اینترنت نقش مهمی را در انتقال اخبار ایفا کرده است. چگونگی ورود اخبار به فضای مجازی از جمله مسائلی است که بررسی آن اهمیت بسیاری دارد.
چه چیز‌هایی خبر محسوب می‌شود؟
برای مفهوم «خبر» تعاریف زیادی می‌توانیم به کار ببریم که هرکدام از جهت خاصی به این مفهوم نگاه کرده است؛ اما برای رسیدن به درک بهتری از چیستی مفهوم خبر بهتر است ویژگی‌های آن را مرور کنیم.
هرچند که امکان صدق یا کذب در خبر وجود دارد اما بدیهی است که با قبول واقعی بودن به‌عنوان یکی از ویژگی‌های اخبار، تخیل و داستان سازی پیرامون وقایع را باید از مفهوم اخبار جدا کرد. البته شکی نیست که خبرسازی‌ها و انتشار اخبار کذب و دروغ توسط برخی افراد به‌طور مغرضانه یا بر اثر برخی اشتباهات نیز وجود دارد. والتر لیپمن، روزنامه‌نگار آمریکایی، معتقد است که حقیقت و خبر یکی نیستند چراکه وظیفه‌ی حقیقت روشن کردن واقعیات پنهانی و نامعلوم است درحالی‌که وظیفه‌ی خبر مطرح کردن یک حادثه و انداختن آن بر سر زبان‌ها است. شاید بهتر باشد گفتار لیپمن را این‌گونه تفسیر کنیم که اخبار تنها باید رویدادها را مطرح کنند به‌جای اینکه آن‌ها را تفسیر کنند. چیزی که اخبار را تشکیل می‌دهد، اطلاعات و پیام‌ها هستند. حال، این اطلاعات می‌توانند به‌صورت شرح یک واقعه یا به اشتراک گذاشتن داده‌هایی پیرامون آن باشند. نکته‌ای که باید موردتوجه قرار بگیرد این است که یک واقعه و رویداد را به‌خودی‌خود نمی‌توان خبر نامید بلکه خبر، گزارشی تشکیل شده از مجموعه لغات و کلماتی است که با دقت و مختصر آن واقعه را تعریف می‌کند.
در تعریف خبر باید این نکته را مدنظر قرار دهیم که «سرعت» و «فراگیری» دو عامل اصلی و جداناشدنی در شکل‌گیری خبر است. دکتر یونس شکرخواه، پدر روزنامه‌نگاری آنلاین ایران، می‌گوید که اکثراً این احتمال وجود دارد که کسانی که خبرهای ما را می‌خوانند، پس از خواندن خبر بگویند «به من چه؟!» یا بگویند «خودم می‌دانستم». مورد اول نشانگر این است که ما قادر نبوده‌ایم که ربط خبر به مخاطب را نشان دهیم و مورد دوم نیز بیانگر این است که ما خبری کهنه را به مخاطب داده‌ایم. شکرخواه بنا بر این مطلب استدلال می‌کند که سرعت و فراگیری خمیرمایه و از ارکان اصلی اخبار هستند. بااین‌وجود حساسیت‌ها و اهمیت‌های اطلاعات منتشرشده در اخبار و همچنین عام بودن آن نیز بسیار مهم به شمار آمده و ذیل ارزش‌های خبری طبقه‌بندی می‌شوند.
فراخوانی اخبار توسط اینترنت
اینترنت تحولی بزرگ در عرصه‌ی ارتباطات است. بعد از ظهور اینترنت چیزی که در تمامی کشورهای پیشرفته اولویت اول را داشت شناسایی ظرفیت‌ها و ویژگی‌های مثبت آن بود. غول‌های رسانه در دنیا سعی کردند تا بتوانند نهایت استفاده را از اینترنت کرده و نوآوری‌هایی سودمندانه روی آن پیاده کنند. این اتفاق ابتدا نیازمند خلق ایده‌های جدید بود و سپس، پیدا کردن روش‌های انطباق ایده‌ها بر روی اینترنت. انتقال اخبار نوعی ارتباط و انتقال پیام است؛ ازاین‌رو خبر نیز در حوزه‌ی علوم ارتباطات جای می‌گیرد. یکی از نوآوری‌های پیرامون اینترنت که مزایای بسیار زیادی را برای بشر به همراه داشت، انتقال اخبار از فضای گفتاری و چاپی به فضای سایبری و مجازی بود. سایبر ژورنالیسم یا همان روزنامه‌نگاری آنلاین ازجمله دستاوردهای بزرگ این انتقال به شمار می‌رود که امروزه بسیار فراگیر شده و کاربردی می‌باشد. سؤالی که پیش می‌آید این است که چه ویژگی‌هایی در فضای سایبری اخبار را به سوی خود فراخواندند؟! برای پاسخ دادن به این سؤال لازم است دوباره به دو رکن اصلی خبر که در بندهای بالاتر از آن‌ها نام برده شد، اشاره کنیم؛ سرعت و فراگیری. همان‌طور که گفته شد، سرعت در انتقال اخبار و جلوگیری از کهنه شدن آن در حوزه‌ی خبر، امری بسیار مهم و ضروری است. پیش از حضور اخبار در فضای مجازی دو روش برای انتقال خبر وجود داشت که به‌طور غالب از آن‌ها استفاده می‌شد. یکی خبررسانی از طریق گفتار به این شکل که اخبار به‌صورت نقلی میان اشخاص رد و بدل می‌شدند و دیگری اینکه روزنامه‌های چاپی به‌طور روزانه و در زمان مشخص انتشار پیدا می‌کردند. حال اگر بخواهیم دو فاکتور سرعت و فراگیری را در سه قالب گفتاری، چاپی و سایبری بررسی کنیم درمی‌یابیم که سرعت و فراگیری اولین امتیازاتی هستند که اینترنت به حوزه‌ی خبررسانی هدیه می‌دهد چراکه به روز بودن و عدم وجود محدودیت زمانی، در کنار در دسترس‌تر بودن از ویژگی‌های بارز اینترنت است. درواقع باید سرعت و فراگیری را دو عامل اصلی در فراخوانی اخبار توسط اینترنت در نظر بگیریم.
روزنامه‌نگاری آنلاین (سایبر ژورنالیسم)
روزنامه‌نگاری آنلاین مفهومی است که با ورود اخبار به فضای مجازی شکل گرفته و ازجمله کاربردی‌ترین تحولاتی است که حرفه‌ی روزنامه‌نگاری را تحت تأثیر خود قرار داده است به‌گونه‌ای که حتی می‌شود بخش بزرگی از ورود اخبار به فضای سایبری را در همین روزنامه‌نگاری آنلاین خلاصه کرد.
شیکاگو تریبون اولین نشریه‌ی آنلاینی بود که در سال 1992 منتشر شده و پیشگام این شیوه از روزنامه‌نگاری است. درواقع شیکاگو تریبون به‌عنوان یک صف‌شکن برای دیگر روزنامه‌های سنتی عمل کرد و بعدازآن روزنامه‌نگاری آنلاین در سرتاسر جهان در مسیر رشد و فراگیری قرار گرفت. خیلی زود مطبوعات دیگر نیز پیرامون این اتفاق دست‌به‌کار شدند و این فراگیری و انتقال از سنت به وب تا الآن نیز به شکل جدی ادامه دارد. اولین روزنامه‌ی آنلاین در ایران همشهری بود که توانست نسخه‌ی اینترنتی روزنامه‌اش را منتشر کند. البته این روزنامه‌ی جام جم بود که برای اولین بار در نسخه‌ی اینترنتی‌اش چیزی فراتر از نسخه‌ی چاپی ارائه داد. فاصله‌ی ایجاد سایبر ژورنالیسم در ایران با پیدایش جهانی آن بسیار کم بود و به بیش از چهار-پنج سال نرسید درحالی‌که از زمانی که روزنامه‌ی چاپی اختراع شد تا رسیدن آن به ایران حدود دویست و پانزده سال طول کشید. این تغییر سرعت در ورود روزنامه‌نگاری آنلاین نسبت به روزنامه‌نگاری سنتی در ایران را از دو جهت می‌توان تحلیل کرد: یکی اینکه ما با پدیده‌ای به نام جهانی‌شدن روبه‌رو هستیم و طبیعی است که دیگر برای انتقال اطلاعات و پیشرفت‌ها سال‌ها زمان لازم نیست. دیگر اینکه سایبری شدن روزنامه‌نگاری اتفاقی است قابل‌هضم و به‌عبارت‌دیگر فضای روزنامه‌نگاری این تغییر را به‌خوبی می‌پذیرد و حتی پیشاپیش آن را می‌طلبد.
روزنامه‌نگاری سایبر دارای ویژگی‌ها و مزایای زیادی است که اگر بخواهیم به دو عنوان از مهم‌ترین ویژگی‌های آن اشاره کنیم، در ابتدا باید به سراغ تعاملی بودن، که از ویژگی‌های تمامی رسانه‌های سایبر است، سخن به میان بیاوریم. در روزنامه‌های آنلاین مخاطب صرفاً کسی نیست که اخبار گلچین‌شده در طی فرآیندی به او می‌رسند و او آن‌ها را دریافت می‌کند بلکه مخاطب به‌عنوان یک کنشگر فعال نه‌تنها خودش در انتخاب منابع دریافت خبر جستجو می‌کند بلکه می‌تواند به‌طور مستقیم با ارسال‌کنندگان خبر در رابطه بوده و نظرات خود را بیان کند. همچنین گاهی در روزنامه‌های آنلاین این اتفاق می‌افتد که مخاطبان در صفحه‌ای خاص به ارائه‌ی اخبار خود می‌پردازند و نقش منبع خبر را نیز به خود می‌گیرند.
دومین ویژگی روزنامه‌نگاری آنلاین درنوردیدن محدودیت‌های زمانی و مکانی برای ارسال اخبار یا دریافت آن‌ها است. در روزنامه‌نگاری آنلاین اخبار همان موقع که روی می‌دهند منتشر می‌شوند و مخاطب نیز در همان موقع به آن‌ها دسترسی پیدا می‌کند و نیازمند زمان مشخصی برای ارائه‌ی اخبار نیست.
بروز و ظهور
روزنامه‌نگاری آنلاین تحول چشم‌گیری در صنعت روزنامه‌نگاری است. البته ناگفته
نماند که استفاده‌ی مناسب از آن نیازمند شکل‌گیری مناسبات فرهنگی و اجتماعی آن در
جامعه نیز می‌باشد.
نتیجه‌گیری
در تبیین ورود اخبار به فضای سایبری می‌توان گفت که شاهد یک رابطه‌ی دوطرفه هستیم؛ یعنی هم اخبار برای انتقال هرچه بهتر نیاز به فضایی مثل فضای سایبر و اینترنت دارند و به‌نوعی آن را می‌طلبند، هم اینکه فضای سایبری دقیقاً آن ویژگی‌هایی را که اخبار انتظار دارند در خود دارد. بدون شک هر عرصه‌ای در کنار ظرفیت‌های مثبتش، آسیب‌هایی را نیز به همراه دارد. ورود اخبار به فضای سایبری نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ اما ویژگی‌های مثبت و کارایی بی‌نظیر آن هم غیرقابل‌انکار است. مهم این است که ما به‌نوبه‌ی شخصی خود و همچنین دولت ایران در سطح کلان آن، چگونه بتوانیم این فضا را مدیریت کنیم و از آن به بهترین شکل ممکن بهره ببریم. توجه به آسیب‌هایی چون به خطر افتادن اعتبار منابع و پخش شایعات، برای تک‌تک استفاده‌کنندگان از فضای سایبری امری ضروری است مخصوصاً در حال حاضر که ضمن افزایش کاربران شبکه‌های اجتماعی، حضور اخبار در این شبکه‌ها نیز افزایش داشته است. همچنین ارائه‌ی راه‌کارهای مقابله با این آسیب‌ها مانند ثبت خبرگزاری‌های رسمی قدرتمند، متعهد و حرفه‌ای بر عهده‌ی نهادهای دولتی مربوطه می‌باشد و نیازمند دقت بسیار زیاد دولت‌مردان ایرانی است که البته کارهایی در این زمینه صورت گرفته است.
به‌هرحال حضور اخبار در فضای سایبری در دوره‌ی زمانی حاضر بسیار پررنگ شده و استقبال کاربران از این امر نیاز مشهود می‌باشد. امید است تا با استفاده از سواد رسانه‌ای و مجهز سازی خود به ملزومات حضور در فضای سایبری بتوانیم از این اتفاق به‌عنوان یک امتیاز بهره‌مند شده و استفاده‌ی مناسبی از آن ببریم.