اعتياد اينترنتي نوع جديدي از اعتياد است که در آن کالاي مصرف شده نه از نوع مادي بلكه از جنس زمان است...
گرداب- بازار داغ بازيهاي آنلاين کامپيوتري، انواع و اقسام سايتها و وبلاگهاي سرگرمي و شبکههاي اجتماعي و محيطهاي گفتوگو به همراه پيگيري اخبار و کسب اطلاعات از طريق دنياي مجازي، همه و همه موجبات ظهور نوع جديدي از اعتياد در دنياي مدرن را سبب شدهاند که به اعتياد اينترنتي يا اعتياد به فضاي مجازي شناخته ميشود. روانشناسان و جامعهشناسان در يک تعريف سنتي، اعتياد را وابستگي جسماني يا رواني به استفاده از هرگونه ماده مصرفي ميدانند اما اعتياد اينترنتي نوع جديدي از اعتياد است که در آن کالاي مصرف شده نه از نوع مادي که از جنس زمان است. زماني که گاه تا ساعتها در پشت صفحات نمايش يارانهها ميگذرد، بدون اينکه کاربر اينترنتي متوجه گذر زمان از دست رفته شود.
کارشناسان علم ارتباطات بر اساس مطالعات ميداني خود به اين نتيجه رسيدهاند، هرگاه ميزان استفاده از اينترنت به بيشتر از 38 ساعت در هفته برسد، فرد به شكل غير طبيعي از اينترنت استفاده ميكند و به تعبير ديگر وي يک معتاد به اينترنت است. بر اساس برخي مطالعات ديگر اين رقم براي يک فرد معتاد به اينترنت به 5/8 ساعت در روز ميرسد به شرطي که اين ميزان استفاده به شرايط خانوادگي و شغلي فرد لطمه وارد کند.
در ايران اگرچه حدود 10 سال از همه گير شدن استفاده از اينترنت ميگذرد آمار دقيق و قطعي در مورد ميزان و کيفيت استفاده از اينترنت وجود ندارد با اين حال برخي منابع، از جمله شرکت فناوري اطلاعات، از نفوذ حدود 40 درصدي اينترنت در کشور خبر ميدهند. رقمي که با ميزان نفوذ آن در کشورهاي توسعه يافته فاصله دارد، اما سرعت رشد آن به نحوي است که تا چند سال آينده افزايش چشمگيري خواهد داشت. نگاهي به گروههاي سني که بيشترين استفاده از اينترنت در کشور را دارند، گوياي اين واقعيت است که بيش از 50 درصد کاربران اينترنت در کشورمان را جوانان کمتر از 30 سال تشکيل ميدهند که به طور طبيعي در معرض خطرات بيشتري قرار دارند.
آنچه اعتياد به اينترنت از ما ميگيرد
با اينکه معتادان به فضاي مجازي، زمان بسيار زيادي از اوقات مفيد خود را در شبانهروز صرف وبگردي و گشت و گذار در اينترنت ميکنند، اما زمان از دست رفته تنها يکي از آسيب هاي اجتماعي و رواني حادث شده بر اين دسته از معتادان است. اين روزها شکايتهاي مداوم والدين و اولياي مدارس نسبت به بيحوصلگي، خواب آلودگي و افسردگي دانشآموزان در مدارس و آموزشگاهها به امري عادي تبديل شده است. در اين باره مدير يکي از دبيرستانهای شهر تهران گفت: بر اساس گزارش والدين و معلمان، تعداد زيادي از دانش آموزان تا پاسي از شب به بازيهاي آنلاين کامپيوتري و يا گذران وقت در چت رومها مشغولند، به همین خاطر صبح با کسالت و خواب آلودگي در کلاسها حاضر ميشوند.
افسردگي را هم اضافه کنيد
روانشناسان معتقدند استفاده بيش از حد از اينترنت با بروز افسردگي مرتبط است. در اين باره دکتر معصومه طباطبائي ميگويد: «استفاده بيش از حد از فضاي مجازي به ويژه براي نوجوانان که تأثيرپذيري بيشتري از محيط اطراف خود دارند، ميتواند موجب بروز
صدمات غير قابل جبراني در مراحل رشد آنان شود. صدماتي که نشانههاي خود را در پرخاشگري، عدم تمايل به برقراري ارتباط با دوستان و اعضاي خانواده، گوشهگيري و گاه لطمه بر سيستم عصبي فرزندان بروز ميدهد. در درجه اول وقتي يک نفر در محيط خانواده معتاد به استفاده از اينترنت باشد، فرصت برقراري تعامل با ساير اعضاي خانواده را از دست ميدهد. همين امر موجب تشکيل يک چرخه معيوب ميشود که فرد هر روز بيشتر از گذشته از نظر عاطفي و رواني از ساير افراد خانواده فاصله ميگيرد و به تنهايي خود و استفاده از اينترنت پناه ميبرد. اين کم شدن روابط به نوبه خود موجب ميشود فرد مهمترين منبع حمايت اجتماعي خود را تضعيف کرده يا احياناً از دست بدهد.»اين عضو هيأت علميدانشگاه ميگويد: «از سوي ديگر با گسستن يا تضعيف رابطه والدين و فرزندان، آنها به جاي ارتباط با هم، شنيدن حرفهاي يكديگر و گوش سپردن به درد دل عضو ديگر خانواده، محو فضاي مجازي اينترنت شده و سعي ميکنند تا خلأ عاطفي به وجود آمده را با حضور شخص ديگري که هيچ شناختي از او ندارند پر کنند.»
اين استاد دانشگاه توصيه ميكند که والدين تا حد امکان اجازه ندهند فرزندانشان بيش از دو تا سه ساعت در روز را به استفاده از اينترنت يا بازيهاي آنلاين بگذرانند و به جاي آن شرايط بروز خلاقيت در فرزندان را، از طريق آشنا کردن آنان با انواع بازيهاي فکري خلاق، مهيا کنند. امروزه انواع و اقسام تستهاي اعتياد به اينترنت وجود دارد که والدين با استفاده از آنها يا مراجعه به مراکز مشاوره، می توانند متوجه شوند که فرزندشان به اینترنت معتاد هست يا خير.
علاوه بر آسيبهاي اعتياد به اينترنت بر سيستم رواني و عصبي افراد، استفاده بيش از حد از اينترنت و نشستن متوالي پشت ميز رايانه صدمات شديدي را بر اسکلت بندي افراد وارد ميکند. بيشترين اين آسيبها بر ستون فقرات، مهرههاي گردن و مچ دست وارد ميشود که به صورت دردهاي مزمن خود را نشان ميدهند. بروز چاقي در اثر افراط در استفاده از اينترنت نيز از جمله عوارض فيزيولوژيکی است که به کاربران معتاد به رايانه و فضاي مجازي وارد ميشود.
بر اساس پژوهشهاى صورت گرفته 5 تا 10 درصد كاربران اينترنت در ايران مبتلا به اعتياد اينترنتى هستند كه با توجه به آمار 23 ميليون كاربر اينترنت در كشور، مىتوان گفت ايران داراى 2 ميليون و 300 معتاد اينترنت است. حدود 60 درصد وقت كاربران اينترنت در ايران صرف گفتوگوى اينترنتى مىشود. بر اساس اين گزارش 31 درصد كاربران از روى كنجكاوى به سمت گفتوگوى اينترنتى كشيده مىشوند و مابقى يا براى فرار از مشكلات يا پيدا كردن همصحبت در اينترنت به چت كردن مىپردازند.
يک عضو هيأت علمى دانشگاه در اين زمينه معتقد است: «يكى ديگر از موارد اعتياد به فناورىهاى جديد اعتياد به بازىهاى رايانهاى است كه قدمت 45 ساله دارد.» بر اساس تحقيقات صورت گرفته حضور بيش از 30 ساعت در فضاى اينترنت در هفته غيرعادى است و باعث ايجاد رفتارهاى ضداجتماعى در افراد مىشود. بر اساس تحقيقات انجام شده روى دانشجويان ميزان اعتياد به اينترنت حدود 15 درصد گزارش شده است.
با وارد شدن فناوري اينترنت در تلفن همراه به نظر ميرسد برخي محدوديتها در اين زمينه برداشته شده و امکان ورود به فضاي مجازي در هر زمان و در کمترين زمان براي همه افراد آماده شده است. كارشناسان بر پايه يك مطالعه جديد دريافتند، ميانگين زمانى كه هر يك از كاربران اينترنتى براى گشت وگذار در دنياى آنلاين سپرى مىكنند، به استثناى زمان صرف شده براى ارسال پست الكترونيكى حدود 13 ساعت در هفته است. نتايج حاصل از نظرسنجى نشان مىدهد كاربرانى كه به صورت مرتب در دنياى آنلاين گشت مىزنند، به طور ميانگين هفتهاى 13 ساعت را به اينترنت اختصاص مىدهند. طبق آمارها، 20 درصد اين افراد در طول يك هفته كمتر از دو ساعت در اينترنت حضور مييابند و در مقابل، 14 درصد هفتهاى 24 ساعت يا بيشتر را در دنياى اينترنت سپرى مىكنند. همين تحقيق نشان ميدهد در کشورمان ميزان زيادي از ساعات حضور در اينترنت در چت رومها و سايتهاي دوستيابي ميگذرد که اين مسأله توجه بيشتر مسؤولان و تصميمگيران حوزههاي فرهنگي و اجتماعي را ميطلبد. دکتر کاشانکي درباره علل استقبال جوانان و نوجوانان از اين سايتها گفت: «نبود برنامهريزي دقيق و کارشناسي شده براي اوقات فراغت اين گروههاي سني و عدم نظارت والدين بر فرزندانشان در فضاي مجازي از مهمترين عوامل ورود نوجوانان و جوانان به اين سايتهاست». وي به مسؤولان توصيه کرد به جاي برخوردهاي دستوري و نگاه کنترلي به پرکردن هرچه مفيدتر اوقات فراغت جوانان بپردازند تا اين قشر آينده ساز براي کسب نيازهاي ارتباطي خود به فضاي مجازي پناه نبرند.
ناصر جعفرزاده
منبع: جوان آنلاین