به گزارش
گرداب، همان‌طور که شبکه ملی اطلاعات به عنوان شبکه‌ای ارتباطی که اختیار کامل تراکنش‌های آن در چرخه مدیریت ایران باشد از الزامات و برنامه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان‌های مربوط است، پیگیری جویشگرهای بومی برای افزایش حجم خط و زبان فارسی در فضای اینترنت و پشتیبانی از محتوای بومی نیز در راستای شبکه ملی اطلاعات در زمره این فعالیت‌هاست.
در حال حاضر، ابزارهای جست‌وجوی سامانه‌های اطلاعاتی در کشور به‌طور عمده محدود به جویشگرهای خارجی و یا ابزارهای جست‌وجوی موجود در بانک‌های اطلاعاتی و پورتال‌هاست، اما با انجام پروژه جویشگر بومی، به بسیاری از نیازمندی‌های کاربران ایرانی پاسخ داده می‌شود.
علی‌اصغر انصاری - معاون سازمان فن‌آوری اطلاعات - از سال 1390 به توانمندی شرکتهای داخلی برای راه‌اندازی موتور جست‌وجو با این خصایص که دارای شاخصه‌های امنیت، بررسی، تعامل بالا با کاربران و پالایش بوده و تطابق کامل با کدهای فارسی داشته باشند و بر روی اسناد فارسی کار جست‌وجو و پویش را انجام دهند اعتقاد داشت.
«پارسی‌جو» و «یوز»، جویشگرهای بومی حاضر«گرگر» و «پارسی‌جو» موتورهای جست‌وجوی ملی هستند که قدمت آنها به حدود 10 سال نیز می‌رسد و «یوز» نیز جدیدترین جویشگر بومی است، اما ظاهرا این جویشگرها آنچنان که باید مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌اند و همچنان تمایل مردم برای مراجعه به موتور گوگل بیشتر است.
محمود واعظی - وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات - معتقد است باید توقع خود را از موتورهای جست وجو مشخص کنیم و البته انتظار دارد این موتورها در یک فضای رقابتی توجه و اعتماد کاربر را به خود جلب کنند، بتوانند بخشی از نیازمندی‌های مردم را از طریق توانمندی داخلی تامین کنند و مردم برای یافتن پاسخ سوالات خود به موتورهای جست‌وجویی مراجعه کنند که محتوای داخلی را ارائه می‌دهد.
همان‌طور که به گفته برات قنبری - معاون برنامه‌ریزی وزارت ارتباطات - ساخت جست‌وجوگر «یوز» تا به حال هزینه‌ای 7 میلیارد تومانی داشته و راه‌اندازی موتورهای جست‌وجوی «گرگر» یا «پارسی‌جو» نیز قاعدتا هزینه‌های این چنینی داشته است، به اعتقاد کارشناسان برنامه‌نویسی ساخت و بهینه‌سازی برروی موتورهای جست‌وجو بسیار سخت و گران است و سرمایه‌گذاری‌های چندین برابر هزینه کنونی و معادل 170 میلیارد تومان می‌طلبد.
اما در حال حاضر دو موتور جست‌وجوی «پارسی‌جو» و «یوز» در ایران فعالیت دارند که توسط شرکتهای دانش‌بنیان تاسیس شده و نگه‌داری می‌شوند. پارسی‌جو تحت حمایت دانشگاه یزد و جویشگر یوز محصول شرکت دانش‌بنیانی است که از طریق سازمان فناوری اطلاعات گرنت پژوهشی گرفته و گسترش آنها نیازمند حمایت دولت است.
جویشگرهای بومی با گوگل رقابت نمیکنندعلیرضا یاری - رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات و مجری طرح جویشگر بومی- معتقد است هدف از طراحی جویشگر بومی رقابت با جویشگرهای جهانی نظیر گوگل نیست. شرکتهای ایرانی ابتدایی و کوچک هستند و توانایی رقابت با شرکت‌هایی مانند گوگل و یاهو را ندارند. ضمن آنکه باید به سراغ خدماتی رفت که گوگل یا به آنها نپرداخته است و یا محلی است و برای گوگل سودی ندارد.
به گفته او مسائل سخت‌افزاری از بزرگترین چالش‌های جویشگرهای بومی است و بیشترین هزینه‌ها در سال اول صرف ایجاد مرکز داده برای جویشگرها و خرید تجهیزات شده است و همچنین بیان می‌کند: در حال حاضر ما جایگاهی در بازار جستجو نداریم، اغلب بازار دست گوگل، یاهو و بینگ است و بقیه بازار که0.61 درصد است در اختیار سایر جویشگرهاست، اما هدف ما این است که در پایان این طرح، خود را به 35 درصد سهم بازار برسانیم.
از دلایل ضرورت تخصیص بودجه برای ایجاد موتورهای جست‌وجوی بومی می‌توان به فراهم شدن زیرساخت‌های اطلاعاتی و بستر محتوای داخلی، افزایش رتبه کشورهای حاوی زبان فارسی در تجارت جهانی با گسترش خط و زبان کشور در فضای وب، توجه به مسائل فرهنگی، محرمانگی اطلاعات کاربران از سایر کشورها به واسطه قرار گرفتن این اطلاعات در داخل کشور، زنجیره ارایه خدمات کامل از جمله اطلاعات نقشه‌های داخلی، پست، 118، شرکت‌ها و رستوران‌ها، پوشش‌دهی گویش‌های متفاوت ایرانی با تولید محتوای بومی و به دنبال آن توسعه تجارت الکترونیک، افزایش ترافیک داخلی و ایجاد درآمد از طریق گردش اطلاعات، توسعه ایده‌های شرکتهای دانش بنیان تازه تاسیس بر بستر جویشگرهای بومی اشاره کرد.
در حال حاضر شرکت‌هایی مانند کافه‌بازار، آپارات و برخی دیگر از شرکتهای حوزه تولید محتوا وجود دارند که مورد علاقه کاربران ایرانی هستند و ترافیکی ایجاد کردند که مراجعه کننده زیادی دارند و موجب درآمدزایی شده است. موتور جست وجو فضایی را ایجاد می‌کند که محتوایی مانند ویدئو، خرید و فروش، گردشگری و دیگر محتواها قابل دسترسی می شود و در نهایت گردش اطلاعات را بیشتر می‌کند.
امیرعلی خیراندیش - مدیر اجرایی پروژه ملی موتور جست‌وجوگر پارسی‌جو- نیز معتقد است در هیچ کجای دنیا، جویشگر بومی با هدف پر کردن جای گوگل و یاهو راه اندازی نمی‌شود و قرار نیست پارسی‌جو، جای گوگل را در ایران بگیرد زیرا پارسی‌جو و گوگل دو هدف مختلف را دنبال می‌کنند و درواقع کارکرد این دو با یکدیگر متفاوت بوده و هدف جویشگرهای ایرانی پاسخگویی به نیازهای بالقوه کاربران در اینترنت است.
محبوبیت جویشگرهای بومی در جهانموتورهای جست‌وجوی بومی در کشورهای مختلف دنیا، محبوبیت فراوانی در سطح جوامع دارند. این تجربه در کشورهای کره جنوبی، چین، روسیه، جمهوری چک و ویتنام با موفقیت همراه بوده و روز به روز با استقبال گسترده تری از سوی مردم روبه‌رو می‌شود.
به اعتقاد خیراندیش پرس‌وجوی کاربران در فضای وب به سه دسته کلی تقسیم می‌شود: جنبه دریافت معلومات و اطلاعات متنوع دارد، به منظور یافتن یک سایت خاص است و در نهایت جست‌وجوهای تراکنشی که برای انجام هدفی خاص در راستای رفع نیاز خود انجام می‌دهیم که بیشتر کاربردی هستند و کمتر جنبه اطلاعاتی دارند، از جمله دانلودها و خریدها.
نقطه قوت موتورهای جویشگرهای بومی پاسخ دادن به جست‌وجوهای تراکنشی در قالب سرویس‌های خاص است در حالی که استفاده کنونی کاربران از گوگل و یاهو جنبه دریافت اطلاعات و پیدا کردن سایت‌های مختلف را دارد.
برای مثال موتورهای بومی کشور کره جنوبی، 97 درصد از سهم بازار جست‌وجو را در اختیار دارند و مردم برای حل نیازهایی اعم از خرید، گوش دادن آهنگ، سفر و غیره در قالب سرویس‌های کاربردی متنوع از این موتور استفاده می‌کنند، در حالی که دانشجویان و اساتید برای پیدا کردن مقالات انگلیسی به موتورهای غیر کره‌ای مانند گوگل مراجعه می‌کنند.
در این راستا، آبان ماه سال 1394 نسخه پنجم موتور جست‌وجوگر پارسی‌جو رونمایی شد تا این موتور جست‌وجوگر وارد مرحله تجاری‌سازی شود.
به اعتقاد جهانگرد - معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات - برای استقلال یک شبکه ملی، چهار سرویس مرور‌گر، ابزارهای جست‌وجو، سرویس ایمیل و شبکه‌های اجتماعی نیاز است که در آن صورت می‌توان خدمات کافی ارائه داد و در حال حاضر ایران با داشتن 64 درصد موتورهای جست‌وجو در منطقه دارای مقام اول بومی‌سازی موتور جست‌وجو است و سپس ترکیه با 56 درصد و مصر با حدود 47 درصد در مقام‌های دوم و سوم قرار دارند.
از طرفی محمد خوانساری - رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات - نیز معتقد است امروزه یکی از مهم‌ترین مسایل، اتصال زندگی فیزیکی مردم به عرصه مجازی است و برای مبارزه هوشمندانه باید به فناوری‌های پایه تسلط داشت و سالم‌سازی فضای مجازی، حفظ حریم خصوصی افراد و مقابله با تسلط بیگانگان با حفظ ارزش‌های اسلامی از الزامات است و اهمیت پویش‌گر بومی پارسی‌جو نیز همین است.
ویژگی‌های نسخه پنجم جستجوگر پارسیجوعلیمحمد زارع بیدکی -مدیر پروژه ملی موتور جست‌وجوگر پارسی‌جو- درباره نسخه پنجم جستجوگر پارسی‌جو می‌گوید: اضافه شدن محبوب‌ترین سرویس‌های اینترنتی دنیا به موتور جست‌وجوگر پارسی‌جو علاوه بر رونق بخشیدن به تجارت الکترونیکی کشور، باعث ایجاد انگیزه در بین صاحبان صنایع و خدمات برای حضور در فضای مجازی می‌شود و اضافه شدن سرویس اندروید خبر (خبرجو)، سرویس مکان‌محور (کافه کجا)، آسان‌ترین سرویس دانلود کشور، سرویس بازار، سرویس جامع آب و هوا و همچنین تغییرات ظاهری از ویژگی‌های این جویشگر ملی است.
سرویس کافه کجا، امکان ثبت، بررسی و پیشنهاد مکان‌های تجاری و تفریحی را برای کاربران فراهم می‌کند و افراد از نظرات و تجربیات سایر کاربران در استفاده از محصولات و خدمات بهره‌مند می‌شوند. با استفاده از سرویس‌های دانلود و بازار، کاربران قادر خواهند بود تا موارد مورد نظر خود را در اغلب سایت‌های معتبر دانلودی و یا فروشگاه آنلاین ایرانی جست‌وجو و مشاهده کنند.
به گفته زارع بیدکی مزیت جست‌وجوی بومی شناخت زبان و فرهنگ بومی و ارائه سرویس‌های بومی با نیازهای جامعه است و در حالی است که اولین نسخه پارسی‌جو که در سال 1389 رونمایی شد فقط یک میلیون صفحه را پوشش می‌داد، نسخه پنجم این موتور جست‌وجو بیش از یک میلیارد صفحه را پویش داده است و آنچه که کاربران بیش از همه احتیاج داشته‌اند روی صفحات قرار گرفته و البته در این مورد بیشتر از موتورهای جست‌وجوی کشورهای دیگر الهام گرفته شده است.
در آن زمان همچنین اولین و تخصصی‌ترین سرویس نقشه بومی کشور بر روی موتور جستجوگر پارسی‌جو به آدرس map.parsijoo.ir راه‌اندازی شد که به گفته زارع بیدکی از نیازهای اساسی و استراتژیک کشورها دسترسی به اطلاعات مکانی و منطقه‌ای بدون وابستگی به سایر کشورها است و از مزایای این طرح مشارکت مردم در تکمیل اطلاعات مکانی بر روی نقشه بومی، قابلیت به اشتراک گذاری مکانی خاص با استفاده از لینک نقشه، ویرایش و به‌روزرسانی نقشه‌ها توسط کاربران، اندازه‌گیری طول و محاسبه مساحت بر روی نقشه است.
خسرو سلجوقی -رئیس شورای راهبری جویشگر بومی- نیز وضعیت اقتصادی جویشگرهای موجود را حساس می‌داند و معتقد است عدم حمایت به‌موقع از این سرویس موجب خسارت شده و اگر پروژه‌های مهمی نظیر جویشگرهای متنی مورد حمایت قرار نگیرند ادامه این خدمات دچار خطرپذیری خواهد شد.
همچنین ابوالحسن فیروزآبادی -دبیر شورای عالی فضای مجازی- معتقد است در شرایطی که دانشجویان ایرانی از تحصیل در برخی رشته‌ها منع می‌شدند و یا مشکلاتی مانند منع سوخت‌رسانی به هواپیماهای مسافربری و بیمه نکردن نفت‌کش‌های ما وجود داشت، موتورهای جست‌وجو و پیام‌رسان‌های آنها به روی ما باز و طبق گزارش‌های الکسا، سایت‌های پرمراجعه در ایران سایت‌های آمریکایی بود و این نشان می‌دهد جامعه ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در این زمینه ناکارآمد عمل می‌کند.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به شبکه ملی اطلاعات می‌گوید: این شبکه باید با خصایص حکومت و سرزمین ما شکل بگیرد و عقب‌ماندگی ما در این حوزه باید با جویشگر و پیام‌رسان بومی جبران شود و جبران این امر باید توسط مردم، بخش خصوصی، دانشمندان و متخصصین صورت بگیرد و بر عهده دولت نیست.
لزوم تولید محتوای فارسیاو همچنین معتقد است جویشگر بومی نیاز به پژوهش‌های بنیادی دارد و دولت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید در جهت تشویق بخش خصوصی برای شکل‌گیری جویشگر بومی تلاش کند زیرا بخش‌های خصوصی از بازیگران عمده تولید محتوا هستند. همچنین از آنجایی که هر قومی ذائقه خاص خود را در استفاده از فضای مجازی دارد، باید سیاست‌هایی اتخاذ کرد که جویشگرهای بومی مورد توجه مردم قرار بگیرد و از آنها استفاده کنند.
محمد خوانساری -رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات- نیز جویشگرها را ابزار ارتباطی مردم با محتوای تولیدشده ایرانی و تولید محتوا را موتور محرکه حوزه فناوری اطلاعات می‌داند و بیان می‌کند: سازمان‌های خدماتی مثل 118، شهرداری‌ها و غیره باید با درگاه ورود مردم و یا همان جویشگرها تجمیع شود و همچنین باز کردن محتوا از ابزارهایی است که باعث ایجاد خلاقیت می‌شود.
همچنین روح‌الله رحمانی -عضو هیات علمی دانشگاه تهران و عضو شورای راهبردی طرح جویشگر بومی- می‌گوید: ما نمی‌خواهیم اسیر گوگل باشیم، بلکه باید ببینیم نیاز واقعی در کشور چیست و بر اساس آن ارزش افزوده ایجاد کنیم. در حال حاضر گوگل 90 درصد از بازار ایرانی را در دسترس دارد، اما گوگل بخش کوچکی از جست‌وجو و نیاز اطلاعات ما را برطرف می‌کند و در حوزه‌هایی مانند تحصیلات، خدمات محلی، بهداشت، کارهای اداری و مالی دولتی، تجارت و غیره سایت‌های کمی در گوگل هست و در این حوزه‌ها گوگل جوابگوی نیازهای ما نیست.
واضح است توسعه موتورهای جست‌وجوی ایرانی و مورد استفاده قرار گرفتن آنها در صورتی میسر می‌شود که سرعت جست‌وجوگرهای ایرانی نسبت به دیگر جست‌وجوگرها بالاتر باشد و البته قرار نیست این سرعت با محدود کردن گوگل به دست بیاید، بلکه لازم است در راستای آن پهنای باند داخلی افزایش یابد و همچنین حجم محتوای فارسی افزایش پیدا کند و با صرف هزینه‌های میلیاردی که البته به گفته صاحب‌نظران لازمه بهینه‌سازی جویشگرهاست، باید تاثیر توسعه این سرویس را از جانب کاربران مشاهده کرد.