گروه فضای مجازی گرداب- «اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات» چیست ؟ این پدیده چه ویژگی‌هایی دارد؟ چه تفاوتی با اینترنتی که هم اکنون از آن استفاده می کنیم خواهد داشت؟ هدف کشورما از راه‌اندازی آن چیست؟ نقاط ضعف و نقاط قوت آن در برابر اینترنت بین‌المللی کدامند؟ و از همه مهمتر نحوه انعکاس اخبار مربوط به آن در رسانه‌های بین‌المللی و مواضع این رسانه‌ها در قبال آن چگونه بوده است؟ کدام کشورها از چنین قابلیتی بهره می برند و چرا ؟ پاسخ همه این سوالات را در گزارش زیر خواهید یافت.
کاهش وابستگی زیر ساختهای حیاتی کشور به اینترنت برای ارتقا امنیت ملی قطعا امریست ضروری که پس از حملات گسترده و سازمان دهی شده به صنایع کشور توسط استاکس نت و همچنین مشکلات پیش آمده برای نیروگاه بوشهر اهمیت دوچندانی یافت.
بدون شک قرار داشتن همه خدمات دولت الکترونیک بر روی شبکه اینترنت بجای اینترانت، کشور را در معرض هک سخت به معنای ایجاد اختلال و بدتر از آن هک نرم به معنای ورود بی خبر و بدون ایجاد تغییر به منظور دزدی اطلاعات مهم ملی، قرار می دهد. هرچند بسیاری از کشورهای جهان هنوز در برابر چنین خطری بی تفاوتند، اما این روزها دیگر کم کم موج جدایی از اینترنت جهانی یا آمریکایی در دنیا آغاز شده است.
چند سالي است كه كاربران اينترنت با موضوع جديدي از سوي مسوولان ICT كشور كه همان راهاندازي شبكه ملي اطلاعات است، مواجه شده‌اند. این موضوع به خودي خود توانسته كاربران شبكه اينترنت را با سوالات زیادی روبه‌رو كند؛ همزمان با طرح اين عنوان نام‌هاي ديگري هم مانند شبكه ملي اینترنت، اينترنت ملي و يا پروژه ديگري دقيقا با همان نام شبكه ملي اينترنت كه در مركز تحقيقات مخابرات بررسي مي‌شود، مطرح شده است.
اینترنت ملی چه اهدافی را دنبال می کند؟ تا قبل از اين كه تقی پور وزير سابق ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات، هدف اصلي از راهاندازي شبكه ملي اطلاعات را بيان كند، شايد خيلي‌ها گمان مي‌كردند قرار است پروتكلي مخصوص خود كشور به وجود آيد كه سامانه اينترنتي ايران را از ديگر كشورها جدا مي‌كند اما از صحبت‌هاي تقی پور این گونه دانسته شد كه دسترسي با سرعت بالا به اينترنت مفهوم چنين شبكه‌اي است كه علاوه بر برقراري ارتباط در داخل كشور امكان استفاده از شبكه جهاني اينترنت را هم داراست.
شبکه ملی اطلاعات به روایت وزارت ارتباطات قبل از هر اظهار نظری باید دید خود متولیان راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در باره آن چه می گویند؟ شبکه ملی اطلاعات در پرتال سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات چنین تعریف شده است:
شبکه ملي متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده‌ي توسعه یافته داخلی دولتی و غيردولتي و همچنين زيرساخت‌هاي نرمافزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است.
اين شبكه ظرفیت لازم برای "نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی درکشور به منظور توسعه‌ي خدمات الکترونیکي" و "دسترسي به اینترنت" از طريق بستر ارتباطي باند پهن سراسری براي کاربران خانگی، کسب‌وکارها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم می‌كند.
این شبکه تجمیع کننده شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملي در کشور است كه از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل میشود. بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرايی با یکدیگر و بخش عمومی برای ارايه خدمات به كاربران عمومي است و اين دو بخش در نقاطي نظير مراكز داده با يكديگر اتصال دارند.
تاريخچه شبکه ملی اطلاعات در كشور در اواخر سال 1384 بحث شبکه ملی اينترنت در كشور مطرح و مهمترین دلیل پیاده سازی این شبکه درآن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد.
در اسفند سال 1384، بر اساس تصميم هیات دولت مقرر شد شبکه ملي طي 3 سال به بهره برداری برسد و طراحی های کلی شبکه نیز انجام شود.
در سال 1385 قرار شد پروژه اینترنت ملي درمرکز تحقیقات مخابرات ایران انجام شود.
در سال 1386 نیز همین موضوع تکرار شد و این بار برنامه های عملیاتی راه اندازی و بهره برداری اینترنت ملی در سالهای 86 تا 88 در هیات وزیران تصویب شد. با توجه به الزامات سند چشم انداز بیست ساله در سال 1389 موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید شبکه ملی اطلاعات به صورت جدی تر مطرح شد به طوری که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه مطرح شد.
چقدر تاخیر داشته ایم؟ اگر به صحبت‌هاي سال 1387 عبدالمجيد رياضي – كه در آن زمان معاون فن‌آوري اطلاعات وزارت ICT بود، بازگرديم متوجه مي‌شويم كه در آن زمان 50 درصد زيرساخت‌هاي اينترنتي شبكه‌ي ملي اينترنت فراهم بوده! پس با اين تفاسير 50 درصد ديگر زيرساخت‌هاي لازم هم بايد تا الآن تكميل شده باشد زيرا قرار بوده كه تا پايان سال 89 اين پروه به اجرا گذاشته شود.
اما از آنجا که چنین اتفاقی نیافتاد و طبق معمول پروژه به دلایل نا معلوم به عقب افتاد در سال 1389 نام شبکه ملی اینترنت را به شبکه ملی اطلاعات تغییر دادند و تاریخ راه اندازی آن را برای پنج سال یعنی تا پایان برنامه پنجم تمدید کردند به این شکل دیگری سخنی هم از تاخیر نمی ماند.
اما متاسفانه تغییر نام هم دردی را دوا نکرد و امسال که پنجمین سال پس از تغییر نام و آخرین سال برنامه پنجم است، بازهم هیچ خبری از شبکه ملی اطلاعات نیست تاجایی که انتظاری رییس مرکز ملی فضای مجازی (متولی راه اندازی شبکه ملی اطلاعات) در نامه ای به رییس جمهور گفته اگر می شود متولی راه اندازی شبکه ملی اطلاعات را عوض کنید!
و این در حالی است که در سه ماهه گذشته چنین اظهاراتی از مسئولین محترم حوزه فناوری اطلاعات کشور در مورد شبکه ملی اطلاعات شنیده شده:
نصر الله جهانگرد معاون وزیر ارتباطات: شبکه ملی اطلاعات آماده شده است 6 مرداد 94
عباس آسوشه معاون فنی مرکز ملی فضای مجازی: شبکه ملی اطلاعات : با آن چیزی که شبکه ملی اطلاعات می‌نامیم خیلی فاصله داریم. 26 مرداد 94
واعظی وزیر ارتباطات: 70 درصد شبکه ملی اطلاعات آماده است 9شهریور 94
خلاصه اینکه پنج سال دیگر هم گذشته و وضعیت شبکه ملی اطلاعات روشن نشده است و باید از مسئولین پرسید اگر این طرح کلان ملی چنان که می گویید اهمیت دارد این همه تاخیر و سپس تناقض گویی و اهمال و پشت هم اندازی برای چیست؟
تعریف شبکه ملی اطلاعات در شورای عالی فضای مجازیشبکه ملی اطلاعات، به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، شبکه ای مبتنی بر قرارداد اینترنت به همراه سوئیچ ها و مسیریاب ها و مراکز داده ای است به صورتی که درخواست های دسترسی داخلی برای اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می شود به هیچ وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود .
چشم انداز شبكه ملي اطلاعات وزارت ارتباطات خود چشم انداز شبکه ملی ارتباطات را چنین تعریف می کند:
در راستاي نيل به اهداف برنامه پنجم توسعه شبكه اي ایجاد خواهد شد که به عنوان اصلي ترين زيرساخت اطلاعاتي و ارتباطي كشور در بر گيرنده اهداف راهبردي زير در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود:
- فراگیری خدمات الکترونیک شامل خدمات عمومی مانند دولت الکترونیک و افزایش بهره وری
- کاهش وابستگی به شبکه اینترنت و توانایی اعمال مدیریت حداکثری بر دسترسی به آن
- گسترش محتوای ایرانی اسلامی و بالا بردن سواد دیجیتال
- افزایش کسب و کار دیجتال و توسعه سهم ICTدر اقتصاد و استفاده از آن به عنوان موتور محرک توسعه
- افزایش امنیت و قابلیت اطمینان فضای دیجیتال
اينترنت ملي با شبكه ملي چه تفاوتی دارد؟ اينترنت ملي لفظي است كه براي ارائه خدمات اين پروژه اغلب به كار برده مي‌شود اما رضا تقی پور وزير ارتباطات و عضو فعلی شورای عالی فضای مجازی به هنگام تعریف پروژه با نام جدیدعنوان کرد؛ معتقد است كه به كار بردن اين لفظ درست نيست و بايد از شبكه ملي اطلاعات به جاي آن استفاده شود زيرا در این شبکه بسياري از فعاليت‌ها را بدون نياز به بستر اينترنت مي‌توان انجام داد كه يكي از اين موارد آموزش‌هاي الكترونيكي است.
ماموريت و اهداف شبکه ملی اطلاعات چیست؟ وزارت ارتباطات ماموریت و اهداف شبکه ملی اطلاعات را چنین تعریف می کند:
ماموریتها: - ایجاد زیرساخت مناسب توسط دولت برای انجام و ظایف حاکمیتی و شکستن انحصار همزمان با کاهش تصدي گري دولت در عرصه های غیر ضروری فناوري اطلاعات
- بهره برداري حداکثري از توان بخش خصوصي از طريق ايجاد فضاي رقابتي عادلانه
- ايجاد بستر ارتباطي امن و پيشرفته براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در کشور
- ايجاد بستر هاي لازم جهت اطلاع رساني و خدمت رساني بهينه الكترونيكي به مردم
- ايجاد بستر لازم براي نگهداري و انتقال اطلاعات و خدمات ملي در داخل کشور
- ايجاد زمينه اي لازم براي تبديل ايران به عنوان هاب و ترانزيت ترافيک منطقه
- صرفه جويي و کاهش هزينه هاي ارتباط با اينترنت
اهداف کيفی شبکه ملی اطلاعات: - معماری قابل ارتقاء برای شبکه ملی اطلاعات
- بومیسازی فناوریهای سختافزاری و نرمافزاری با تکیه بر نرمافزارهای متنباز و توسعه معماری باز
- بالا بردن جایگاه ایران در رتبه بندی توسعه ارتباطات
- افزايش درصد نفوذ اينترنت درکشور مطابق با استاندارد هاي جهاني
- بهبود وضعيت شاخصهاي آمادگي الكترونيكي
- ايجاد زمينه هاي لازم براي توسعه علمي کشور
- ايجاد زمينه هاي نوين شغلي و اقتصادي و افزايش توليد ناخالص ملي
- ارتقاء شاخصهاي امنيتي، پايين آوردن ريسك ضربه پذيري و مقابله با تحريم هاي احتمالي
- ایجاد امنیت و مصون ماندن اطلاعات از حملات اینترنتی
- برطرف کردن نیازهای کشور در حوزه های کسب و کار الکترونیکی، سلامت الکترونیک و آموزش الکترونیک
- ايجاد موتور جستجو گر ملی
- ايجاد ایمیل ملی در شبکه ملی اطلاعات
- ايجاد تلوزیون اینترنتی، ویدیو درخواستی، آموزش از راه دور، دور کاری، سلامت الکترونیک و تجارت الکترونیک، روی شبکه ملی اطلاعات
اهداف کمی شبکه ملی اطلاعات: - دسترسی کاربران ایرانی به پهنای باند 20 مگا بیت بر ثانیه در شبکه ملی اطلاعات
- 80 درصد پرداختها به صورت الکترونیکی
- ارائه الکترونیکی صد درصد خدمات دولت به دولت
- اتصال 60درصد از خانوارها و کلیه کسب و کارها به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت تا پایان برنامه پنجم
- کسب رتبه دوم منطقه ای سرانه پهنای باند و سایر شاخصهای ارتباطات و فناوری اطلاعات در پایان برنامه
- بدست آوردن سهم 2 درصد صنعت ICTدر تولید نا خالص داخلی تا آخر برنامه
- اتصال کلیه دستگاهها به شبکه ملی اطلاعات
- با افزایش باند پهن جهش در رشد تولید ناخالص ملی كشورتا پایان برنامه پنجم (با توجه به اينكه افزایش 10 درصدی در ضریب نفوذ فناوری اطلاعات باعث افزایش تولید ناخالص ملی به ميزان 4/1 درصد در کشورهای پیشرفته و 2/1 درصد در کشورهای توسعه یافته می شود.)
