به گزارش
گرداب، با توجه اینکه موضوع طرح های کلان تقریبا دو سالی است به سوژه ای تبدیل شده که اجرایی شدن یا نشدن آن چند ارگان را درگیر کرده است. در این میان تنها مجریان طرح هستند که می توانند قضاوتی عادلانه از روند اجرایی طرح بدهند.
بر همین اساس، گفتگویی با دکتر مهران جوانبخت، مجری طرح کلان ملی «کسب دانش فنی، بومی‌سازی و تولید صنعتی باتری‌های لیتیومی در کشور» و رئیس پژوهشگاه انرژی های نو دانشگاه امیرکبیر داشتیم که مشروح این گفتگو در زیر آمده است.
*به عنوان اولین سوال بفرمایید که میزان پیشرفت این طرح کلان ملی از زمان تصویب تا کنون چگونه است؟طرح های کلان ملی به لحاظ ابعاد و دستاوردهایی که از آنها انتظار می رود دارای پیچیدگی ها و مشکلاتی در اجرا هستند که از آن جمله می توان به اعتبارات ناچیز دولتی، کند بودن بخش های دولتی، ریسک بالای سرمایه گذاری در این طرح ها، سطح بالای فناوری و نبود مدل مشخصی برای توسعه فناوری با مشارکت بهره بردارن مختلف در این طرح ها اشاره کرد.
امروزه از نظر علمی دستاوردهای بسیار خوبی در کشور در مقایسه با سایر کشورها بدست آمده است ولی از نظر سطح فناوری فاصله با کشورهای پیشرو بیشتر است. در کشورهای توسعه یافته چندین دهه بر روی توسعه یک فناوری سرمایه گزاری می کنند تا محصولات آن فناوری به بازار برسد ولی در کشور ما حوصله مدیران اجرایی در حوزه های پژوهشی پایین است.
طرح کلان باتری‌های لیتیومی در راستای توسعه فناوری و به کارگیری باتری‌های لیتیومی در شبکه‌های برق (باتری‌های با توان چند مگاوات)، نیروگاه‌ها، انرژی پراکنده و خودروهای برقی و هیبریدی، صنایع مخابراتی و دفاعی در شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری به تصویب رسیده است.
امروزه سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در این زمینه صورت گرفته است به نحوی که اکثر کشورها برای سال ۲۰۲۰ میلادی قیمت $/KWh ۲۰۰-۱۲۵ را هدف‌گذاری کرده اند. برخی از این کشورها سالیانه بیش از ۲ میلیارد دلار در زمینه ارتقای فناوری و تولید باتری های لیتیومی سرمایه گذاری می کنند.
توجه به این نکته مهم است که کشور باید در برنامه ای جامع و منسجم و باتوجه به ظرفیت ها و پتانسیل های خود در بازار های بین المللی مزیت های نسبی در زمینه تولید ایجاد کند تا امکان تولید رقابتی فراهم شود.
درهر حال اگر تخصیص اعتبارات در طرح های کلان به صورت یک سرمایه گذاری برای آینده دیده شود تا صرفه جویی در هزینه های دولت، قطعا وضعیت طرح های کلان بهتر خواهد شد.
*شما چه راهکاری جهت رفع موانع اجرایی شدن این طرح کلان ملی دارید؟برنامه های خوبی در کشور وجود دارد که در حد شعار باقی مانده اند. کافی است این برنامه ها اجرایی شوند.
*امروزه سیاست های اقتصاد مقاومتی زیاد شنیده می شود ولی چقدر اجرایی شده اند؟بر اساس بررسی های کمیسیون تخصصی انرژی شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری یکی از اولویت های حوزه انرژی در کشور بر اساس سیاست های اقتصاد مقاومتی ذخیره سازهای انرژی الکتریکی و باتری های پیشرفته لیتیومی است.
* چرا دولت از این طرح کلان ملی حمایت جدی نمی کند و چرا نمایندگان مجلس قوانین لازم برای حمایت مالی و معنوی طرح های کلان ملی را مورد بررسی قرار نمی دهند؟درهرحال در این طرح بر اساس سیاست های کمیته راهبری طرح کلان سعی شده تا از حداکثر ظرفیت های ملی و بین المللی در توسعه فناوری و تولید باتری های لیتیومی استفاده شود. برای تامین بخشی از اعتبارات مورد نیاز نیز مذاکراتی با برخی از صندوق های توسعه فناوری و سرمایه گزاران بخش خصوصی شروع شده است. چندین جلسه با مراکز تحقیقاتی معتبر دنیا از جمله فرانهوفر آلمان نیز برگزار شده تا در زمینه های پژوهشی مورد توافق پروژه های مشترکی تعریف و اجرایی شود.
کادر علمی و اجرایی طرح هم مهم است. در این طرح یک بانک اطلاعاتی از همه پژوهشگران کشور در حوزه باتری های لیتیومی ایجاد شده است.
*با توجه به اینکه این طرح پژوهشی کادر علمی قوی دارد، اگر پیش از اینها، این طرح کلان ملی اجرایی می شد چه اتفاقی می افتاد؟بیش از ده سال است که موضوع تولید خودروهای برقی و هیبریدی در کشور مطرح است و پروژه هایی محدودی هم در کشور انجام شده است. مهمترین فناوری در این خودروها مربوط به پک باتری های لیتیومی است. در حدود ۵۰ درصد قیمت خودرو هم مربوط به همین پک باتری است. این باتری ها در حوزه ذخیره سازی انرژی های تجدیدپذیر نیز سال هاست در دنیا استفاده شده و بیش از ۲۰ سال عمر دارند. دستیابی به دستاوردهای این طرح باعث می شود توسعه کشور در حوزه فناوری های پاک بیشتر و از واردات محصولات خارجی جلوگیری شود.
*تاکنون چقدر از بودجه در اختیار طرح قرار گرفته است؟تاکنون حدود یک درصد اعتبار طرح در اختیار دانشگاه قرار گرفته است.
*با توجه به اختصاص همین میزان بودجه به این طرح، تاکنون چند درصد پیش رفته اید؟پیشرفت فیزیکی این طرح کلان تا شهریور ۱۳۹۴ ۵/۱۶درصد بوده است. از جمله دستاوردهای این طرح کلان تاکنون «تدوین نقشه راه توسعه فناوری ذخیره سازهای انرژی الکتریکی و باتری های لیتیومی در کشور»، «احداث یک واحد صنعتی- تحقیقاتی باتری های لیتیوم یون برای تولید سالیانه ۳ الی ۵ میلیون آمپر ساعت»، «احداث و تجهییز یک آزمایشگاه کنترل کیفی باتری های لیتیومی در بخش صنعت»، دستیابی به دانش فنی تولید ماده کاتدی LFP در مقیاس آزمایشگاهی» بوده است.
*پیشرفت این طرح کلان ملی، مطابق با برنامه ریزی بوده است؟ چطور می شود عدم پیشرفت این طرح را جبران کرد یا اصلا راهی برای جبران وجود دارد؟بر اساس برنامه زمانبندی طرح که سال ۱۳۹۲ تدوین شد اجرای طرح ۳ تا ۵ سال پیش بینی شد که با توجه به اینکه ۲ سال از تصویب این طرح می گذرد از برنامه ریزی عقب هستیم.
*تاکنون چه جایگزینی برای این طرح به کار گرفته شده است؟باتری های پیشرفته لیتیومی در بسیاری از صنایع جایگزینی ندارند و عدم توسعه این باتری ها عقب ماندگی آن صنعت را به همراه دارد. در برخی از صنایع هم باتری های لیتیومی با باتری های سرب اسیدی که در کشور طول عمر حدود ۲ سال دارند جایگزین شده اند.
*اولویت ها برای اجرای این طرح کلان ملی چیست؟از نظر فنی، بومی سازی مواد کاتدی و الکترولیت مهمترین اولویت طرح کلان ملی است. از طرفی تیم اجرایی به دنبال ایجاد همکاری های بین المللی در پیشبرد اهداف طرح می باشد.
*ایا زیر ساخت های موجود می تواند این طرح را به مرحله اجرایی شدن برساند؟بله ولی باید زیرساخت های موجود تکمیل و تقویت شود.
*با اجرایی شدن این طرح چه میزان صرفه جویی ارزی خواهیم داشت؟پیش بینی می شود که با توجه به نیاز واقعی کشور تا ۳ سال آینده، سالیانه ۱۰۰۰ مگاوات ساعت باتری لیتیومی در کشور نیاز است که البته اگر صنایع تجدیدپذیر و حمل و نقل برقی و هیبریدی در کشور گسترش نیابد، نیاز به این باتری ها هم کمتر خواهد شد؛ لذا تولید این باتری ها در کشور علاوه بر توسعه صنعت برق، تجدیدپذیر و خودرو برقی و هیبریدی موجب صرفه جویی حداقل ۲۵۰ میلیون دلار در سال در آینده ای نزدیک شود.
*شما تخمین می زنید با این روال، تا چه زمانی این طرح کلان ملی به نتیجه برسد؟انتظار داریم طی ۳ سال دیگر پروژه تکمیل شود و تولید صنعتی باتری های لیتیومی متناسب با نیاز واقعی در کشور آغاز شود.