شبکه‌های اجتماعی ساختار خود را طوری طرح‌ریزی کرده‌اند که کاربران فعالانه گردهم آمده و در فضای باز به تبادل اطلاعات و گفتگو بپردازند.
داشتن هویت دوم از آن جهت مهم است که بسیاری از انسان ها، در فضای حقیقی قادر به ارائه خود به دلایل مختلف نیستند. شاید بتوان گفت یکی ازدلایل این امر آن است که در فضای حقیقی، بسیاری از افراد به دلیل ضعف در ارتباط گیری گوش شنوایی برای حرف های خود پیدا نمی کنند! آن‌ها نمی توانند خودرا بروز دهند و بشناسانند.
فضای مجازی اما، این زمینه را فراهم می کند تا همه بالاجبار حرف بزنند و بالاجبار بشوند! افراد به دلیل ماهیت و ساختار فضای مجازی اجبارا هم که شده دیده میشوند، هنگامی که دیده شدند، می توانند هم فکرها و هم پیاله های خود را بشناسند، به آن نزدیک شوند و شروع به گرفتن ارتباط کنند.
برای ادامه توضیح باید همین جا توقف کرد! گفته شد که افراد اقدام به گرفتن ارتباط در فضای مجازی بنا به دلایلی می کنند، اما نکته حائز اهمیت آن جاست که فضای مجازی به دلیل فرصت خوبی که برای ظهور و بروز خود واقعی افراد به آن ها می دهد، به سرعت تبدیل به اولین و بیشترین راه ارتباط گیری انسان ها با یکدیگر در این زمانه میشود.
بنابراین در جامعه ای که اولین و اصلی ترین راه ارتباط گیری افراد، فضای مجازی باشد، خواه نا خواه این ارتباط گیری های مجازی از یک جایی به بعد دیگر افراد را ارضا نخواهد کرد و آن کاربران به سمت حقیقی کردن روابط مجازی پیش خواهند رفت.
موج پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی در جهان به انقلاب رسانه‌ای ختم شد که شاخصه این رویداد در عصر حاضر، شکل‌گیری وجوه جدیدی از روابط و تعاملات انسانی است. بی‌مکانی و بی‌زمانی فرصت تعاملات افراد در سراسر جهان را فراهم کرد و همین برخوردها موجب شد تا عقاید و باورهای پذیرفته شود و افراد در زمینه‌های مختلف به چالش کشیده شوند.
از سوی دیگر باید متذکر شد که به دليل نبود الزامات و قوانین اجرایی برای نظارت بر این فضا، فرایند روی کارآمدن گروه‌ها و افراد با رویکردهای غیر انسانی، مخرب، آشوب‌گر وامثالهم با کمترین دشواری همراه بود و آن ها توانستند آزادانه و مختارانه به نشر عقاید و افکار خود بپردازند و از این طریق به جذب افراد در گروه‌ها مشغول شدند.
فضای مجازی در سال‌های اخیر به عرصه‌ای از فرصت‌ها و تهدید‌ها مبدل شد که توان برهم‌ریختن نظم موجود در هر جامعه را دارا است. فضای مجازی به مرورِ افزایش ضریب نفوذ اینترنت در جوامع مختلف، به سپهر عمومی برای فعالیت‌های کاربران مجازی تبدیل شد. این فضای عمومی شاید با آنچه هابرماس و آرنت در نظر داشتند تفاوت داشت اما به دلیل آنکه فرصت شکل گیری گعده‌ها و اجتماعات را فراهم می‌کند، عرصه عمومی تلقی میشود.
در نتیجه‌ی وجودِ عرصه‌ای برای بیان خود و بازنمایی عقاید و افکار، افراد همگرا در جماعت‌های مجازی گردهم می‌آیند و از پیوند مجازی ضعیف یا قوی آنان، قدرت تغییر و تحول نیز ایجاد میشود. در این سپهر مجازی، افراد خود را به عنوان یک کنش‌گر فعال که قابلیت تغییر در فضای حقیقی را دارد، می‌بینند و نوعی خودآگاهی حاصل از تعاملات درون شبکه حاصل می‌گردد.
دستیابی به خودآگاهی به دور از کنترل و نظارت رسمی دولت‌ها، باعث ایجاد نوعی همگرایی در بین گروه های مختلف حاضر در فضای مجازی میشود.
از سوی دیگر باید اشاره کرد در فضای مجازی ویژگی‌هایی نظیر فرازمانی و فرامکانی، دسترسی همیشگی و دلبخواه به فضای عمومی، نبودن محدودیت تعاملات با گروه‌ها و دسترسی به منابع مختلف، فضای بازی را برای شنیدن صدای مخالف و صداهایی که عمومادر فضای حقیقی خاموش هستند را ایجاد می کند.
بسیاری از افراد در فضای مجازی و در شبکه‌های اجتماعی با هویت مجهول فعالیت دارند و تلاش می کنند هویت واقعی‌شان در فضای مجازی مخفی بماند. اما برای شکل گیری اجتماعات، افرادی که هویت مشخص دارند و برای ارتباط و تعامل چهره به چهره عملکرد پیچیده و پنهانی ندارند، بیش از سایرین قابلیت برجسته شدن به عنوان یک پیشرو و عامل تغییر را دارند.
شبکه‌های اجتماعی ساختار خود را طوری طرح‌ریزی کرده‌اند که کاربران فعالانه گردهم آمده و در فضای باز سیاسی، مذهبی، اجتماعی و فرهنگی به تبادل اطلاعات و گفتگو بپردازند. در بطن ساختار این کنش‌ها و واکنش‌ها، عقاید فرد با هجمه‌ای از اطلاعات مختلف و متضاد مواجه میشود و از خلال این تعاملات، هویت جدید فرد در فضای مجازی شکل می‌گیرد.
افراد با تعریف خود و مرزبندی هویت‌شان اقدام به شناسایی کاربران هم‌عقیده در موضوعات مختلف کرده و گروه‌هایی را با یک هسته مرکزی استوار شکل می‌دهند. اغلب هسته مرکزی این گروه‌ها، روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی منتقد یا مخالف و اعضای گروه‌های اپوزیسیون هستند که در فضای حقیقی نیز فعالند.
بستر فضای مجازی به گونه‌ای است که اتفاقاتی چون شکل‌گیری گروه‌های سیاسی اعم از مخالف یا موافق، اختلال در انتقال اخبار داخلی، تشویش اذهان عمومی، انتشار شایعات و غلو در انتقال مشکلات و مسائل داخلی، تشکیل کمپین‌ها و شکل گیری تجمعات در فضای حقیقی، در آن جامعه در دراز مدت رخ خواهد داد.
عوامل اثربخش در تشکیل گروه‌های مجازی
برخورداری از پویایی و آزادی عمل در شبکه‌های مجازی، به فرد این امکان را می‌دهد تا هرگونه که تمایل دارد به بازنمایی خود بپردازد و مطمئن باشد همواره افراد و گروه‌هایی هستند که همگام با او در این مسیر حرکت کرده و به بیانی او را تایید می کنند.
از سوی دیگر با اتتشار حجم گسترده و متنوعی از اطلاعات به صورت روزانه ، فرد نمی‌داند کدام خبر موثق و مورد اعتماد است. کاربری که خود را یک کنش‌گر اگاه و فعال می‌داند به دلیل حجم انبوه اطلاعات روز به روز بیشتر از واقعیت کف جامعه فاصله گرفته و می توان گفت بعضا درک درستی از آنچه در حال روی دادن است ندارد و به همین دلیل به دنبال گروه‌ها و افرادی است که پذیرش بیشتری در این فضا دارند.
در شبکه‌های اجتماعی عامل دیگری نیز در تداوم رفتار صمیمی و پیوستگی یک گروه دخیل است و آن امکان لینک شدن و برقراری ارتباط خصوصی بین دو یا چند کاربر برای تشکیل خرده گروه‌ها است؛ این خرده گروه‌ها عامل بقا و پویایی گروه اصلی هستند.
اعضا یا عضو برجسته در گروه بزرگتر، خواسته یاناخواسته همواره به عنوان حلقه ارتباط در نظام خبرسازی و تقویت هویت همسان در می کوشند و در شبکه بین فردی یا همان خرده گروه‌ها نیز، نفوذ فردی و ارتباط صمیمانه خود با سایر اعضا را به دلیلی که گفته شد حفظ می‌کنند.
فردی که تمام اعضای گروه وی را میشناسند و نوعی چهره دوست داشتنی و مقبول گروه است، با ایجاد روابط صمیمانه و جلب نگاه سایر کاربران، جایگاه خود را در این فضا تقویت کرده و از سوی دیگر زمینه اعتماد سایرین را به خود و درواقع به کل گروه فراهم می سازد.
بُعد دیگر قضیه به همگرایی گروه‌ها در سطح بزرگتر مربوط است. افراد برجسته هر یک از گروه‌ها به واسطه محبوبیت و سلطه‌ای که در گروه دارند، توان جهت‌دهی به افکار، برانگیختگی، وارونه سازی واقعیت و مواردی این چنینی را دارند اما در این بین نیازمند حمایت هم رده‌های خود در سایر گروه‌ها هستند. به عبارت دیگر، سرگروه‌ها در یک حلقه صمیمی با یکدیگر به تقویت پایداری گروه‌ها کمک می‌کنند.
بعد از این مراحل و با گذشت زمان، اعتماد بین اعضا به حداکثر رسیده و در صورت تصمیم و تمایل کل گروه، این روابط مجازی به فضای حقیقی کشیده میشود و همزمان با حضور در فضای مجازی، به حیات خود در فضای حقیقی نیز ادامه می دهند که در واقع این همان شکل گیری تجمعات وجنببش های حقیقی با استفاده از خاصیت فضای مجازی است.