برای کنترل و استفاده‌ی مناسب از واقعیت مجازی باید آن را به‌طور کامل شناخت و از ابعاد مختلف بررسی کرد.
چیزی که به واقعیت مجازی جذابیت می‌دهد، فراهم کردن قابلیتی است که تابهحال انسان در حسرت آن بوده و همیشه نگاهی رؤیا گونه و جذاب به آن داشته است؛ انسان همیشه در تلاش بوده است تا بتواند تصاویر را در حالت متحرک مشاهده کند و آن را از بند مکان بیرون بیاورد. مثلاً زمانی که ما به تلویزیون نگاه می‌کنیم، اگر سرمان را تکان دهیم از فضای تصاویر خارج می‌شویم اما در واقعیت مجازی با تکان دادن سر و نگاه به اطراف فقط شکل تصاویر تغییر می‌کند ولی همچنان آن تصاویر متحرک برایمان قابل‌مشاهده هستند. همین امر حالتی را به وجود می‌آورد حس حضور در محیط واقعی را به انسان القا می‌کند و این همان شکستن مرزهای حقیقت و مجاز می‌باشد. تفاوتی که واقعیت مجازی با تلویزیون، فیلم و هر تصویر دیگری دارد این است که در این فناوری واسطه‌ها از بین می‌روند و مخاطب فراموش می‌کند که این دسترسی به تصاویر هدیه‌ی رسانه‌ها است نه واقعیت!
محیط‌هایی که در واقعیت مجازی شبیه‌سازی می‌شوند ممکن است که بخشی از زندگی واقعی باشند؛ برای مثال، شما با نصب هدست واقعیت مجازی با تصاویر محل کار یا محل زندگی خود رودررو شوید و با ویژگی واقعیت مجازی خود را درون آن ببینید. در مواردی هم تصویر قرارگرفته در برابر کاربر می‌تواند ساختگی و تولید شده باشد. مثلاً بازی‌های واقعیت مجازی که با رشد و فراگیری این تکنولوژی تولید و ساخته شدند از این ویژگی استفاده کرده و صحنه‌های بازی را به صورتی که می‌خواهند طراحی کرده و با این تکنولوژی هماهنگ می‌کنند. بر این اساس گیمرها خود را درون بازی احساس کرده و آن را نه‌تنها یک بازی ساده بلکه یک تجربه‌ی واقعی از آن می‌دانند.
هدست‌های واقعیت مجازی
نوع اول این هدست‌ها مجموعه‌ای
کامل هستند که نیازی به هیچ‌گونه دستگاه مکملی ندارند و تصاویر و ویدئوهای مجازی توسط
نمایشگرهای مخصوص خود دستگاه نشان داده شده و صداها نیز با هدفون پخش می‌شوند. این نوع از
هدست‌ها قیمت زیادی دارند و البته قوی‌تر و کامل‌تر نیز هستند.
نوع دیگری از هدست‌های واقعیت مجازی نیز هستند که در کنار تلفن‌های همراه هوشمند کامل می‌شوند؛ این هدست ها نیازمند وجود نرم‌افزارهای مخصوص در تلفن‌های همراه هوشمند و قدرتمند می‌باشد. در این نوع از هدست های واقعیت مجازی، آن ها توسط بلوتوث یا درگاه یو اس بی به تلفن همراه وصل می‌شود. با توجه به اینکه تلفن‌های هوشمند گسترش زیادی پیدا کرده و در دسترس اکثریت قرار دارد و همچنین ازلحاظ اقتصادی دارای قیمت پایین‌تری نسبت به هدست‌هایی که نیاز به تلفن همراه ندارند، می‌باشد مورد استقبال بیش‌تری نیز قرار گرفته است.
هدست‌ها برای کارایی و محبوبیت بیشتر نیازمند ویژگی‌هایی هستند که در اینجا به‌صورت مختصر به آن‌ها اشاره می‌کنیم. اولین ویژگی مثبتی که یک هدست واقعیت مجازی را نسبت به بقیه‌ی آن‌ها برتری می‌دهد سبکی و راحتی آن روی سر کاربر است. یک هدست خوب نباید به‌قدری سنگین باشد که کاربر در تمامی لحظات حضور آن را روی سرش حس کند و اذیت شود. درواقع هدست باید به‌قدری روی سر استفاده‌کننده راحت باشد که نوعی بی‌واسطگی ایجاد شده تا فرد بیشتر در دنیای واقعیت مجازی فرو برود.
رابط کاربری مناسب و جذاب از دیگر قابلیت‌های مثبت یک هدست ایده آل است. رابط کاربری چه در هدست‌هایی که به‌طور جداگانه کار می‌کنند و چه در هدست‌هایی که به تلفن‌های همراه متصل می‌شوند باید به‌گونه‌ای باشد که کاربر در ابتدا کاملاً متوجه طرز کار آن شده و به‌راحتی بتواند از آن استفاده کند و سپس از استفاده از آن لذت ببرد. شرکت‌های مختلف زیادی تابهحال وارد عرصه‌ی ساخت هدست‌های واقعیت مجازی شده‌اند که فیس‌بوک، گوگل، اچ تی سی، کارل زایس، سامسونگ و سونی از مهم‌ترین آن‌ها هستند.
کاربردهای واقعیت مجازی
با توجه به اینکه واقعیت مجازی می‌تواند خارج از نقطه‌ی جغرافیایی که در آن هستیم، ما را در شرایط محیط جغرافیایی دیگری قرار دهد در موارد بسیاری می‌توان از آن استفاده کرد. در اینجا به‌طور مختصر به آن‌ها اشاره شده و در نوشته‌های دیگر به‌صورت کامل به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
سرگرمی، خریدوفروش، صنعت توریسم، مطالعات علمی، بهداشت، پزشکی، آموزش، کاربردهای نظامی، مکان‌های بازدیدی و بسیاری موارد دیگر ازجمله ظرفیت‌های استفاده از این فناوری برای انسان‌ها هستند. استفاده از این فناوری در هرکدام از موارد بالا در جهت بهبود هر صنعت یا فعالیت قدمی محکم و بسیار مؤثر است و پیشرفت بسیار عظیمی را به دنبال خواهد داشت.
جمع بندی
چیزی که در این میان مشخص است، تغییر و تحولی است که فناوری واقعیت مجازی در عرصه‌ی ارتباطات و علوم ایجاد خواهد کرد همان‌طور که تاکنون نیز این تحول به چشم خورده و آینده‌ای که این تکنولوژی آن را در دست خواهد گرفت، از نظر سرمایه‌گذاران و دانشمندان دور نمانده است. واقعیت مجازی با پیشرفت و اختراع‌های جدید می‌تواند توانایی‌های بیشتر و هیجان‌انگیزتری را نیز در آینده برای نوع بشر به ارمغان بیاورد و به‌کارگیری آن در راه ارتقای علمی و پیشرفت زندگی انسان، اتفاقی بزرگ و بااهمیت است.