رهبر انقلاب در اجتماع عظیم علما، فضلا، اساتید، مدیران مدارس و طلاب حوزه علمیه قم، تحول در حوزه را که به "تغییر خطوط اصلی" مثل متد اجتهاد معنا شود، انحراف و تحولی رو به سقوط دانستند.
به گزارش گرداب به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح پنجشنبه در اجتماع بسیار عظیم و پرشور علما، فضلا، اساتید، مدیران مدارس و طلاب حوزه علمیه قم در سخنان مهمی به تبیین ابعاد مختلف تحول و مدیریت تحول در حوزه ها پرداختند و با تشریح مغالطه‌هایی كه درباره ارتباط متقابل حوزه های علمیه و نظام اسلامی وجود دارد، تاكتیك‌های دشمنان اسلام را برای تضعیف نظام اسلامی و منزوی كردن حوزه ها و روحانیت بیان كردند.رهبر انقلاب اسلامی در اجتماع عظیم علما، اساتید، فضلا و طلاب در شبستان امام خمینی (ره)، صحن صاحب الزمان، مسجداعظم وصحن اتابكی حرم حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها، شهر مقدس قم رامركز معرفتی دنیای اسلام خواندند و افزودند: «قم، امروز هم، مانند دوران پس از حضور مبارك حضرت معصومه سلام الله علیها، پایگاه اصلی معارف اهل بیت (علیهم السلام) است و می‌تواند مانند قلبی فعال وپرتحرك خون "معرفت و بیداری و بصیرت" را درسراسر پیكر امت اسلامی جاری سازد.»
ایشان تلاش و مجاهدت ده‌ها هزار طلبه را در قم برای فراگیری و ترویج معارف اسلام، پدیده بی‌نظیری دانستند و با اشاره به توجه "نگاه جهانی" به حوزه علمیه قم افزودند: «قم هیچگاه به اندازه امروز در تحولات و سیاست‌های بین المللی مؤثر نبوده و به علت همین موقعیت ممتاز، هیچگاه به اندازه امروز دوست و دشمن نداشته است.»
حضرت آیت الله خامنه‌ای در همین بحث به مغالطه‌ای اشاره كردند كه ورود حوزه علمیه به مسائل سیاسی و چالشی را باعث افزایش دشمنی‌ها و كاهش احترام به حوزه، معرفی و تبلیغ میكند.
رهبر انقلاب اسلامی در پاسخ به این مغالطه به تشریح این واقعیت پرداختند كه هرگز هیچ مجموعه با ارزشی به علت انزوا و گوشه‌گیری و خنثی حركت كردن، مورد احترام واقعی قرار نمی‌گیرد چرا كه فقط موجودات زنده، فعال و منشأ اثر هستند كه احترام حقیقی دوستان و حتی دشمنان را بر می‌انگیزند.
ایشان در ادامه استدلال برای رد مغالطه‌ای كه انزوا و بی تحركی حوزه علمیه قم را دنبال میكند حاشیه‌گزینی و انفعال حوزه علمیه قم را منجر به حذف تدریجی آن دانستند و خاطرنشان كردند: «روحانیت شیعه در كلیت خود همواره در متن حوادث اجتماعی و سیاسی بوده است و به همین علت دارای عمق و نفوذی است كه هیچ مجموعه روحانی اسلامی و غیراسلامی در جهان از آن برخوردار نیست.»
رهبر انقلاب اسلامی دومین دلیل ضرورت تحرك و پویایی حوزه علمیه در مسائل سیاسی و جهانی را تقویت دین اسلام برشمردند و افزودند: «روحانیت سرباز و خادم دین است و اگر منفعلانه حركت كند قطعاً دین ضربه خواهد خورد و این مسئله با فلسفه وجودی روحانیت در تضاد است.»
حضرت آیت الله خامنه‌ای، حضور روحانیت در صحنه را موجب تحریك دشمنی‌ها برشمردند اما افزودند: «باید توجه كرد كه این دشمنی‌ها در جمع بندی كلی و در صورتی كه ما زنده و آگاه باشیم فرصت‌آفرین است چرا كه انگیزه تحرك نظری و غیرت پاسخگویی به شبهات را تقویت می كند و به شهادت نمونه‌های فراوان تاریخی، موجب ترویج و تعمیق معارف اسلامی می‌شود.»
ایشان در استدلالی دیگر برای رد مغالطه لزوم دوری حوزه علمیه قم از سیاست و مسائل جهانی به این واقعیت اشاره كردند كه این بی‌تحركی و خنثی بودن، باعث متوقف شدن دشمن نمی‌شود بلكه او را به تعدی و خصومت بیشتر تشویق میكند.
سخنان رهبر انقلاب اسلامی در اجتماع بسیار عظیم علما، فضلا و طلاب قم با تبیین ضرورت هوشیاری در مقابل دو مفهوم غلط و انحرافی یعنی "حكومت آخوندی" و نیز "تقسیم روحانیت به آخوند حكومتی و غیرحكومتی" ادامه یافت.
ایشان در تشریح اهداف دشمنان اسلام و نظام در تبلیغ و پیگیری این دو مفهوم انحرافی تأكید كردند: «آنها می‌خواهند نظام را از پشتوانه عظیم فكری، عقلی و استدلالی علما محروم كنند و به خیال خود روحانیت انقلابی و حاضر در صحنه را منزوی و بدنام سازند كه باید با این اهداف، هوشیارانه مقابله كرد.»
حضرت آیت الله خامنه ای برای روشن شدن ابعاد تاكتیك دشمن در طرح این دو مفهوم انحرافی به تشریح نسبت متقابل روحانیت و نظام اسلامی پرداختند و تأكید كردند: «نسبت حوزه های علمیه با نظام اسلامی، "حمایت و نصیحت" و "دفاع در كنار اصلاح" است.»
ایشان در همین بحث، نسبت دادن حكومت آخوندی به جمهوری اسلامی را تهمت و دروغی آشكار دانستند و افزودند نظام اسلامی، حكومت دین و ارزشهای دینی است نه حكومت افراد روحانی.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: «در نظام اسلامی، صرف روحانی بودن برای به دست گرفتن مسئولیت‌های حكومتی كافی نیست چرا كه "روحانی بودن" به تنهایی صلاحیت‌آور نیست همچنانكه موجب سلب صلاحیت هم نمی‌شود.»
رهبر انقلاب اسلامی تقسیم روحانیت به آخوند حكومتی و غیرحكومتی را غلطی فاحش دانستند و خاطرنشان كردند: «رفتن به سمت حكومت ومسئولیت‌های حكومتی مانند هر هدف دیگر اگر برای مسائل دنیوی و هوای نفس باشد مردود است، اما اگر یك روحانی با اهداف معنوی و الهی، از نظام حمایت و یا مسئولیت‌های حكومتی را قبول كند، این كار از برترین مصادیق امر به معروف و نهی از منكر و مصداق بارز مجاهدت فی سبیل الله است.»
سخنان مهم حضرت آیت الله خامنه ای، در این اجتماع عظیم با تبیین دو مفهوم و حقیقت ارزش آفرین یعنی "تكیه نظری و علمی نظام به حوزه های علمیه" و "عدم بی تفاوتی حوزه و روحانیت در قبال نظام" ادامه یافت.
ایشان در باب نكته اول خاطرنشان كردند: «نظام اسلامی به لحاظ نظری و علمی، محتاج علمای دین و حوزه‌های علمیه است و به تلاش‌های آنها مستظهر و پشتگرم است.»
رهبر انقلاب در تشریح بیشتر این حقیقت افزودند: «به علت ذات و ماهیت دینی جمهوری اسلامی، نظریه پردازی در همه عرصه ها از جمله سیاست، اقتصاد، مدیریت، مسائل تربیتی و دیگر مسائل مطرح در اداره كشور، بر عهده علمای دین یعنی كسانی است كه اسلام را می‌شناسند و متخصص این امر هستند.»
حضرت آیت الله خامنه ای، خلاء نظریه‌پردازی دینی در عرصه‌های مختلف اداره كشور و جامعه را موجب نفوذ و جایگزینی نظریه‌های غربی و غیردینی دانستند و خاطرنشان كردند: «تأكید مكرر اینجانب بر ضرورت توجه به علوم انسانی در دانشگاه‌ها، ناشی از همین واقعیت است.»
ایشان افزودند: «علوم انسانی رایج، متكی بر جهان‌بینی دیگری غیر از جهان‌بینی الهی است و مدیران آینده كشور را براساس اهداف جهان‌بینی غربی و مادی تربیت میكند كه لازم است حوزه های علمیه و علمای دین برای جلوگیری از این انحراف، نظریه‌های اسلامی را در زمینه‌های مختلف مشخص و برای برنامه‌ریزی در اختیار مسئولان بگذارند.»
رهبر انقلاب اسلامی، پاسخگویی حوزه‌های علمیه به شبهات مختلف را از دیگر مصادیق تكیه نظام اسلامی بر علمای دین خواندند و افزودند: «هدف دشمنان نظام از تزریق مستمر شبهات گوناگون دینی، سیاسی و اعتقادی به جامعه، مخدوش كردن مبانی نظام اسلامی است لذا اقدام علما و فضلای حوزه‌ها در برطرف كردن این شبهات غبارانگیز از ذهن جامعه، كمك به نظام اسلامی است و نظام در واقع از این زاویه نیز به حوزه ها، متكی است.»
حضرت آیت الله خامنه ای، در تشریح یك حقیقت دیگر یعنی بی‌اعتنا نبودن حوزه های علمیه به نظام اسلامی، روحانیت و حوزه ها به‌خصوص حوزه علمیه قم را "مادر و به وجود آورنده" نظام خواندند و بر این نكته تأكید كردند كه یك مادر، هرگز نمی‌تواند نسبت به فرزند خود غافل و بی‌تفاوت باشد و یا در هنگام لزوم از او دفاع نكند.
ایشان در جمع بندی این بخش از سخنانشان خاطرنشان كردند: «نسبت حوزه های علمیه و نظام، "حمایت، همكاری و كمك متقابل" است.»
مسئله "استقلال حوزه ها" از دیگر نكاتی بود كه حضرت آیت الله خامنه ای با طرح یك سؤال به تبیین ابعاد مختلف آن پرداختند: «آیا حمایت نظام از حوزه های علمیه، به استقلال آنها خلل و لطمه‌ای وارد میكند یا نه؟»
رهبر انقلاب اسلامی برای پاسخگویی به این سؤال به حفظ استقلال تاریخی حوزه ها چه در دوران حكومت‌های معارض با دین و چه در زمان حكومت‌های شیعی اشاره كردند و افزودند: «علمای دین حتی هنگامی كه به برخی حكومت‌های شیعه كمك می‌كردند هرگز در قبضه حكومت‌ها قرار نگرفتند و روحانیت شیعه همچنان كه در تاریخ خود مستقل بوده امروز و در آینده نیز به فضل الهی، مستقل خواهد بود.»
ایشان ضمن تأكید بر استقلال حوزه ها، هوشیاری در مقابل برخی تلاش‌ها برای ایجاد مغالطه در این زمینه را ضروری خواندند و افزودند: «عده‌ای می خواهند به نام "استقلال"، رابطه حوزه ها را با نظام قطع كنند اما واضح است كه وابستگی غیر از حمایت و همكاری است و می‌توان در عین استقلال، به همكاری متقابل نیز پرداخت.»
حضرت آیت الله خامنه‌ای، نظام اسلامی را مدیون حوزه‌ها دانستند و افزودند: «نظام موظف است بدون اینكه در مسائل حوزه ها دخالتی كند به آنها كمك نماید چرا كه مسائلی در این مجموعه ها وجود دارد كه جز با كمك بیت المال، حل آنها ممكن نیست.»
ایشان، موضوع معیشت طلاب را از كمكهای نظام به حوزه‌ها، جدا دانستند و تأكید كردند: «معیشت طلاب باید براساس همان سنت پرمعنای حوزه ها، از طریق وجوهات مردم اداره شود چرا كه این مسئله، یكی از رموز ارتباط دلنشین و مستحكم مردم با حوزه‌هاست.»
رهبر انقلاب اسلامی، حمایت‌های گوناگون نظام اسلامی از حوزه ها را فقط به كمكهای مالی محدود نكردند و خاطرنشان كردند: «امروز به فضل الهی و با حمایت نظام، مهمترین و عمومی‌ترین تریبون‌های ملی در اختیار علما و مراجع معظم است و افزایش پشتیبانی‌های مختلف از حوزه، وظیفه همه دولتهاست.»
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به لزوم مرزبندی مسئله "استقلال" با "ارتباط متقابل نظام و حوزه ها" خاطرنشان كردند: «نظام اسلامی و در دل آن حوزه‌های علمیه، دو جریان عظیمی هستند كه از زوایا و ابعاد فراوان به هم مرتبط و متصلند و در واقع سرنوشت آنها یكی است.»
ایشان خاطرنشان كردند: «اگرچه هرگونه ضربه به نظام اسلامی، موجب لطمه شدید به حوزه ها و اهل دین خواهد بود اما نظام اسلامی، زنده و قوی است و مطمئناً بر همه چالش‌های پیش رو پیروز خواهد شد.»
حضرت آیت الله خامنه‌ای در آخرین بخش از سخنانشان در جمع علما، اساتید، فضلا و طلاب قم، به تبیین موضوع مهم "تحول در حوزه های علمیه" پرداختند.
ایشان در تشریح تفاوت‌های اساسی "تحول صحیح و مثبت" با "تحول غلط و انحرافی" به بعضی مصداق‌های روشن اشاره كردند وافزودند: «اگر تحول را، به معنای تغییر خطوط اصلی حوزه ها مثلاً تغییر متد اجتهاد بدانیم این برداشت كاملاً انحرافی است و تحولی به سمت سقوط خواهد بود.»
رهبر انقلاب اسلامی شیوه رایج اجتهاد در حوزه را از قوی‌ترین و منطقی‌ترین شیوه‌ها خواندند و تأكید كردند: «امروز هر كسی و تحت هر نامی اگر در اجتهاد، به شیوه‌های غیراصولی و غیرمتعارف روی آورد، كار او غلط و مردود است.»
حضرت آیت الله خامنه‌ای با اشاره به برخی افراد كه برای رعایت پسند و عرف عمدتاً مادی دنیا و حتی برای خوش‌آمد استكبار، فتوا صادر می كنند افزودند: «كسی فتوا داده است كه تلاش صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به خاطر اینكه مورد سوءظن قدرت‌های بزرگ است مشروع نیست، اما ما می‌گوییم استكبار غلط كرده است كه به ملت ایران سوءظن دارد.»
حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: «البته اگر اجتهاد افراد، براساس شیوه‌های رایج و صحیح حوزه‌ها به فتاوی متفاوت منجر شد هیچ ایرادی ندارد بلكه موجب بالندگی و پیشرفت حوزه‌ها خواهد بود.»
رهبر انقلاب اسلامی حوزه‌های علمیه را به حضور فعال در عرصه‌های جهانی فلسفی، فقهی و كلامی توصیه كردند و افزودند: «حوزه باید با توجه به نظریات مكاتب گوناگون در مسائل مختلف، برای همه مسائل و نیازهای مطرح در جهان پاسخ‌های مستدل، قوی و قانع كننده ارائه كنند.»
ایشان، وجود وسائل ارتباطاتی پیشرفته را فرصتی برای انتشار سریع پاسخ‌های حوزه های علمیه به نیازهای داخلی و جهانی دانستند و خاطرنشان كردند: «تبیین "معرفت شناسی" و "تفكر سیاسی و اقتصادی" اسلام، تشریح مفاهیم فقهی و حقوقی و بیان دقیق و علمی نظام اخلاقی و تربیتی اسلام از جمله مسائلی است كه حوزه ها می توانند در سطح جهانی به آنها بپردازند.»
رهبر انقلاب اسلامی در ادامه بحث ضرورت تحول در حوزه ها، حركت نو به نوی اجتهادی را اساس این تحول خواندند و افزودند: «تحول و دگرگونی امری اجتناب‌ناپذیر است و مراجع، بزرگان و اندیشمندان حوزه باید آن را برنامه‌ریزی، هدایت و مدیریت كنند.»
ایشان به عنوان مصداقی دیگر از برداشت‌های انحرافی از مفهوم تحول، به رها كردن شیوه های سنتی بسیار كارآمد حوزه در بحث تعلیم و تعلم اشاره كردند و افزودند: «این شیوه‌های سنتی، به تدریج مورد توجه جهان نیز قرار گرفته است و اگر كسانی به عنوان تحول، به دنبال تضعیف این شیوه‌ها باشند، این حركت قطعاً ارتجاعی و نتایج آن غیرقابل قبول است.»
شیوه انتخاب آزادانه استاد، اشكال گرفتن به استاد، فكر كردن، مطالعه و پرهیز از حفظ صرف مطالب، مباحثه، احترام به استاد و رعایت حقوق متقابل استاد و شاگرد از جمله روش‌های صحیح و سنتی رایج در نظام تعلیم و تعلم حوزه ها است كه رهبر انقلاب اسلامی برای ایجاد تحول در حوزه ها بر تقویت آنها تأكید كردند.
حضرت آیت الله خامنه ای، انطباق تلاش‌ها و فعالیت‌های علمی حوزه ها با نیازهای مردم و جامعه را از دیگر ضروریات تحول مثبت در حوزه ها دانستند و افزودند: «در روند تحول در حوزه ها، باید نظام "رفتاری و اخلاقی" نیز مورد توجه قرار گیرد.»
رهبر انقلاب اسلامی، تكریم مراجع معظم تقلید را از نكات مثبت نظام رفتاری حوزه برشمردند و افزودند: «مراجع، غالباً قله‌های علمی حوزه‌ها هستند و هیچ‌كسی به راحتی به این موقعیت دست نمی‌یابد بنابراین مراجع جلیل‌القدر باید همواره مورد تكریم و احترام همگانی حوزویون باشند.»
حضرت آیت الله خامنه‌ای، تهذیب نفس را از پایه‌های اساسی استمرار تحول مثبت در حوزه‌ها خواندند و افزودند: «در نظام رفتاری و اخلاقی حوزه‌ها، باید گرایش‌ها و احساسات انقلابی نیز مورد توجه كامل باشد چرا كه دشمنان و دنباله‌روهای آنان می خواهند با شكسته شدن فضای انقلابی، اهداف شوم خود را دنبال كنند.»
ایشان در همین زمینه خاطرنشان كردند: «مخالفت فلان فرد با گرایش‌ها و احساسات انقلابی، مسئله ای نیست بلكه مسئله این است كه دشمن تلاش میكند با تكیه بر این مخالفت ها فضاسازی كند و حوزه‌ها باید به این مسئله توجه كامل كنند.»
ایشان منزوی كردن روحانیون انقلابی و بسیجی، تحقیر شهادت و شهیدان و زیرسؤال بردن دفاع مقدس ملت ایران را، از جمله روش‌های مخالفان اسلام برای تضعیف فضای انقلابی در حوزه ها برشمردند و بزرگان حوزه را به حساسیت و مراقبت كامل در این باب، توصیه كردند.
رهبر انقلاب اسلامی، جوانان و طلاب پرشور و انقلابی حوزه ها را امیدهای آینده كشور خواندند اما به آنان نیز توصیه كردند: «مراقب هرگونه زیاده‌روی باشند و به دور از افراط و تفریط، به گونه ای عمل كنند كه كسی نتواند تهمت افراطی گری به آنها بزند.»
ایشان افزودند: «هر فرد انقلابی، ضمن حفظ شور و احساسات خود، باید بصیر و هوشیار پیچیدگی‌های زمانه را درك كند و با پایداری در برابر فشارها و مشكلات، همواره رفتاری منطقی و عقلی داشته باشد.»
ایشان، پرهیز از زدن تهمت افراطی‌گری به نیروهای انقلابی را نیز، ضروری دانستند و خاطرنشان كردند: «این تهمت، انحرافی است كه دشمن مستقیم و غیرمستقیم آن را دنبال میكند.»
رهبر انقلاب اسلامی در پایان بحث‌شان درباره ضرورت تحول در حوزه ها، به لزوم مدیریت این تحولات پرداختند و افزودند: «تحول پیچیده، گسترده و همه‌جانبه در حوزه ها، بدون یك مدیریت قوی و صحیح امكان‌پذیر نیست و گروهی كه مورد تأیید مراجع و بزرگان و صاحبنظران حوزه است باید این مدیریت را به عهده داشته باشد.»
حضرت آیت الله خامنه ای همچنین با تأكید بر اهمیت درس و رشته فلسفه، حوزه ها را به توجه بیشتر به علوم عقلی و فلسفه و كلام و نیز رشته تفسیر توصیه مؤكد كردند.
حضرت آیت الله خامنه ای در پایان سخنانشان در اجتماع بسیار عظیم اساتید، فضلا و طلاب حوزه علیمه قم، حضور هزاران طلبه خواهر را پدیده‌ای عظیم و مبارك دانستند و افزودند: «تربیت عالمان، پژوهشگران، فقیهان و فیلسوفان در حوزه‌های علمیه خواهران و حضور این اندیشمندان در عرصه‌های جهانی می‌توانند همچون حضور دانشمندان دانشگاهی، برای انقلاب و ایران، مایه آبروی بیشتر جهانی باشد.»