به گزارش گرداب، استارآپ آمریکایی هلیکس (Helix) در دره‌ی سیلیکون در سال 2015 با سرمایه‌گذاری 100 میلیون دلاری شرکت ایلومینا1 (Illumina) تأسیس شد. هدف هلیکس راه‌اندازی یک مرکز آنلاین است که به مردم اجازه می‌دهد از طریق آن برنامه‌های مختلفی را برای رایانه یا تلفن هوشمند خود دانلود کرده و به صورت دیجیتالی کدهای ژنتیکی خود را بررسی کنند. می‌توان دستاورد این شرکت را نوعی فروشگاه آنلاین دی.ان.ای در نظر گرفت.

مقامات هلیکس اعتقاد دارند نه تنها مردم می‌خواهند درباره‌ی دی.ان.ای خود اطلاعات کسب کنند؛ بلکه حاضر هستند برای ارتباط داشتن و دریافت این اطلاعات پول پرداخت کنند.

اطلاعات ژنتیکی شخصی شده تبدیل به کالایی مصرفی با هزینه‌ی مناسب شده است. موفقیت اولیه‌ی رهبران این بازار مانند شرکت‌های «23andMe» و «AncestryDNA» که ابزارهای آزمایش دی.ان.ای را به قیمت 200 دلار یا کمتر به فروش می‌رسانند، سبب شد موجی از شرکت‌های جدیدی در این زمینه شکل‌گرفته و آزمایش‌های مختلفی را در زمینه‌ی دی.ان.ای ارائه بدهند.

بیشتر ابزارهای یاد شده یک بار مصرف هستند. ابتدا بزاق دهان به داخل لوله انداخته شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌گردد، سپس چندین هفته طول خواهد کشید تا گزارش ژنتیکی درخواست کننده آماده بشوند.

رابین ثرتتون (Robin Thurston) مدیرعامل هلیکس معتقد است همه‌ی اطلاعات ارائه شده دلهره هستند و همین موضوع باعث می‌شود تا بیشتر مردم از مراجعه‌ی مجدد خودداری کنند؛ اما فناوری آن‌ها به مردم اجازه می‌دهد تا موضوعی را که می‌خواهند در مورد ژنتیک خود یاد بگیرند را انتخاب کنند. این شرکت با دریافت 80 دلار مهم‌ترین بخش از توالی ژنتیک که اکسوم (exome) نام دارد را مورد بررسی قرار می‌دهد. اطلاعات به دست آمده از آزمایش مردم به صورت دیجیتالی ذخیره شده و بخشی از آن را در اختیار شرکت‌هایی قرار می‌دهد که برنامه‌های تولید شده‌ی خود را توسط هلیکس به فروش می‌رسانند.

ثرتتون گفت: «هدف ما این است که مردم با داده‌هایی دی.ان.ای خود ارتباطی مادام‌العمر داشته باشند.»

 

شرکت‌هایی مانند «23andMe» و «AncestryDNA» از نوعی فناوری به نام ژنوتاپینگ2 (Genotyping) برای تجزیه و تحلیل ژنون مصرف‌کننده استفاده می‌کنند. در مقابل هلیکس از روش دقیق‌تری به نام توالی دی.ان.ای (DNA sequencing) است بهره می‌برد که 100 برابر جزئیات بیشتری را نمایان می‌سازد. تا این لحظه بیشتر مردم چند هزار دلار را برای آزمایش توالی اکسوم پرداخت می‌کردند تا شاید بتوانند اطلاعات بیشتری در زمینه‌ی بیماری نادر خود به دست آورند و این آزمایش برای افراد سالم بازاری ناشناخته بود.

در فناوری ایجاد شده توسط هلکیس مردم تنها یک‌بار باید آزمایش توالی دی.ان.ای بدهند، سپس از بین برنامه‌های مختلفی که در دسته‌بندی‌های متفاوتی مانند اصل و نسب، تناسب‌اندام، سلامتی، تغذیه و پرداخت قرار گرفته‌اند به دلخواه یکی را انتخاب کنند تا در آن زمینه اطلاعات به دست آورند. هم‌اکنون چندین شرکت مختلف برنامه‌های کاربردی خود را از طریق هلیکس ارائه می‌دهند و هر کدام از این بسترها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که اطلاعات مختلفی را در مورد ژنوم کاربران ارائه بدهند.

تعدادی از برنامه‌های یاد شده از لحاظ پزشکی بسیار حائز اهمیت هستند. برای نمونه بعضی از آن‌ها میزان خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و کلسترول خون را تخمین می‌زند. همچنین آزمایش حساسیت غذایی و بررسی اینکه آیا می‌توان کودک را در معرض شرایط ژنتیکی خاص قرار داد یا خیر، اشاره کرد.

البته مقامات هلیکس ادعا می‌کنند امنیت داده‌های ژنتیکی مردم حفظ خواهد شد و تنها برنامه‌هایی که مردم خریداری کرده و روی ابزارهای خود نصب می‌کنند به آن‌ها دسترسی دارند.

اکسپلوریژن (Exploragen)، یکی از شرکت‌های تولیدکننده‌ی برنامه‌های یاد شده، برنامه‌ای ارائه می‌دهد که با بررسی دی.ان.ای الگوی خواب کاربران را به آن‌ها توضیح داده و برای مثال می‌گوید آن‌ها در چه زمانی از روز فعال‌تر هستند. دات وان (Dot One) نیز بخشی کوچک از ژنتیک مشتری را که وی را با دیگران متمایز می‌کند تجزیه و تحلیل کرده و کدی منحصر به فرد از آن را روی یک پارچه‌ی سفارشی چاپ می‌کند.

شرکت سوم اینسیتوم (Insitome)، نام داشته و بررسی می‌کند چند درصد از دی.ان.ای افراد از نئاندرتال‌ها گرفته شده و چه ویژگی‌هایی را از آن‌ها به ارث برده‌اند.

اسپنسر ولز (Spencer Wells) مدیر عامل اینسیتوم اعلام کرد، هزینه دریافت برنامه ی آنها 30 دلار است.

ولز در گذشته رهبری پروژه‌ی ژنوگرافیک نشنال جئوگرافیک (National Geographic Society’s Genographic Project) را بر عهده داشت که با تجزیه و تحلیل دی.ان.ای انسان، نقشه‌ی مهاجرت انسان‌ها در طول تاریخ را رسم می‌کرد.

وی معتقد است که شرکت‌ها می‌توانند از طریق بستر هلیکس برنامه‌های جدیدی را برای اکتشاف‌های جدیدی علمی در مورد ژنوم انسان، تولید کنند.

 هلیکس موفق شده است نظر مؤسسات درمانی بزرگی مانند کلینیک مایو (Mayo Clinic) و مانت سینیا (Mount Sinai Health System) را جذب کنند تا برای فروشگاه آن‌ها برنامه تولید بکنند.

ثرتتون می‌خواهد صدها برنامه در فروشگاه هلیکس قرار بگیرد، به گونه‌ای که هر کاربر به صورت میانگین 3 تا 5 برنامه‌ی آن را خریداری کند.

دنیل مک‌آرتور (Daniel MacArthur)، یکی از دانشمندان بیمارستان عمومی ماساچوست (Massachusetts General Hospital) و دانشکده‌ی پزشکی هاروارد معتقد است به نمی‌رسد دسترسی به همه‌ی برنامه‌ی دی.ان.ای برای مشتری‌ها مناسب باشد؛ زیرا خطر ایجاد اختلال در آزمایش‌های مهم پزشکی به وجود می‌آید. برای نمونه آزمایش‌های سلامتی، تغذیه و ناقل بودن بیماری وجود دارند که از پشتوانه‌ی ی علمی مناسبی برخوردار نیستند.

وی گفت: «ترویج آزمایش‌هایی که از پشتوانه‌ی ی علمی کافی برخوردار نیستند؛ زیرا خطر افزایش سطح انتظارات مشتری به وجود آمده و در نهایت اعتماد آن‌ها را نسبت به آزمایش‌های بالانی کاملاً مفید و کاربردی از بین می‌برد.»

استفان مونتگومری (Stephen Montgomery)، متخصص ژنتیک دانشگاه استنفورد ابراز نگرانی کرد نیز معتقد است، بستر هلیکس، فرصتی بزرگ را برای شرکت‌هایی فراهم می‌کند که محصولات آن‌ها ارزش بالایی را به مردم ارائه نمی‌دهد.

وی با ابراز نگرانی گفت: «مقامات هلیکس باید با دقت بسیار بالایی در مورد برنامه‌هایی که اجازه‌ی انتشار پیدا می‌کنند، تصمیم‌گیری کند.»

___________________________________

1- ایلومینا نام یک شرکت آمریکایی فعال در حوزه‌ی ژنتیک است که برای تجزیه و تحلیل تنوع ژنتیکی و عملکرد آن‌ها، از فناوری‌های نوآورانه و روش‌های آزمایش تازه استفاده می‌کند.

2- تعیین ساختار ژنتیکی، ژنوتاپینگ، فرایندی است که در طی آن تفاوت‌ها در ژنوتیپ یک فرد مشخص می‌شود.