به گزارش گرداب، موضوع رعایت کپی رایت و عدم رعایت آن در کشور حرف امروز نیست و همواره مشکلاتی را نیز در پی داشته است؛ از جمله اینکه شرکت‌های معتبر خارجی تمایلی به ارائه نرم‌افزارهای خود به صورت رسمی در کشور ما نداشته باشند و شرکت‌های ایرانی نیز خود را از پیش شکست‌خورده بدانند و یا خطر ورود و سرمایه‌گذاری در این حوزه را نپذیرند.
قانون کپی رایت برای کشورهای توسعه‌یافته جهان گنگ و ناشناخته نیست. با وجود این برخی کشورها با عدم رعایت آن حقوق تولیدکنندگان را زیر پا می‌گذارند. ایران نیز از کشورهایی است که مشمول قوانین کپی رایت نمی‌شود، در نتیجه انواع تولیدکنندگان کالاهای مختلف از این موضوع متضرر می‌شوند. از زمان شکل‌گیری قوانین کپی رایت بالغ بر ۸۰ سال می‌گذرد و با این حال هنوز هم ایران جزو کشورهایی است که در این زمینه خنثی عمل می‌کند.
یکی از اشتباهات رایج در حوزه قوانین کپی رایت نگرش غیربومی به این نوع قوانین است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند کپی رایت صرفا از قاچاق و تکثیر محصولات تولید خارج از کشور ممانعت می‌کند، در حالی که این مسئله تا حد زیادی به شرکت‌های داخلی نیز ضربه می‌زند. این موضوع مدت‌هاست زمینه دلسردی بازی‌سازان داخلی را فراهم و مثل یک مانع ناپیدا، مسیر رشد و توسعه صنعت بازی‌سازی بومی را مسدود کرده است.
در حال حاضر شرکت‌های نرم‌افزاری زیادی در کشور وجود دارند که اگرچه صلاحیت لازم برای تولید و نشر محصولات نرم‌افزاری را دارند، اما به دلیل ارائه محصولات مشابه خارجی با قیمت بسیار پایین‌تر به دلیل عدم رعایت کپی‌رایت، از این شرکت‌ها حمایت کافی نمی‌شود و آنها قادر به ارائه خدمات و محصولات خود نخواهند بود؛ در صورتی که به گفته سلجوقی -عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران- با حضور شرکت‌های خارجی قیمتی که افراد باید برای گواهی محصولات آنها پرداخت کنند افزایش می‌یابد و ارزش کار شرکت‌های ایرانی مشخص می‌شود.
کپی رایت، شرط ورود شرکت‌های معتبر نرم‌افزاری
ناصرعلی سعادت -رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای- معتقد است شرکت‌های خارجی و برندهای معتبری که نرم‌افزارهای عمومی می‌دهند، قطعا تا زمانی که بحث مالکیت معنوی یا کپی‌رایت در ایران رعایت نشود ورود نمی‌کنند، زیرا از مسائل بااهمیت برای افرادی که می‌خواهند وارد صنعت شوند، کپی‌رایت داخلی است.
او همچنین با تاکید بر عدم رعایت کپی‌رایت به عنوان مهمترین علل عدم رشد صنعت نرم‌افزار کشور و لطمه‌ای که صنعت نرم‌افزار داخل می‌بیند، اظهار می‌کند: هزینه این لطمه بیشتر از این است که بخواهیم نرم‌افزاری را بدزدیم و کپی کنیم. اگر کپی‌رایت رعایت نشود، تولیدکننده داخلی می‌داند با تولید و صادرات نرم‌افزارش، کپی آن نیز همه جا عرضه می‌شود. بنابراین تا وقتی کپی‌رایت اجرا نشود، سرمایه‌گذاری حاضر نیست امنیت پولش را به خطر بیندازد و در صنعت نرم‌افزار سرمایه‌گذاری کند.
اگرچه نصراللـه جهانگرد -رییس سازمان فناوری اطلاعات- در خصوص قوانین کپی‌رایت و رعایت آنها در ایران از فعالیت‌های کارشناسی روی موضوع کپی‌رایت محصولات دیجیتال و مولتی‌مدیا و اجرایی شدن آن در صورت موافقت مجلس خبر داده بود، اما به نظر می‌رسد این موضوع همچنان هم در صنعت کشور محلی از اعراب ندارد.
شاهین طبری -رئیس کمیسیون نرم‌افزار نظام صنفی رایانه‌ای- درباره قانون کپی‌رایت جاری در ایران می‌گوید: کپی رایت در کشور ما به گونه‌ای است که برای مثال اگر کسی نرم‌افزار یک شرکت را کپی کند می‌توان به دادگاه شکایت کرد؛ درصورتی که اگر یک شرکت خارجی نرم‌افزار ما را کپی کند، نمی‌توانیم معترض شویم، همان‌طور که ما نرم‌افزارهای خارجی را کپی می‌کنیم و آنها نمی‌توانند از ما شکایت کنند، چون ما جزو تعهد جهانی این موضوع نیستیم و به همین دلیل نرم‌افزارهای ما امنیت ندارد.
وی با تاکید بر تفکری که در ایران مانع از پیوستن به کپی‌رایت جهانی است اظهار می‌کند: احساس قانون‌گذار و غالب در کشور این است که ما در نرم‌افزار، هنر و صنعت سرگرمی مانند فیلم و موزیک که شامل کپی رایت می‌شوند، چیز زیادی برای ارائه نداریم و یا همه تصور می‌کنند همین ویندوزی که ارائه می‌شود چندین میلیون دلار است و ارزش ندارد که ما بخواهیم به بازار جهانی بپیوندیم، در صورتی که واقعا این‌طور نیست.
ورشکستگی شرکت‌های نرم‌افزاری، ناشی از عدم رعایت کپی رایت
همچنین گلمر بحری از دیگر اعضای هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران معتقد است غول‌های نرم‌افزاری به دلیل اینکه در ایران کپی‌رایت وجود ندارد هیچ وقت در ایران حضور نداشتند. او می‌گوید: بسیاری از شرکت‌های نرم‌افزاری ما بارها به این دلیل ورشکسته شده‌اند. تا وقتی که کسی که برنامه‌ای را می‌نویسد نتواند از نظر مادی و معنوی صاحب محصول باشد و از توزیع غیرقانونی آن شکایت کند، باعث ضربه زدن می‌شود و بسیاری از شرکت‌های نرم‌افزاری خارجی مخصوصا محصولات کاربردی هم به این دلیل تمایلی به ورود به ایران ندارند.
از طرفی جواد امیری -معاون نظارت و ارزشیابی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای- نیز با بیان اینکه مشکلاتی در زمینه کپی رایت در کشور داریم و تولید و توزیع بازی‌های رایانه‌ای عملا توجیه اقتصادی برای شرکت‌های ناشر ندارد، می‌گوید: مشکل عمده ما این است که بازی‌های خارجی با بهترین کیفیت با نازل‌ترین قیمت در بازار توزیع می‌شود اما بازی‌های ایرانی با توجه به عدم رعایت کپی رایت عملا قدرت رقابت با بازی‌های خارجی را نخواهند داشت و در نتیجه ساخت و تولید و تکثیر و توزیع آن توجیهی نداشته و عملا تولیدکننده ایرانی از پیش شکست‌خورده است.
مهرداد آشتیانی -معاون پیشین حمایت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای- نیز با بیان اینکه با رشد صنعت بازی‌های موبایلی در جهان و رشد دستگاه‌های همراه هوشمند در کشور، صنعت بازی‌های رایانه‌ای ایران هم به سمت بازی‌های موبایل گرایش پیدا کرده معتقد است: در حال حاضر درصد بالایی از تولیدات ما روی موبایل است. در موبایل به دلیل اینکه استورها یا فروشگاه‌های موبایل داخلی مثل کافه‌بازار و مایکت و ایران‌اپ خودشان کپی‌رایت را رعایت می‌کنند و بازی‌های خارجی به صورت قانونی و با رقم‌های بین‌المللی در این مارکت‌ها عرضه می‌شوند، رقابت برای بازی‌سازهای ایرانی وضعیت بهتری دارد.
امیرحسین فصیحی از فعالان حوزه بازی‌سازی نیز با بیان اینکه نباید اجازه داده شود بازی‌های خارجی به صورت غیرقانونی دانلود شود، زیرا شرکت صاحب اثر این اجازه را نداده است، اظهار می‌کند: بازی‌سازی کامپیوتری در ایران به خاطر همین قضیه مرده است. اگر شرکتی در سال‌های گذشته یک بازی رایانه‌ای را پخش می‌کرد امروز دیگر حاضر به کار نیست. در واقع تا وقتی کپی‌رایت در ایران رعایت نشود این مساله راه‌حلی ندارد و مسائل را سخت‌تر می‌کند.
همچنین حسن کریمی قدوسی -مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای- مشکل فروش بازی‌های کامپیوتری را عدم رعایت کپی‌رایت در ایران اعلام دانسته و می‌گوید: تا زمانی که کپی‌رایت رعایت نشود مثل حوزه نرم‌افزار، در حوزه فروش محصول به کاربر لطمه می‌خوریم و به سمت محصول سفارشی می‌رویم. بازی‌سازهای موبایلی چون بازار موبایل در کشور موجود است می‌توانند بازی‌های خود را بفروشند اما برای مارکت کامپیوتر تا زمانی که عملا عضو قانون کپی‌رایت نیستیم هیچ قانون جدی برای برخورد با متخلفین کپی وجود ندارد.
بهبود اقتصاد با اجرای کپی رایت
ابوالحسن فیروزآبادی -دبیر شورای عالی فضای مجازی- معتقد است بزرگ کردن اقتصاد باید با اقداماتی مانند به رسمیت شناختن مالکیت معنوی یا همان کپی رایت انجام شود. او می‌گوید: قدرت ملی در شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی و فناوری تعیین می‌شود اما در ایران چون مالکیت معنوی نداریم بخش بزرگی از دارایی‌های ما نرخ گذاری نمی‌شود. بنابراین اگر مالکیت معنوی یا کپی رایت به صورت قانونی در کشور اجرا شده و حکومت خود را موظف به حمایت از آن بداند باعث افزایش اندازه اقتصادی و در نهایت افزایش قدرت ما در دنیا می‌شود.
خسرو کردمیهن -رئیس ستاد مبارزه با بازی‌های غیرمجاز بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای- نیز عدم عضویت جمهوری اسلامی ایران در «کنوانسیون برن» و قانون کپی رایت را از بزرگ‌ترین مشکلات می‌داند و می‌گوید: نازل بودن قیمت بازی‌های غیر مجاز در بازار یکی دیکر از آفات در جامعه است.
حق نشر، حق تکثیر یا کپی رایت (Copyright) مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر منحصربه‌فرد تعلق می‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل می‌شود. دارندگان حق تکثیر برای کنترل تکثیر و دیگر بهره‌برداری‌ها از آثار خود برای زمان مشخصی حقوق قانونی و انحصاری دارند و بعد از آن اثر وارد مالکیت عمومی می‌شود.
محافظت در مقابل استفاده هر کشور از محصولات به قوانین ملی آن کشور بستگی دارد. با این وجود بیشتر کشورها برای آثار خارجی تحت شرایط خاص، محافظت‌هایی فراهم می‌کنند. دو کنوانسیون مهم بین‌المللی در زمینه حق نشر وجود دارند، یکی کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری و دیگری کنوانسیون جهانی حق نشر (Universal Copyright Convention) است. با این همه، کشورهایی وجود دارند که برای کارهای خارجی، محافظت حق نشر کمی ارائه می‌دهند و یا اصلاً ارائه نمی‌دهند که ایران نیز جزو این کشورها محسوب می‌شود و مشکلاتی را نیز متحمل می‌شود.
