امروزه رسانه‌ها به ویژه در فضای مجازی به عنوان یکی از مقتضیات زندگی اجتماعی از چنان گستردگی و دامنه فعالیتی برخوردارند که همانند جامعه نیازمند تدوین قوانین و مقرراتی برای کنترل روابط و ایجاد نظم در فعالیتهای خود هستند.
این قوانین و مقررات که با عنوان حقوق رسانه شناخته می‌شود، دانشی است که نیاز به شناخت و تاملی ویژه دارد. بنابراین در حقوق رسانه بحث اصلی مفهوم آزادی رسانه هاست.
ارتباطات رایانه ای جهانی ( اینترنتت که در فضایی مجازی صورت می‌گیرد، مرزهای جغرافیایی را در هم شکسته و قلمرو جدیدی برای فعالیتهای بشری بوجود آورده است. بگونه ای که امکان بکارگیری حقوق موجود در چارچوب مرزهای ملی را تضعیف نموده است. با توجه به نفوذ اینترنت در عرصه‌های مختلف حقوقی، سیاسی، مالی، تجاری و اجتماعی جوامع بشری، دولتها خود را ناگزیر از قانونمند نمودن اینترنت دیده و به فراخور حال خود، قوانین داخلی و بین المللی برای این فضا وضع نموده اند. لکن ماهیت فرامرزی و ابعاد بین المللی اینترنت باعث شده تنظیم آن توسط حاکمیتهای مختلف، موجب نادیده گرفته شدن صلاحیتها شده و به ابهامات حقوقق این فضا افزوده گردد.
بنابراین تلاش یکجانبه دولتها برای قانونمند نمودن اینترنت بدون همکاری بین المللی بی حاصل خواهد بود. فضای مجازی رایانه ای، این امکان را فراهم آورده تا اطلاعات بدون دخالت دولتها و هر گونه مانع جغرافیایی، در دسترس تمام افراد در سراسر دنیا قرار گیرد.
این ویژگی هر چند موجب تحقق حقوق بشر از جمله حق آزادی بیان و آزادی اطلاعات می‌گردد. لکن اصول دیگر حقوق بشر از جمله حریم خصوصی، منع تبعیض، و غیره خدشه دار نموده و موجب می‌شود اینترنت مانند دیگر ابزار اطلاع رسانی، مشمول محدودیت‌های پیش بینی شده در اسناد بین المللی گردد. البته نقض فاحش حق آزادی بیان و عناصر آن یعنی حق کسب و نشر آزادی اطلاعات توسط یک دولت، ممکن است زمینه مداخله بشر دوستانه کشورهای دیگر را نسبت به چنین دولتی فراهم آورد. در خصوص ماهیت حقوقی حملات رایانه ای و نفوذ در سیستم‌های داخلی دولتهای دیگر که از طریق اینترنت انجام می‌شود و اینکه آیا چنین حملاتی توسل به زور محسوب می‌شوند، حقوق بین الملل پاسخ روشنی ندارد.
حقوق و فضای مجازی در ایران
در حقوق داخلی ایران نیز در بین انواع رسانه‌ها فقط مطبوعات قانون خاص دارد
و سایر رسانه قانون خاصی ندارند. درچند سال اخیر هم قانونی به نام قانون
«جرائم رایانه ای» به تصویب رسیده است که بخش هایی از آن به عملکرد
رسانه‌ها در محیط اینترنت اشاره دارد.
مصادیق قانون جرائم رایانه‌ای
با مطالعه قانون جرائم یارانه ای می‌توان جرائم رایانه‌ای را به 5 طبقه بندی تقسیم کرد:
1- طبقه بندی جرائم رایانه‌ای علیه حریم خصوصی
2- طبقه بندی جرائم رایانه علیه شخصیت معنوی افراد
3- طبقه بندی جرائم رایانه‌ای علیه عفت و اخلاق عمومی
4- طبقه بندی جرائم رااینه علیه امنیت و آسایش عمومی
5- طبقه بندی جرائم رایانه علیه اموال و مالکیت
بنابراین تمام جرائمی که از طریق فضا انجام می‌شوند، به نوعی با این قانون
در ارتباط است. البته اگر جرم واقع شده از مصادیق ذکر شده در قانون مجازات
باشد مانند تهمت و افترا، طبق آن قانون هم قابل پیگیری است.
تاریخچه:
نخستین بار مفهومی با عنوان شبکه‌های اجتماعی اینترنتی با قالب امروزی در
سال ۱۹۶۰ اولین بار در دانشگاه ایلی نویز در ایالت متحده امریکا مطرح شد.
پس از آن در ۱۹۹۷ نخستین سایت شبکه اجتماعی اینترنتی به آدرس SixDegrees.com راه‌اندازی شد. این سایت به کاربرانش اجازه ایجاد پروفایل داد تا آنها بتوانند لیستی از دوستانشان ایجاد کنند. البته این سایت در آن موفق نشد و بعد از سه سال متوقف شد.
بعد از آن، انفجار تجارت در وب سایت‌های اجتماعی در سال ۲۰۰۲ باعث به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی فرنداستر (Friendster)، اورکات (Orkut) و لینکداین (LinkedIn)) شد و باعث شکوفایی قارچ گونه وب سایت‌های شبکه‌های اجتماعی در اینترنت شد.
در سال ۲۰۰۸ Facebook با ایجاد صفحات اصلی وب سایت خود به زبان‌های مختلف، موجب رشد چشم گیر کاربران و کاربری سایت خود شد.
سال ۲۰۰۵ سال ظهور قوانین برای شبکه‌های اجتماعی بود. چرا که بسیاری از اطلاعات شخصی کاربران در این سایت‌ها قرار می‌گرفت و در نتیجه باید قوانینی برای حفظ و ایجاد امنیت برای این اطلاعات ایجاد می‌شد.
بعد از راه اندازی Facebook، ابتدا اکثر دانشجویان هاروارد و بعد از آن بسیاری از دانشگاهیان ایالات متحده و حالا تمام دانشگاه‌های معتبر و بزرگترین شرکت‌های دنیا و بزرگترین چهره‌های جهانی و جمعیت بسیار زیادی از مردم سرتاسر جهان عضو این شبکه اجتماعی هستند.
در ایران مفهوم شبکه‌های اجتماعی به طور گسترده با Orkut رواج پیدا کرد. و آنقدر سریع رشد کرد که بعد از برزیل و آمریکا، ایران سومین کشور حاضر در Orkut شد.