمك كند .
در هر حال نبايد فراموش كرد كه جورج سوروس، سرمايه دار آمريكايي مي گويد: وقتي جورج بوش مي گويد «آزادي» پيروز مي شود منظورش آن است كه «آمريكا» پيروز مي شود.
از هنگام وقوع حملات يازدهم سپتامبر در ايالات متحده آمريكا ماهيت و نقش ديپلماسي بويژه شاخه اي از آن كه ديپلماسي آشكار خوانده مي شود بيش از گذشته مورد توجه و بحث قرار گرفته است. ديپلماسي آشكار حوزه خاصي از مطالعات سياست خارجي است كه در گذشته قلمرو گروه نسبتا كوچكي از حرفه اي ها بود ولي در سال هاي اخير به ناگهان و البته به دلايل منطقي جايگاه خود را در عرصه گسترده مباحثات امنيت ملي كه مردم اين كشور درگير آن شده اند پيدا كرد. در اندك زماني اتفاق نظري شكل گرفت مبني بر اينكه آمريكا نه تنها بايد در ديپلماسي سنتي خود بازانديشي و آن را تقويت كند بلكه ابعاد عمومي وآشكار حضور دولت آمريكا در سرزمين هاي ماوراء بحار نيز بايد به طور جدي مورد بازنگري قرار گيرد. در محافل سياسي و حلقه هاي فكري، اين عقيده به سرعت رواج يافت كه چگونگي ارتباط دولت آمريكا با خارج و اين كه با چه كساني ارتباط برقرار مي كند مستقيما بر امنيت و بهزيستي ملت آمريكا اثر مي گذارد.
تعريف ديپلماسي آشكار
ديپلماسي آشكار عبارت است از پيشبرد منافع ايالات متحده از طريق فهميدن، مطلع ساختن و نفوذ كردن در مخاطبان خارجي.
بر اساس مطالعه اي كه در كتابخانه كنگره امريكا در باره برنامه ها و فعاليت هاي بين المللي و فرهنگي اين كشور براي كميته روابط خارجي سنا انجام شده است عبارت ديپلماسي آشكار را نخستين بار در سال ۱۹۶۵ دين ادموند گاليون از مدرسه حقوق و ديپلماسي فلچر دردانشگاه تافتز به كار برد. اين رويداد در پي تأسيس مركز ديپلماسي آشكار ادوارد . ر. مورو در مدرسه فلچر صورت گرفت.
مركز مورو در يكي از نخستين جزوه هايي كه منتشر كرد ديپلماسي آشكار را اين چنين تعريف كرد: ديپلماسي آشكار ، با نفوذ و تأثير نگرش ها (ايستارها) ي عامه مردم بر شكل گيري و اجراي سياست خارجي سروكار دارد. اين ديپلماسي ابعاد (رايج) روابط بين المللي را درمي نوردد و از ديپلماسي سنتي فراتر مي رود. شكل دادن به افكار عمومي در ساير كشورها، تعامل ميان منافع گروه هاي خصوصي يك كشور با منافع خصوصي در كشوري ديگر، گزارش دادن امور خارجي و تأثير آنها بر سياست هاي خودي، ارتباط برقرار كردن بين كساني كه كارشان ارتباطاتي است مثل ديپلمات ها و فرستادگان به خارج، و بالاخره فرايندهاي ارتباطات ميان فرهنگي از جمله عناصر اين ديپلماسي است.
بر طبق نظر هانس. ان. تاچ نويسنده كتاب «ارتباط با جهان» ديپلماسي آشكار اين گونه تعريف مي شود:
تلاش هاي رسمي دولتي براي شكل دادن به محيط ارتباطاتي ماوراء بحار كه در آن سياست خارجي (آمريكا) به اجرا در مي آيد به منظور كاستن از درجه بدفهمي و كج فهمي هايي كه روابط آمريكا با ساير كشورها را پيچيده مي كند.
در مجموع ديپلماسي آشكار به برنامه هاي دولتي كه هدف آنها اطلاع رساني و يا نفوذ در افكار عمومي ساير كشورهاست گفته مي شود. ابزارهاي عمده در اين ديپلماسي عبارتند از انتشارات، فيلم هاي سينمايي و تلويزيوني ، مبادلات فرهنگي، راديو و تلويزيون.
ديپلماسي آشكار و سنتي
ديپلماسي سنتي اساسا شامل تعاملاتي است كه بين حكومت ها و دولت ها جريان مي يابد. مجريان ديپلماسي سنتي از طريق رابطه با نمايندگان دولت هاي خارجي مي كوشند تا منافع ملي كشور خود را كه در چارچوب اهداف راهبردي دولت خودشان در امور بين المللي صورتبندي شده است تامين كنند. در مقابل، ديپلماسي آشكار دقيقا بخش هاي خاصي از جمعيت كشورهاي خارجي را هدف قرار مي دهد تا پشتيباني آنها را از همان اهداف راهبردي ملي به دست آورد.
ديپلماسي آشكار و روابط عمومي
روابط عمومي عبارت است از تأمين و ارائه اطلاعات به عموم، مطبوعات و ساير نهادها در خصوص اهداف، سياست ها و فعاليت هاي دولت يك كشور. روابط عمومي در پي تقويت درك اين اهداف از طريق گفتگو با شهروندان و ساير گروه ها و نهادها و رسانه هاي محلي و بين المللي است. بديهي است اين مفهوم با مفهوم ديپلماسي آشكار نزديكي انكار ناپذيري دارد. ولي نكته اينجاست كه غايت روابط عمومي، آگاه سازي مخاطبان داخلي است. اين موضوع نقطه اصلي تفاوت روابط عمومي با ديپلماسي آشكار است زيرا در اين نوع ديپلماسي جمعيت كشور يا كشورهاي ديگر هدف و مخاطب سياست گذاري هستند.
ديپلماسي آشكار و پروپاگاندا
در مورد شباهت ها و تفاوت هاي اين دو مفهوم ديدگاه هاي مختلفي وجود دارد. دو مورد از ديدگاه هايي كه به شباهت و يا يكسان بودن اين دو مفهوم اشاره مي كنند در زير آمده است:
در ۱۹۵۵ اورن استفنز نويسنده كتاب «واقعيات جهاني ساده لوح: برنامه اطلاعات ماوراء بحار آمريكا» اين گونه برنامه ها را (كه ديپلماسي آشكار خوانده مي شود) پروپاگاندا ناميد و با اشاره به اعلاميه استقلال آمريكا آن را نخستين و قديمي ترين نمونه پروپاگاندا دانست.
در سال۱۹۶۱ يعني هشت سال پس از تأسيس USIA (منظور نهاد ويژه ديپلماسي آشكار ايالات متحده است) ويلسون ديزارد در نخستين كتاب ويژه اي كه در اين باره منتشر شده است، نوشت: ايالات متحده سال هاست سرگرم پروپاگانداي بين المللي است. پروپاگاندا حتي نقش تعيين كننده اي در جنگ هاي استقلال داشت.
در سال هاي بعد، برخي مقامات رسمي دولتي و ديگران بر اين نظر بودند كه برنامه هاي ديپلماسي آشكار آمريكا پروپاگاندا نيستند. اما برخي ديگر همچنان عقيده داشتند كه چون پروپاگاندا را مي توان بر واقعيات بنا كرد ديپلماسي آشكار را نيز مي توان با پروپاگاندا به معناي ايده ها و اطلاعات و يا ديگر مطالب منتشر شده براي جلب نظر مردم با يك دكترين (آموزه) خاص معادل دانست. البته در صورتي كه اين اقدامات بر اساس اطلاعات غلط و غير واقعي باشد هرچند همچنان پروپاگاندا به شمار مي آيد ولي بهتر اين است كه آن راگمراه سازي خواند.
ليكن مسئولان (USIA) هميشه مي گفتند برنامه هايي كه آنها اجرا مي كنند با واقعيات آشكار و شناخته شده سروكار دارد زيرا در غير اين صورت اعتبار آنها به علت موثق نبودن، زير سؤال خواهد رفت. به نظر آنها اين عامل جدا كننده و حدفاصل مفهوم ديپلماسي آشكار از پروپاگاندا است.
تحولات اخير بين المللي و ديپلماسي آشكار
يكي از تحولات چشمگير در عرصه روابط بين الملل طي دهه هاي اخير ورود بازيگران جديد به عرصه ديپلماسي آشكار است. در گذشته تنها دولت ها بودند كه به اين امر مي پرداختند ولي امروزه تعدد و تنوع اين بازيگران رشدي قارچ گونه پيدا كرده است. اينك سازمان هاي غير دولتي (NGO) و افراد نيز در سراسر جهان اغلب با مهارت و موفقيت در حال پيگيري اهداف خود هستند. هم اكنون در داخل دولت ها نيز ديگر فقط وزارت امور خارجه نيست كه متولي اعمال و اجراي ديپلماسي آشكار است بلكه نهادها و سازمان هاي مختلف دولتي ممكن است در اين عرصه فعال باشند.
يك نهاد مشورتي پنتاگون كاخ سفيد ، كنگره و وزارتخانه هاي امور خارجه و دفاع آمريكا را در زمينه بهبود بخشيدن به چهره آمريكا درجهان شكست خورده اعلام كرده است.اين نهاد مي گويد توانايي آمريكا در اقناع ديگر ملت ها در وضعي بحراني قرار دارد. مجمع علمي دفاع در اين باره مي نويسد: سياست ها به نتيجه نخواهند رسيد مگر آن كه آمريكا با مخاطبان محلي و جهاني خود به شيوه اي قابل اعتماد ارتباط برقرار كند و به آنها اطلاع رساني كند و امكان داوري مستقل بدهد. در اين روند بايد تصوير امريكا به عنوان قدرتي مستكبر، فرصت طلب و داراي معيارهاي دوگانه زائل شود.
هر چند بعيد است ديپلماسي آشكار، مردمان مخالف با سياست هاي امريكا را در جهان قانع كند ولي اگر بطور موثري انجام شود ممكن است بتواند براي بدگمانان به آمريكا اين موضوع را روشن كند كه چرا ايالات متحده اين سياست ها را دنبال مي كند. از اين راه تنش ها كمتر مي شود و شبكه هاي تروريستي كمتر مي توانند از اين تنش ها به نفع خود استفاده ببرند. همه شواهد حاكي است نگرش مسلمانان به آمريكا به خصوص در خاورميانه در سال هاي اخير روز به روز منفي تر شده و اين امري كاملا آشكار است.
مقامات آمريكايي معتقدند جهادگرايي سني منبعث از حلقه هاي فكري اسلامي در مصر و وهابيت خلوص گرا و اصلاح طلب عربستان سعودي در خاورميانه و شاخ آفريقا در قالب شبكه هايي نظير القاعده به نيروهاي سياسي بالفعل و خطرناكي براي منافع آمريكا در اين مناطق مبدل شده اند كه همچنان در حال تقويت و گسترش است. براي پاسخ گويي مناسب آمريكا به اين تهديدها نياز به افرادي است كه كاملا با منطقه آشنا باشند و فرهنگ مردم و تاريخ و زبان مردم آن را بشناسند.

منبع: سایت عملیات روانی