به گزارش گرداب، زماني كه رقابت نامزدها در انتخابات مجلس شوراي اسلامي و مجلس خبرگان رهبري اسفندماه سال گذشته آغاز شد، بسياري بر اين نكته تأكيد كردند كه شبكه‌هاي اجتماعي نقش اصلي را در شكل‌دهي به افكار عمومي خواهند داشت. 

در همان زمان و با آغاز تبليغات انتخاباتي روشن شد كه اين سخنان چندان دور از واقعيت هم نيست. زماني كه تبليغات كاغذي و حتي تلويزيوني نقش اصلي را در حوزه تبليغات كانديداها ايفا مي‌كردند، گذشته بود و حالا اين شبكه‌هاي اجتماعي بودند كه نقش اصلي را ايفا مي‌كردند.  بماند اينكه پس از آن نيز برخي ديگر از اتفاقات نيز درستي اين مسئله را ثابت كرد. بحث حقوق‌هاي نجومي كه اولين بار با افشاي فيش نجومي رئيس بيمه مركزي ايران به طوفاني تمام‌عيار تبديل شد از همين شبكه‌هاي اجتماعي آغاز شد. با اين شرايط مي‌توان انتظار داشت كه در انتخابات رياست جمهوري و شوراهاي سال آينده نيز اين شبكه‌هاي تلگرامي خواهند بود كه برنده و بازنده اصلي را تعيين خواهد كرد. 

نگاهي به تجربه اخير انتخابات رياست جمهوري امريكا به خوبي نشان مي‌دهد كه حالا شبكه‌هاي اجتماعي سكان اطلاع رساني را در دست گرفته‌اند. 

شايد همچنان شكاف بين مردم ايران و امريكا در خصوص استفاده از اينترنت بسيار گسترده باشد، اما نگاهي به آمارهاي استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي در بين مردم امريكا در انتخابات رياست جمهوري اين كشور چندان خالي از لطف نيست. 

براساس آمارهاي منتشر شده 109 ميليون امريكايي، بيش از 3/5ميليارد «لايك»، «مطلب»، «اشتراك‌گذاري» و «اظهارنظر» در مورد انتخابات رياست جمهوري توليد كرده‌اند. كمپين‌هاي انتخاباتي از مخاطبان توئيتر، اسنپ چت، اينستاگرام، يوتيوب، پينترست، لينكداين و ديگر سايت‌ها بهره‌برداري مي‌كنند. 

بر اساس آمار مؤسسات تحقيقاتي مردم امريكا در مجموع بيش از 1284 سال زمان صرف خواندن محتواي شبكه‌هاي اجتماعي دونالد ترامپ نموده‌اند، در حالي كه كسب همين مقدار توجه از طريق تبليغات تجاري هزينه‌اي بالغ بر 380 ميليون دلار خواهد داشت. بنابراين رسانه‌هاي اجتماعي تا حدود بسيار زيادي توانسته‌اند از هر طريق و روش ممكن هزينه‌هاي انتخاباتي را در انتخابات رياست جمهوري اخير امريكا نيز كاهش دهند. 

به اين ترتيب مي‌توان نگاهي دقيق به نقش اين شبكه‌هاي اجتماعي در انتخابات رياست جمهوري ايران داشت. 

    

در بين شبكه‌هاي اجتماعي موبايلي هم اكنون فراگيرترين نرم‌افزار مورد استفاده در حوزه تلفن همراه تلگرام است. طبق سخنان دبير شوراي عالي فضاي مجازي كشور 22 ميليون نفر در كشور عضو تلگرام هستند و از اين تعداد 15 ميليون نفر فعالند. 

در خصوص نحوه فعاليت اين افراد نيز در اين باره عنوان شده است كه اين ۱۵ ميليون نفر از اين فضا براي بازي استفاده مي‌كنند. واقعيت آن است كه صرف‌نظر از صحت و نادرستي اين گفته، شبكه‌هاي اجتماعي به خصوص تلگرام قدرت خود را در موج‌سازي در شبكه اجتماعي به خوبي نشان داده‌اند كه دو وجه از آن را مي‌توان در تشييع جنازه مرتضي پاشايي خواننده پاپ مشاهده كرد.  هنوز روشن نيست كه بقيه شبكه‌هاي اجتماعي چه سهمي از شبكه‌هاي اجتماعي را به خود اختصاص داده‌اند، اما در اين باره همين بس كه بر اساس آمار مركز ملي فضاي مجازي كشور سالانه نزديك به 60 درصد ترافيك سالانه اينترنت كشور براي شبكه تلگرام مصرف مي‌شود. در خصوص محتوا نيز گفته مي‌شود نزديك به 100هزار كانال تلگرامي در حال فعاليت است كه صدها هزار مطلب را در فضاي مجازي توليد مي‌كنند. 

حالا سؤال اينجاست كه چنين حجم عظيمي از تبادل اطلاعات به خصوص در فضاي انتخاباتي مي‌تواند به يك تيغ برنده براي هر حزب و گروهي تبديل شود. 

فعالان سياسي نيز از اين مسئله غافل نيستند، كما اينكه اغلب گروه‌هاي سياسي كه قدرت ابراز وجود هم در فضاي قانوني كشور را ندارند درفضاي تلگرام اقدام به تبليغات گسترده و حتي عضو‌گيري مي‌كنند. نمايندگان مجلس شوراي اسلامي حضوري جدي در تلگرام دارند. از سوي ديگر گروه‌ها و تشكل‌هاي سياسي هم داراي كانال‌ها و گروه‌هاي مختص به خود هستند و از هم‌اكنون فعاليت خود را در فضاي مجازي آغاز كرده‌اند. 

  

در اين ميان برخي از اين نشانه‌ها حاكي از اين است كه در صورت بي توجهي به اين موارد مي‌توان انتظار داشت كه انتشار اخبار بي حساب و كتاب در فضاي اطلاع رساني و مجازي آسيب‌هاي خاص خود را داشته باشد. دراين باره همين بس كه يك كانال تلگرامي با انتشار برخي از اخبار غلط سبب واكنش رئيس دستگاه قضا شد. 

اين اتفاق سبب شد بحث ساماندهي شبكه‌هاي مجازي به صورت جدي در دستور كار نهاد‌هاي ذي‌ربط قرار بگيرد. با اين حال‌ اين خطر وجود دارد كه در برخورد با شبكه‌هاي اجتماعي بي تدبيري صورت پذيرد. شايد در همين رابطه سخنان مقام معظم رهبري بهترين چراغ راه براي مقامات مسئول باشد. 

ايشان در رابطه با فضاي مجازي در يكي از درس‌هاي خارج خود و ضرورت فعاليت در اين نهاد مي‌فرمايند: فضاي مجازي، به صورت توأمان داراي منافع و مضرات بي‌شماري است كه بايد با استفاده از فرصت‌هاي آن، مفاهيم اسلامي را در سطح گسترده ترويج كرد و در همين خصوص، شوراي‌عالي فضاي مجازي با هدف تمركز در فكر، تصميم و اقدام تشكيل شد. 

همين نكته به خوبي نشان مي‌دهد كه فضاي مجازي چه اندازه مهم است كه رهبري خواستار حضور همه جانبه علما و روحانيون در آن شده‌اند. 

    

هم اكنون تلاش‌هايي در خصوص مشخص كردن ادمين كانال‌هاي تلگرامي و شناسنامه دار كردن آنها آغاز شده است. از جمله اين اقدامات مي‌توان به ضرورت شناسايي هر كانال تلگرامي با بيش از 5 هزار عضو اشاره كرد. با اين حال اين تلاش‌ها به هيچ عنوان كافي نيست.  فضاي مجازي مي‌تواند در صورت عدم تدابير لازم به خوبي از سوي دشمنان خارجي مورد سوء استفاده قرار بگيرد، اين مسئله در انتخابات سال 88 تجربه شد. همين بس وزارت امورخارجه امريكا شخصاً در خصوص سرويس دهي مناسب به ايرانيان در توئيتر دخالت كرد.  از همين رو بايد به دنبال پيش بيني‌هاي لازم به دور از هرگونه برخورد سلبي در فضاي مجازي بود تا از هرگونه تأثير منفي در اين باره جلوگيري شود و اين مهم وظيفه سنگيني را بر دوش مسئولان مي‌گذارد.