به گزارش
گرداب، با توجه به اهميت جايگاه رسانه‌ها به خصوص در حوزه مجازي كه مورد تأكيد مقام معظم رهبري نيز مي‌باشد نمي‌توان شناختي در اين عرصه نداشت و دست روي دست گذاشت.
در ابتدا بفرماييد استفاده مردم بحرين از فضاي مجازي چگونه است؟باتوجه به شرايط زماني و مكاني مردم بحرين و رشد فضاي مجازي در كشورهاي عربي و سراسر دنيا و باتوجه به وضعيت خفقاني كه اين كشورهاي سلطه‌گر در برابر مردم خودشان دارند اين امر باعث شده تا مردم مظلوم و مستضعف كشورهاي عربي بيشتر به سمت شبكه‌هاي اجتماعي در فضاي جهاني اينترنت بروند؛ يعني از اين طريق يك جور فضايي ايجاد شده كه آنها را تخليه كند و بتوانند اعتراضات خودشان را هميشه و در هر حال حتي حالات غير‌انقلابي بروز دهند، فريادها، نظرات و انتقادات خودشان را سر بدهند. چه كشورهاي ديگر كه رژيم طاغوتي و پادشاهي دارند مثل عربستان و چه جاهاي ديگر پس مردم بحرين باتوجه به وضعيت انقلابي كنوني خود استفاده از شبكه‌هاي مجازي را به صورت گسترده در دست دارند و شبكه‌هاي مختلف را در راستاي كار خودشان قرار داده‌اند و يك جور حالت هم‌آوايي و هم‌افزايي و هماهنگي را براي پيشبرد اهداف انقلابي‌شان دارند.
دولت بحرين چه اقداماتي براي مقابله با اين فعاليت‌ها كرده است؟اولين كاري كه مي‌كنند اين است كه اينترنت را قطع و وصل مي‌كنند يا سرعت اينترنت را تا حد ممكن پايين مي‌آورند، سايت‌هاي انقلابي مردم بحرين را هم فيلتر مي‌كنند. مثلاً شبكه العالم كه در بحرين فيلتر است يا بعضي سايت‌هاي بحريني كه در آن انتقاداتي به دولت مي‌شود حتي فعالين مجازي را بازداشت و شكنجه و زنداني مي‌كنند و اقداماتي از اين قبيل كه مطابق بندها و قوانين بين‌المللي كاري است غير‌قانوني. از چالش‌هاي انقلاب مردمي بحرين سانسور شديد خبري و رسانه‌اي غربي و عربي است كه اجازه نمي‌دهند صداي ما به گوش همه برسد و بلافاصله فيلتر مي‌كنند.
اوضاع رسانه‌ها در بحرين چگونه است و تا چه اندازه در انعكاس اتفاقات مؤثر بوده‌اند؟يكي از چالش‌هاي انقلاب مردمي بحرين سانسور شديد خبري و رسانه‌اي غربي و عربي است. ما حتي يك ماهواره هم نداريم چه برسد به فضايي براي فعاليت خبري و رسانه‌اي. در سوريه به دليل تهاجم دشمن توجه همه رسانه‌ها به اين منطقه معطوف شده كه البته كاري لازم و ضروري است اما از ساير مناطق بازمانده‌اند و انعكاس چنداني ندارند. ما در بحرين متخصص رسانه نداريم براي همين نياز به كمك رسانه‌هاي شما داريم تا صداي انقلاب بحرين و ظلمي كه به آنها مي‌شود را به گوش جهانيان برسانيد. براي همين در عرصه فضاي مجازي و رسانه‌هاي اين حوزه فعاليت مي‌شود. تقريباً اغلب مردم در بحرين از همه شبكه‌هاي مجازي استفاده مي‌كنند. مثلاً از واتساپ، لاين، وايبر، تانگو، بلك‌بري، تلگرام، اينستاگرام، فيس‌بوك، توئيتر، يوتيوب، سوند كالاب و خيلي شبكه‌هاي مجازي ديگر استفاده مي‌كنند تا حداقل از اين طريق صداي خود را گوش همه برسانند.
چقدر از فعالين مجازي در خود بحرين هستند و چقدر از آنها در خارج از بحرين؟خيلي قاطع مي‌توانم بگويم كه من فعال انقلابي بحريني نمي‌شناسم كه فعاليت در فضاي مجازي نداشته باشد تقريباً همه انقلابيون در فضاي مجازي حضور دارند و ما نمي‌توانيم بگوييم كه مثلاً 50 درصد از فعالين مجازي انقلاب در بحرين حضور دارند و 50 درصد در خارج از بحرين. نه، چنين مقوله‌اي نيست. چه اينكه در عصر حاضر تمام بحريني‌ها با فضاي مجازي آشنا هستند چه آنكه ما در بحرين تريبون دولتي نداريم يا بهتر بگويم هيچ گونه تريبوني نداريم كه از آن كار انقلابي انجام بدهيم. مثلاً شبكه تلويزيوني در داخل بحرين نداريم كه بخواهيم پيام خود را از طريق آن مخابره كنيم. تنها تريبون ما فضاي مجازي است.
تأثيرات اين فعاليت انقلابي در فضاي مجازي چه بوده است؟مردم بحرين در سال 2011 وارد مرحله جديدي از حركت‌هاي انقلابي و قيام مردمي خود شدند. اگر بخواهيم پيشينه حركت انقلابي مردم بحرين را ببينيم، 233 سال است كه خاندان آل‌خليفه از عربستان به بحرين وارد شدند. در آن زمان والي بحرين يك ايراني بود از بوشهر كه آل‌خليفه بحرين را به تصرف خود در‌آورد و بحرين را اشغال كرد. يعني اشغالگري آل‌خليفه بر بحرين تاريخش از اشغالگري اسرائيل در فلسطين بيشتر است. من دوست دارم كه نخبگان فرهنگي و سياسي چشمشان را در اين رابطه باز كنند و بيشتر كار كنند كه ما اگر مسلماناني داريم و در فلسطين كه مردمش تحت ظلم و ستم صهيونيست‌ها هستند ظلمي 60 تا 70ساله را ببينند و بدانند كه قدمت اين نوع ظلم كه مردم بحرين از سوي اين خاندان يعني آل‌خليفه دارند تحمل مي‌كنند 200 ساله است و مردم بحرين از بدو ورود آل‌خليفه به اين منطقه با آنها چالش داشته‌اند و موج نارضايتي را در طول همه اين تاريخ شاهديم كه به شكل اعتراض‌هاي مردمي خودش را نشان داده. براي مثال در قرن اخير از 1900 ميلادي تاكنون ما هر پنج الي 10 سال شاهد يك قيام مردمي بوديم و آخرين آنها قيام‌هاي مردمي 1994 تا 2000 ميلادي است كه ده‌ها كشته و صدها زنداني و تلفات بسيار زيادي داشته است. اما با رشد رسانه‌ها شاهد هستيم كه بحريني‌ها هم توانستند با حضور گسترده در فضاي رسانه‌اي انقلاب خود را جهاني كنند يعني يك نكته جالب اينجا هست كه براي اولين بار انقلاب خاموش بحرين ديده شد و مردم دنيا شاهد اين موج نارضايتي بودند هرچند بحرين در بايكوت خبري است و رسانه‌هاي كاغذي جرأت ظهور و بروز ندارند اما فضاي مجازي باعث شد تا اين بايكوت شكسته شود و تلويزيون‌هاي مطرح دنيا از انقلاب مردم تصوير‌برداري كنند درحالي كه پيش از اين حتي بي.بي.سي و تلويزيون امريكا و... حق گزارشگري در بحرين را نداشتند و فوراً گزارشگراني كه اعتراضات مردم را پوشش مي‌دادند از بحرين اخراج مي‌شدند تا صحنه‌هاي هر روزه سركوب مردم بحرين به جهان مخابره نشود و اين يكي از سياست‌هاي كثيف دولت بحرين است كه در اين سال‌ها توانسته در ظلمي كه بر مردم بحرين مي‌كند سكوت خبري ايجاد كند. بازهم تأكيد مي‌كنم اين قيام تنها قيام مردم بحرين نيست ولي به بركت تكنولوژي و فضاي مجازي قيامي است كه ديده شد.
آيا فضاهايي مثل فيس‌بوك و توئيتر براي انقلابيون بحرين از نظر امنيتي مشكلي ايجاد نكرده است؟ دولت بحرين اقدامي براي خريد اطلاعات انقلابيون از مسئولان اين شبكه‌ها و به‌طور كلي شبكه‌هاي مجازي كه مشهور به فروش اطلاعات كاربران هستند نكرده است؟بله همانطور كه مي‌دانيد فضاهاي مجازي فضاهاي امني نيستند براي همين اكثر كاربرهايي كه فعاليت‌هاي انقلابي انجام مي‌دهند با اسم‌هاي مستعار و رعايت مسائل امنيتي اين كار را مي‌كنند تا بتوانند در حد امكان از مسائل امنيتي دور باشند اما بازهم همانطور كه شما گفتيد امنيت اين كاربران به خاطر امكان فروش اطلاعات از سوي اين شبكه‌ها در خطر است.
به غير از مباحث سياسي چه استفاده‌هاي ديگري از فضاي مجازي در بحرين مي‌شود؟
حقيقتاً فضاي مجازي فضاي بازي است براي همه جور فعاليت سياسي، اجتماعي، اقتصادي. ما حتي شاهد بوديم كه برخي خانم‌هاي خانه‌دار با اشتراك‌گذاري غذاهاي دستپخت خود در اين فضا براي خود اشتغال‌زايي مي‌كنند. پوشش فعاليت‌هاي فرهنگي، مثلاً پوشش‌هايي كه به عنوان فعاليت‌هايشان مي‌دهند، تبليغات و نمايشگاه‌هايي برگزار مي‌شود توسط مردم مثلاً نمايشگاه‌هاي عكس يا نقاشي يا خطاطي در ماه محرم برگزار مي‌شود. عزادار‌ي‌ها، هيئت‌ها، فعاليت‌هاي قرآني شركت‌ها با مجتمع‌هاي فرهنگي. ورزشگاه‌هايي كه وجود دارند همه اينها شبكه‌هاي اجتماعي دارند. مردم در هر منطقه‌اي كه هستند فعاليت‌هاي آن منطقه را پوشش مي‌دهند و در جريان آنها هستند. مي‌شود گفت مردم بحرين يك جور در فضاي مجازي ذوب شده‌اند؛ يعني بهترين راه براي اخبار اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي، شبكه‌هاي اجتماعي شده است حتي سايت‌ها هم كاربرد خود را دارند از دست مي‌دهند يا حالت تشريفاتي پيدا مي‌كنند. الان تمام شبكه‌ها مثل الجزيره، العربيه، العالم، پرس‌تي‌وي و... وارد حوزه شبكه‌هاي اجتماعي شده‌اند چون مي‌دانند بحث سايت‌ها ديگر يك بحث جانبي شده است.
مي‌دانيد كه امريكا و انگليس مهم‌ترين پايگاه نظامي خود را در بحرين دارند. آيا آنها براي حفظ منافع خود در بحرين در فضاي مجازي اين كشور نقشي دارند يا داشته‌اند؟از نظر محتوايي ما شاهد فعاليت خاصي نبوديم از پايگاه‌هاي نظامي امريكا و انگليس. همانطور كه مي‌دانيد بزرگ‌ترين ناوگان دريايي امريكا در منطقه خليج فارس در بحرين است. ناوگان پنجم امريكا، حتي در بحرين شاهد حضور پياده نظام امريكايي هم هستيم و اواسط سال 2015 هم شاهد قرارداد جديد انگليس با بحرين بوديم كه پايگاه نظامي در بحرين بزنند. ولي از نظر محتوايي ما شاهد كار خاصي از آنها نبوديم چون آنها وظايف و مأموريت‌هاي خاصي خود را دارند و در اين زمينه ورودي تا حالا نداشتند. از نظر فني هم كه اشاره شد سرويس‌هاي اطلاعات امنيتي و جاسوسي كشورهاي امريكا و انگليس و اسرائيل با كشور بحرين شديداً در ارتباط هستند، براي تحت تعقيب قرار دادن يا جاسوسي از فعالان بحريني، مثلاً شاهد بوده‌ايم كه بعضي از فعالين بحريني توسط شبكه‌هاي اجتماعي تحت تعقيب قرار گرفتند و آنها را دستگير يا شنود كرده‌اند.
به طور كلي بحرين چند شبكه تلويزيوني دارد؟3تا شبكه رسمي دولتي بيشتر ندارد. در ايام انقلاب، يكي دو تا شبكه ديگر هم اضافه شده. اين شبكه‌ها مي‌خواستند يك جور نقش انقلاب‌ستيزي داشته باشند يا جريان انقلاب مردم را عوض كنند و آن را متهم كنند كه ملي و مردمي نيست يا وابسته به كشورهاي ديگر مثل ايران است و اينكه تخريب وجه انقلاب مردمي بحرين را داشته باشد كه بودجه‌هاي آن را دولت بحرين مي‌داد.
كلاً اين كشور چقدر جمعيت دارد و تناسب سني پير و جوان اين جمعيت چقدر است؟بحرين از نظر جغرافيايي 720 كيلومتر مربع است كه 60درصد از اراضي بحرين خالي از سكنه است يعني زمين‌ها و شنزارهاي لم يزرع كه همه اين زمين‌ها و سواحل و ذخاير و ثروت‌هاي موجود را خاندان سلطنتي آل‌خليفه تصاحب كرده‌اند. آمار رسمي از جمعيت را دولت هيچ موقع اعلام نكرده و اين به سياست‌هاي خاصي كه دولت دارد برمي‌گردد تا درصد شيعيان را نسبت به اهل سنت پايين بياورد. دولت براي بر هم زدن تركيب مذهبي در اين كشور هميشه اهل تسنن را از كشورهاي ديگر به بحرين وارد كرده و به آنها تابعيت داده و با يك سياست خبيثانه تغيير جمعيت را در راستاي اهداف خودش قرار داده كه اگر انتخابات تشريفاتي هم برگزار شد يك جور با تقسيمات دايره‌هاي انتخاباتي و منطقه‌اي بتوانند آراي بيشتري از طرفداران ساختگي خودشان كسب كنند. براي مثال اين كار را در انتخابات مجلس انجام دادند يا انتخابات شهرداري‌ها، ولي آماري كه مي‌شود تقريباً ذكر كرد حدود 700 تا 800هزار بحريني داريم كه 100الي 150هزار نفر آنها ايراني هستند كه 100 الي 150سال قبل به بحرين كوچ كرده‌اند و در بحرين ساكن شده‌اند و الان بسياري از آنها موفق‌اند و چهره‌هاي مذهبي و متدين در آنها هست. اگر بخواهيم جمعيت بحرين را يك تقسيم‌بندي ديگر به آن بدهيم در مرحله اول شيعيان عرب، مرحله دوم سنيان عرب و در محله سوم شيعيان فارس و مرحله چهارم سني‌هاي فارس و بعد ساير اقليت‌ها مثلاً كارگران مسيحي كه از كشورهايي مثل فيليپين و تايلند و... در اين كشور كار مي‌كنند و مسيحي‌ها دو كليسا دارند حتي جالب است در بحرين 35 نفر يهودي هم زندگي مي‌كنند كه اينها ادعا مي‌كنند بحريني‌الاصل هستند كه در تاريخ بحرين از دوره صدر اسلام تاكنون هيچ يهودي نداشتيم ولي اينها ادعا مي‌كنند يهودي بحريني هستند كه حالا طي سالياني در بحرين اقامت كردند و ماندگار شدند. اين اقليت كوچك دو كنيسه دارند و خيلي معنا‌دار است كه از اين تعداد كم يك نفر خانم يهودي به اسم نو سفير بحرين در امريكا است يا مثلاً يك خانمي داريم كه اصالتاً مسيحي لبناني است و اين فرد سفير بحرين در انگليس شده است. تقريباً حدود 300تا 400هزار نفر خارجي در بحرين داريم كه از كشورهاي مختلف دنيا براي كار يا مسائل ديگر به بحرين آمده‌اند و ساكن شده‌اند. در حدود 20 سال قبل بيش از 90درصد از مردم بحرين شيعه بودند ولي طي اين سياست رژيم آل‌خليفه در سال‌هاي اخير اين نسبت كاهش پيدا كرده از اين لحاظ كه اهل تسنن را از كشورهاي ديگر دنيا جذب مي‌كنند و به آنها تابعيت مي‌دهند تا درصد اهل تسنن در بحرين افزايش پيدا كند. مثلاً نيروهاي امنيتي در بحرين همه مزدور هستند و از ديگر كشورهاي منطقه هستند يعني ما چيزي به نام سربازي در بحرين نداريم و وقتي دستور آتش بشود به سمت نيروهاي انقلابي كه مردم بحرين‌اند، اين نيروهاي مزدور بدون اينكه به علامت صلح مردم توجه كنند يا ببينند يا دسته گل دستشان ببينند كه به سمت پليس‌ها گرفته‌اند مردم را به رگبار مي‌بندند. تناسب پير و جوان اگر منظور همان بحث شبكه‌هاي مجازي است الان هم پيرها هم جوانان مسائل شبكه‌هاي اجتماعي را پيگير هستند. مثلاً اگر كسي در حال حاضر در بحرين از فضاي شبكه‌هاي مجازي استفاده نكند انگار اين شخص اصلاً وجود خارجي ندارد يا اينكه اصلاً سواد ندارد يعني تا اين مرحله شبكه‌هاي مجازي رشد داشته است.
آيا مي‌توان با توجه به استفاده مردم بحرين از فضاي مجازي براي پيشبرد انقلاب بحرين صفت انقلاب فيس‌بوكي يا توئيتري يا يوتيوبي را به انقلاب مردم بحرين داد؟ چرا؟ كدام بيشتر است و چرا؟حقيقتاً هيچ‌جا نديدم كه مثلاً انقلاب بحرين را انقلاب توئيتري يا فيس‌بوكي يا يوتيوبي بخوانند اينها ابزاري بودند براي اينكه انقلاب نمود بيشتري داشته باشد و موفقيت‌هاي بيشتري كسب كند از نظر هماهنگي، انسجام و پيشبرد اهداف انقلابي مردم بحرين يعني اينها ابزار بودند نه اينكه بخواهند خودشان اصل كار مردم باشند و براي راهپيمايي در فراخوان‌هايي كه داده مي‌شود .
مشهور‌ترين شخصيت انقلابي بحرين كيست؟بارزترين شخصيت بحريني جناب آيت‌الله شيخ عيسي احمد قاسم است كه جامعه المصطفي قم هم در سال 2015 در تهران براي تكريم از شخصيت ايشان همايشي برگزار كردند تحت عنوان اسوه مقاومت و فقاهت؛ ايشان روحاني بزرگ بحريني هستند كه تمام طيف‌ها و مردم بحرين ايشان را قبول دارند. بسيار انسان پرهيزگار و متقي هستند و تدريس درس خارج را در بحرين داشتند و اولين كسي بودند كه مسئله ولايت فقيه در بحث خارج فقه را در بحرين ارائه كردند. ايشان شاگرد شهيد محمد‌باقر صدر در عراق هستند كه توسط رژيم بعث عراق به شهادت مي‌رسند و همان طور كه مي‌دانيد شهيد صدر در امام خميني ذوب شده بود و تمايل داشت كه كاري كه امام خميني در ايران كرد آن انقلاب را در عراق هم انجام بدهد كه شهيد شدند. جناب شيخ عيسي قاسم نماينده مقام معظم رهبري در بحرين همچنين نماينده آيت‌الله سيستاني هستند و حرفش براي مردم حجت و سند است و چند ماهي است كه كسالت دارند كه آرزو مي‌كنيم خدا به ايشان شفاي عاجل عنايت بفرمايد؛ البته در بحرين شخصيت‌هاي مشهور زيادي هستند كه حتي بعضي از اينها در دوره صفويه به ايران آمده‌اند مثل يكي از علماي بحريني قاضي‌القضات عباسي در اصفهان بوده است يا در شيراز هم سيد ماجد بحراني در شاهچراغ دفن است. ايشان بحريني هستند و شخصيت بزرگواري هستند. شخصيت‌هايي از ليدرهاي انقلابي و فرهنگي كه در زندان هستند به دلايل سياسي طبق آمار تقريباً 3هزار تا 4هزار زنداني بحريني داريم.
با توجه به خفقان آل‌خليفه در بحرين فيلترينگ رسانه‌هاي مجازي در بحرين چگونه است؟فيلترينگ رسانه‌ها خيلي زياد است و كنترل مي‌شوند البته يك سري مسائل غيراخلاقي در برخي سايت‌ها هست كه تمام كشورها معمولاً آن را به خاطر حفظ كودكان و بچه‌ها فيلتر مي‌كنند در بحرين هم همين طور است اما در عرصه سياسي و مطالب اين چنيني به دليل كنترل فيلتر زياد، سايت‌هايي كه از بيرون بحرين هدايت مي‌شوند دوستان بحريني با فيلترشكن مي‌توانند مانع گردند و همچنان به فعاليت‌هاي سياسي خود در فضاي مجازي ادامه بدهند. مثلاً از طريق شبكه‌هاي اجتماعي مي‌توانند پيگيري كنند در بحرين شبكه‌هاي اجتماعي به هيچ وجه فيلتر نيست. جالب است بدانيد چون اين كشور زير سلطه استعمار امريكا و انگليس قرار دارد مثل آن كشورها فيلترينگ نداريم. مثلاً يوتيوب هيچ وقت در امريكا و انگليس فيلتر نيست و در بحرين هم همين طور چون بحرين كشوري است كه استقلال ندارد و زير سلطه استعمار است همان طور كه آنها شيوه‌هاي خود را در تعامل با اين مسائل پيش مي‌برند اينها هم همين طور هستند و چيزي به اسم فيلتر شبكه‌هاي اجتماعي را در اين كشور نداريم.
حمايت شيعيان عرب زبان از قيام بحرين چگونه بوده است؟حمايت كشورهاي عربي همسايه مخصوصاً شيعيان عربستان، يمن، امارات، قطر، كويت و عراق خيلي زياد است ولي به نظر مي‌رسد حمايت شيعيان عراق از مردم بحرين بيشتر بوده حالا به دليلي كه يك جور مردم و كشور عراق در حمايت از انقلاب بحرين همسو بودند چون كشور عراق حاكميتش زير سلطه استكبار جهاني نيست براي همين دستش بازتر است و مي‌تواند حمايت خود را بهتر نشان دهد و دستگاه‌هاي دولتي وقتي با مردم همگام مي‌شوند حمايت از انقلاب بحرين بهتر نمود پيدا مي‌كند .
حكومت‌هاي دست نشانده غربي مثل كشورهاي ديگر عربي، در بحرين هم مراكز فساد را رسماً داير نموده‌اند، اين بحث در فضاي مجازي و رسانه‌ها چگونه است؟نه اصلاً هيچ نمودي در فضاي مجازي ندارد. در بحرين مثل زمان طاغوت در ايران شاهد وجود مراكز فساد اخلاقي و بي‌بندوباري هستيم، ولي مردم هيچ استقبالي از اينها نمي‌كنند و هيچ صحبتي از اينها به ميان نمي‌آيد و هيچ اهميتي كه بخواهند در مورد آن صحبتي بكنند يا بحثي انجام بدهند نيست حتي بعضي از خواننده‌ها از كشورهاي مختلف مثل لبنان، مراكش و جاهاي ديگر كه مي‌آيند براي خوانندگي با اعتراضات مردمي در آن موقع كه مي‌خواهند اجرا كنند روبه‌رو مي‌شوند و مردم مي‌خواهند برنامه‌هايشان را به هم بزنند كه اين به معني آن است كه مردم اصلاً راضي نيستند در اين كشور خانه‌هاي فساد و فحشا و بي‌بندوباري باشد. دولت بحرين به بهانه رونق كارهاي گردشگري شايد اين مراكز را آزاد گذاشته و رسانه‌ها و شبكه‌هاي دولتي هم به شدت تبليغ مي‌كنند. هر هفته عربستاني‌هاي بي‌بند وبار به بحرين مي‌آيند براي كارهاي بي‌بند و باري چون در كشور خودشان توسط وهابيون به شدت برخورد مي‌شود. (بين بحرين و عربستان پلي است به اسم جسر ملك فهد كه 25 كيلومتر است و سال 1986 اين پل بين بحرين و عربستان ساخته شد كه تنها مرز خاكي بحرين با كشورهاي همسايه است).
مردم بحرين عمدتاً از چه سايت‌هاي ايراني و شيعه استفاده مي‌كنند؟مردم فراخور نيازي كه دارند به سايت‌هاي مختلف مراجعه مي‌كنند مثلاً سايت خامنه‌اي دات. آي. آر قسمت عربي‌اش يا شبكه العالم، سايت شيعه كه وابسته به آيت‌الله سيستاني است يا مركز الوهوت العقائديه. مثلاً براي خريدهاي اينترنتي سايت آمازون استفاده مي‌كنند، براي خريدهاي دانشگاهي و... براساس نيازشان از سايت‌هاي مختلف استفاده مي‌كنند.
سايت‌ها و رسانه‌هاي مذهبي در اين كشور چه جايگاهي دارند؟در اين كشور مسائل مذهبي جايگاه ويژه‌اي دارد و احترام خاصي به روحانيت مي‌گذارند. مردم مراسم مذهبي را به بهترين وجه ممكن اجرا مي‌كنند اين را حتي مي‌شود از شخصيت‌هاي ايراني كه به بحرين آمده‌اند جويا شد. مثلاً آهنگران 3يا 4 بار به بحرين آمده، ايشان واقعاً به شيوه مراسم شيعيان بحرين آشنايي دارند يا آقايان فاطمي‌نيا، قرائتي، پناهيان، رحيم‌پور ازغدي، ميرداماد و بسياري از شخصيت‌ها مثلاً اديب يزدي به بحرين آمده‌اند و بحريني‌ها را از نزديك ديده‌اند و مراسم مذهبي آنها را ديده‌اند و احترام و عزتي كه آنها به مراسم مذهبي دارند، سايت‌هاي مذهبي دارند، شخصيت‌هاي مذهبي دارند را به عينه ديده‌اند. جالب است كه معمولاً در بحرين خيابان‌ها به نام خاندان آل‌خليفه است و خيابان‌ها و كوچه‌هاي ديگر با شماره‌گذاري مشخص شده‌اند. ما در بحرين خياباني داريم به دليل اينكه اين خيابان ده‌ها سال در آن عزاداري شده تنها خياباني است كه به نام خيابان امام حسين در بحرين وجود دارد و اين موجب افتخار و عزت شيعيان بحرين است.
