داعش و دیگر گروهک های تروریستی به خوبی می دانند شبکه های اجتماعی چه توانایی دارند و چگونه می توانند با تکیه بر این پلتفرم های اینترنتی طرح های خود را پیش ببرند.
بدیهی به نظر می رسد پلتفرم هایی مانند فیس بوک و توییتر به واسطه نفوذی که
میان مردم جهان دارند به صورت گسترده توسط گروهک های تروریستی مورد
استفاده قرار گیرند تا محتوای مورد نظر این افراد در جوامع رواج پیدا کند.
این مسئله نیز واضح است که شرکت های توسعه دهنده خدمات اجتماعی اینترنتی
تمهیدات مختلفی اندیشیده اند تا جلوی فعالیت های تروریستی را بگیرند.
همین مسئله موجب شود تا جو بارتون، یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست
جمهوری آمریکا برای مقابله با فعالیت های تروریستی از شبکه های اجتماعی کمک
بگیرد. نفوذ تروریست ها به شبکه های اجتماعی از زمان ظهور القاعده آغاز شد
و طولی نکشید که این فضا به یکی از کاربردی ترین ابزارهای تروریستی تبدیل
شد. در آن زمان القاعده فقط تصاویر ویدیویی خود را روی یوتیوب منتشر می کرد
ولی این روزها گروهک های تروریستی مراکز تخصصی فناوری تشکیل داده اند و به
صورت کاملا حرفه ای این پلتفرم ها را مورد استفاده قرار می دهند.
تروریست های فیس بوکی
مشکل اصلی در زمینه شبکه های اجتماعی این است که یک قانون کلی برای حضور
کاربران عادی و گروهک های تروریستی وجود دارد و بر این اساس همه کاربران می
توانند صفحه اختصاصی در اختیار داشته باشند و به دلخواه خود مطالب مختلف
را به اشتراک بگذارند.
این مسئله به گروهک های تروریستی آزادی عمل داده تا به راحتی بتوانند بر
اساس سیاست های شخصی خود در این فضاها حاضر شوند و حتی اگر بر حسب محتوایی
که منتشر می کنند صفحه آنها مسدود شود به راحتی در کوتاه ترین زمان صفحه
دیگری باز کنند. سیاست یکسان برای همه اعضای شبکه های اجتماعی موجب شده تا
تروریست ها این فضا را برای خود کاربردی ببینند و به راحتی فعالیت هایشان
را گسترش دهند. بر اساس این سیاست ها اگر محتوای منتشر شده در جریان انتشار
خشونت باشد یا دولت ها را زیر سوال ببر، مطلب مربوطه یا صفحه منتشر کننده
سانسور می شود.
البته شبکه های اجتماعی در این زمینه سختگیری زیادی انجام نمی دهند زیرا
تبلیغات سیاسی که مورد تنفر یکی از کاربران قرار می گیرد، مورد پسند کاربر
دیگری است و این مسئله موجب شده یک سیاست کلی در این زمینه تعریف شود و
کاربران به اندازه کافی آزادی عمل داشته باشند. البته این نکته به آن معنی
نیست که توییتر و فیس بوک مسئله مذکور را چندان جدی نگرفته اند و توجهی به
آن ندارند ولی باید توجه داشته باشید حل کردن این مشکل کار چندان ساده ای
نیست و تروریست ها که از این مسئله آگاهی کامل دارند به راحتی از این نقص
سوء استفاده می کنند.
ورود تروریست ممنوع!
فیس بوک در بیانیه های رسمی خود اعلام کرده که هرگونه پروفایل صفحه یا گروه
وابسته به سازمان های تروریستی در این شبکه اجتماعی اجازه فعالیت ندارد و
سیستم خودکار فیس بوک علاوه بر مسدود کردن آنها، تمامی اطلاعات مربوط به
فعالیت های تروریستی را هم حذف می کند. اندرو سووال، سخنگوی فیس بوک در این
خصوص گفت: «فیس بوک جای هیچ فعالیتی را به تروریست ها نمی دهد و حضور آنها
در این شبکه اجتامعی غیرممکن است. ما فعالیت گسترده ای انجام می دهیم تا
مطمئن شویم تروریست ها و گروهک های تروریستی در شبکه اجتماعی فیس بوک حضور
ندارند. ما همچنین تمام محتوایی را که از فعالیت های تروریستی پشتیبانی کند
حذف می کنیم.»
به نظر می رسد ادعای این شبکه اجتماعی تا اندازه ای درست است. طی چند ماه
گذشته فیس بوک تمامی مطالب مربوط به داعش را پاک و حساب های کاربری آن را
مسدود کرده است. بر این اساس تمامی خبرنامه ها، ویدئوها، عکس ها و هر آنچه
در صفحات فیس بوک یا لینک های اینترنتی به اشتراک گذاشته شده بود، به گفته
سخنگوی این شرکت حذف شد.
استیو استالیسکی، مدیر مرکز Media Research نیز در این خصوص توضیح داد: «در
میان تمام شبکه های اجتماعی می توان گفت فیس بوک بهترین اقدام را برای حذف
مطالب تروریستی انجام داده و بزرگترین مقابله را با فعالیت های داعش کرده
است.»
تروریست های توییتری
در بخش دیگر شبکه های اجتماعی توییتر قرار دارد که طی چند سال گذشته
محبوبیت فراوان کسب کرده است. مراکز زیرمجموعه داعش این روزها به صورت
گسترده در توییتر حضور یافته اند و با ایجاد صفحات گوناگون، اهداف خود را
در آنها پیش می برند.
استالینسکی بر این باور است که داعش طی یکی دو سال گذشته وارد توییتر نشده
است، بلکه این گروهک تروریستی از حدود یک دهه قبل زمانی که وبلاگ ها و فروم
های اینترنتی محبوبیت زیادی داشتند، نخستین گام ها را برای ورود به این
شبکه اجتماعی برداشته است.
بر اساس مطالعه ای که مرکز تحقیقاتی Brookings انجام داده است، حامیان
گروهک تروریستی داعش از سپتامبر تا دسامبر ۲۰۱۴ بیش از ۴۶ هزار صفحه
اختصاصی در شبه اجتماعی توییتر ایجاد کردند که البته بر اساس سیاست های
تعریف شده، تمامی آنها به صورت همزمان فعال نبودند و در فواصل زمانی مشخص
این صفحات مورد استفاده قرار می گرفتند.
تا پاییز گذشته، توییتر به صورت گسترده تمامی صفحات وابسته به داعش را
شناسایی و آنها را مسدود می کرد. این فعالیت ها پس از انتشار تصاویر و عکس
های جیمز فولی، یکی از روزنامه نگاران مشهور جهان در توییتر آغاز شد و طولی
نکشید که این شبکه اجتماعی سیاست های مدون برای مقابله با فعالیت گروه های
تروریستی تعریف کرد.
جِی.ام برگر از محققان ارشد مرکز Brookings توضیح داد افزایش فعالیت گروه
های تروریستی و ایجاد صفحات اختصاصی جدید در توییتر موجب شده این شبکه
اجتماعی طی چند ماه اخیر نحوه فعالیت های خود را تغییر دهد. اگرچه یک شبکه
اجتماعی بزرگ هر روز تعداد بیشتری از کاربران را تحت پوشش قرار می دهد، ولی
باید توجه داشت ورود تروریست ها از جمله حامیان گروهک داعش نیز به افزایش
تعداد مشترکان توییتر کمک کرده است.
برگر در این خصوص می گوید: «خبر خوب این است که برای حضور در شبکه های
اجتماعی و انتشار مطالب مختلف به خصوص در توییتر سیاست های ویژه در نظر
گرفته شده است. محدودیت های تعریف شده در این زمینه تمام محتوا را مورد
تحلیل قرار می دهد و تبلیغات سیاسی را تحلیل می کند. این مسئله موجب شده تا
داعش نتواند مانند گذشته به راحتی به اهداف آنلاین خود دسترسی پیدا کند.»
حملات تروریستی پاریس
اگرچه گروهک های تروریستی از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند تا اهداف
خود را پیش ببرند ولی این پلتفرم ها به صورت متقابل برای مردم هم کارایی
دارند. به دنبال حملات تروریستی اخیر در پاریس، شرکت های فناوری بزرگ از
جمله فیس بوک، توییتر، گوگل و اسکایپ اقدامات ویژه انجام دادند تا به
قربانیان و خانواده های آنها کمک کنند و مردم را از نگرانی دربیاورند.
گوگل از طریق سرویس Hangout خود امکان برقراری تماس رایگان با شهر پاریس را
فراهم کرد. پس از آنکه حملات مکرر در شهر پاریس صورت گرفت، سرویس ارتباطی
گوگل به سرعت فعال شد و به صورت رایگان در اختیار مردم قرار گرفت تا
بتوانند با برقراری تماس های تلفنی از حال قربانیان و اطرافیان آنها باخبر
شوند. این سرویس برای همه مردم جهان رایگان شد تا تمامی تماس ها با شهر
پاریس بدون هزینه برقرار شود.
شرکت گوگل پس از زلزله مهیب نپال نیز اقدام مشابهی انجام داده بود و با
فعال سازی خدمات رایگان Hangout به مردم امکان داد بدون پرداخت هرگونه
هزینه با این شهر تماس برقرار کنند. البته در اتفاق جدید به جز گوگل، دیگر
شرکت ها هم این قبیل فعالیت ها را انجام دادند تا از فشار روانی ایجاد شده
بکاهند.
فیس بوک برای نخستین بار از ابزار اینترنتی Safety Check برای پوشش دهی
حادثه بمب گذاری استفاده کرد. این ابزار پیش تر در زمینه وقوع بلایای طبیعی
مورد استفاده قرار گرفته، برای مثال در سونامی ۲۰۱۱ ژاپن و آسیب دیدن
نیروگاه ها آن را ارائه کرده است.
مدت کوتاهی پس از انتشار خبر بمب گذاری در پاریس، شرکت Uber سرویس پولی
Dynamic/Surge را غیرفعال کرد و توضیح داد همه کاربران می توانند به صورت
رایگان از آن استفاده کنند. این سرویس به مردم کمک کرد ضمن داشتن نقشه ها و
مسیرهای دقیق، به صورت آنلاین وضعیت خیابانه های شهر پاریس را مشاهده کنند
و در جریان آخرین اخبار و اطلاعات قرار بگیرند.
توییتر به عنوان یکی دیگر از شبکه های اجتماعی فعال در این زمینه سریع ترین
کمک را به مردم کرد و این بار هم طرح های قبلی برای پوشش دهی فجایع مختلف
را در دست گرفت. از نخستین لحظات انتشار خبر مربوط به حادثه پاریس، هشتگ
های ویژه در توییتر راه اندازی شد و این فرصت برای مردم به وجود آمد تا
بتوانند اخبار را با یکدیگر به اشتراک بگذارند، از حال قربانیان باخبر
شوند، اسامی آنها را منتشر کنند، غذا و دارو برای آنها ارسال کنند و … به
عبارت دیگر تمامی اتفاقات مربوط به این حادثه را پوشش دهند.
پرمخاطب ترین هشتگی که در جریان بمب گذاری پاریس مورد توجه کاربران توییتر
قرار گرفت، #PorteOuverte بود که به قربانیان حادثه کمک کرد امن ترین جا را
در نزدیکی خود پیدا کنند و اطلاعات دقیق مربوط به مراکز کمک رسانی را در
اختیار داشته باشند. مردم جهان با دو هشتگ #Prayers4Paris و $PrayForParis
نیز با فرانسوی ها همدردی کردند و مطالب مرتبط با آن را به اشتراک گذاشتند.
به هر حال، در شرایطی که مردم جهان و رسانه ها سعی کردند به نوعی در جریان
آخرین اخبار پاریس قرار گیرند، شبکه های اجتماعی و شرکت های بزرگ فناوری
این اتفاق را تحت پوشش قرار دادند و به مردم کمک کردند به نوعی در جریان
آخرین اخبار پاریس قرار گیرند. شبکه های اجتماعی و شرکت های بزرگ فناوری
این اتفاق را تحت پوشش قرار دادند و به مردم کمک کردند.
شبی که بمب گذاری در پاریس انجام شد، مارک زاکربرگ روی صفحه اختصاصی خود در
فیس بوک نوشت: «تمام افکار من امشب درگیر مردم پاریس است و برای آنها
آرامش طلب می کنم. خشونت هایی مانند این اتفاق در هیچ شهر یا کشوری از جهان
جایی ندارد. ما سرویس SafetyCheck را فعال کردیم، بنابراین اگر شما ساکن
شهر پاریس هستید و در صحت کامل به سر می برید، نام خود را در این سرویس ثبت
کنید تا به نگرانی خانواده و اطرافیان پایان دهید.»
به گفته کارشناسان، شبکه های اجتماعی بزرگترین تریبون برای انعکاس حملات
تروریستی به پاریس بودند و مردم جهان هم به اعتمادی که به این پلتفرم ها
داشتند، آخرین اخبار و اطلاعات را از این کانال دریافت می کردند. از آنجایی
که در اتفاقات قبلی شبکه های اجتماعی می توانستند علاوه بر پوشش دهی
اخبار، سرویس های ویژه به کاربران خود ارائه دهند، مردم جهان در اتفاقات
مشابه اعتماد زیادی به این قبیل سایت ها دارند و پس از آنکه اولین اخبار را
در مورد چنین اتفاقاتی می شنوند، در نخستین گام صفحه شخصی خود در شبکه های
اجتماعی را باز می کنند تا جدیدترین خبرها را در اختیار بگیرند. این توجه
ویژه موجب شده تا شبکه های اجتماعی هم سرویس های اختصاصی در این زمینه
ارائه دهند و برای پوشش دهی چنین وقایعی سرمایه گذاری گسترده کنند.