به گزارش گرداب، موضوع مدیریت شدن تلگرام در کشور با واکنش های متفاوتی همراه شده است؛ این پیام رسان بین اغلب ایرانی ها محبوب شده و مردم برای اینکه از ابزار پرکاربرد این روزهای خود دست بکشند توضیح کافی و دلیل منطقی می خواستند. این ابهامات و سوال‌های مردم به وفور در فضای مجازی به صورت پست‌های اینستاگرامی، مطالب تلگرامی و توییت‌ها دیده می شد.

سوال‌های مردم بیشتر در اشکالی از جمله تمسخر پیام رسان‌های ایرانی، حریم شخصی در پیام رسان‌های ایرانی و شنود نهادهای امنیتی در این پیام رسان‌ ها و نقض آزادی بیان، جلوه می کند که سوالات بسیاری از کاربران درباره چرایی آسیب زا بودن تلگرام با طرح موضوعات مختلف درباره آینده‌ای که تلگرام برای ایرانی‌ها رقم خواهد زد پاسخ داده شد اما اکنون به جز دلایل غیر فنی، اقتصادی و اجتماعی شبهاتی سیاسی درباره منع استفاده از تلگرام مطرح شده است.

برخی علاوه بر اینکه می گویند فیلترینگ روش درستی برای حمایت از پیام رسان ایرانی نیست و انحصار با فیلترینگ شکسته نمی شود بلکه با ایجاد فضای باز رقابتی شکسته خواهد شد، اعلام می کنند که فیلترینگ نقض اختیارات رئیس جمهور یا نقض قانون اساسی است و این کار را مخالفت با آگاهی سیاسی می‌دانند.

از جمله اینکه اخیرا حسن روحانی رییس جمهوری در پستی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام با اعلام مخالفت دولت با فیلتر تلگرام نوشت: «عدم طی مراحل قانونی امور اجرایی که با استفاده از ابزار قهریه و قضاییه صورت بگیرد، در تعارض با شعار «استقلال آزادی جمهوری اسلامی» و در نقطه مقابل دموکراسی قرار دارد.» وی همچنین عکسی حاوی یک پیغام منتشر کرد که در آن نوشته شده بود: «نمی دانم چرا برخی از موبایل، شبکه های اجتماعی و اطلاعات مردم بدشان می‌آید و می گویند اگر مردم بی‌اطلاع باشند شب راحت‌تر می خوابیم.»

روحانی پیش از این نیز در پست دیگری گفته بود: «رفع انحصار و کمک به تقویت پیام‌رسان‌های داخلی به معنای محدودسازی سایر شبکه‌های اجتماعی نیست.»

در این گزارش مهم‌ترین شبهات غیرفنی رفع انحصار تلگرام بررسی شده است.

*فیلتر تلگرام نقض حق آزادی؟

رییس جمهور معتقد است روش انجام شده درباره فیلتر تلگرام در تعارض با شعار «استقلال آزادی جمهوری اسلامی» است. بر اساس تفسیر شورای نگهبان از اصل نهم قانونی اساسی، آزادی، استقلال و وحدت و تمامیت ارضی اصولی تفکیک ناپذیر تلقی می شود که حفظ آنها وظیفه دولت و آحاد مردم است و هیچ مقامی نمی تواند آزادی های مشروع مردم را به بهانه استقلال و تمامیت ارضی سلب کند و در مقابل نیز هیچ فرد، گروه یا دسته ای نمی تواند به استناد آزادی به استقلال و تمامیت ارضی کمترین خدشه ای وارد کند، اما در مقام عمل و اجرایی کردن هر یک از این اصول امکان تزاحم آنها با یکدیگر وجود دارد. در این خصوص اولًا تا حد امکان باید هر یک از اصول مذکور مورد حراست و پاسداری قرار گیرد و هیچ یک از آنها بهانه ای برای نقض دیگری محسوب نشود.

ثانیاً مبتنی بر آموزه های اسلامی هر یک از عناوین استقلال، آزادی و وحدت و تمامیت ارضی در مقام اجرا دارای محدودیت هایی هستند که باید به آنها توجه شود. برای نمونه آزادی محدود به موازین اسلام، قانون، حکم حاکم و حقوق عمومی و استقلال محدود به مصالح عمومی، آموزه های شرع اسالم و حرمت استبداد است.

ثالثاً در شرایط غیرعادی و غیرقابل پیش بینی امکان تزاحم هر یک از این اصول با یکدیگر وجود دارد. در این صورت مبتنی بر قاعده عقلی، موضوعات اهم بر مهم مقدم می شود و از آنجا که تقدم موضوعات مهم تر بر موضوعات مهم را باید از دل شریعت اسلام استخراج کرد و مبتنی بر آموزه های شرعی منافع عمومی بر منافع خصوصی و فردی مقدم می شود، در صورت تزاحم، استقلال و تمامیت ارضی بر آزادی های عمومی مقدم می شود. بر اساس این تفسیر، اگر بین استقلال کشور در عرصه فضای مجازی و آزادی های مردم تعارض ایجاد شود، استقلال بر آزادی های فردی ارجحیت دارد و رفع انحصار پیام رسان تلگرام که نافی استقلال کشور در عرصه فضای مجازی و وابستگی بیش از 40 میلیون از آحاد جامعه به این خدمت بیگانگان است، نافی اصل نهم نیست.

*فیلتر تلگرام، مخالفت با آگاهی سیاسی و قدرت گرفتن ملت؟

در پاسخ به این پرسش که چرا تلگرام فیلتر می شود در حالی که شبکه های دیگری مثل اینستاگرام فعال هستند که اتفاقا محتوای مخرب تری نسبت به تلگرام دارند، اما حاکمیت روی تلگرام دست گذاشته است، می توان گفت که علت اصلی فیلتر تلگرام مسائل محتوایی نیست، بلکه تبدیل آن از یک نرم افزار ساده پیام رسانی به بستر اقتصادی و رسانه ای با هدف حذف بنگاه های اقتصادی و نهادهای حاکمیتی اقتصادی و غیر اقتصادی است که قابلیت اختلال در اقتصاد، امنیت و تعاملات اجتماعی را دارد.

همچنین مشخص است که ضریب نفوذ تلگرام در کشور بسیار بیشتر از اینستاگرام بوده و محتوای نامناسب در آن بسیار سریعتر و گسترده تر توزیع می شود. علاوه بر این پیام رسان های بسیاری اعم از داخلی و خارجی در دسترس مردم قرار دارد و افراد می توانند با آزادی کامل در چارچوب قوانین کشور به بیان عقاید و نظرات خود بپردازند. بنابراین با حذف تلگرام  نیاز مردم بی پاسخ نمی ماند.

*دلیل فیلترینگ تلگرام، حمایت از پیام رسان ایرانی است؟

برخی می گویند لزوم رفع انحصار تلگرام را قبول دارند اما معتقدند کمک به پیام رسان های داخلی نباید به معنی محدود سازی سایر شبکه ها باشد.

این در حالی است که موضوع فیلترینگ به دلیل آسیب ها و موضوعات دیگری از جمله عدم پایبندی پیام رسان های خارجی به قوانین کشور و صیانت از حقوق شهروندان، مشکلات اقتصادی ارائه رمز ارز و بحران های ناشی از آن  مطرح شده است و موضوع حمایت از پیام رسان های خارجی اساسا موضوع دیگری است. مصداق آن فعالیت پیام رسان اجتماعی سروش پیش از فعالیت تلگرام در ایران با بیش از 600 هزار کاربر بوده است که بدون هرگونه حمایت دولتی در کشور فعالیت می کرده است.

بنابراین اصل این موضوع برطرف کردن آسیب های تلگرام در کشور است.

*انحصار فقط با ایجاد فضای باز رقابتی شکسته خواهد شد؟

برخی هم همچنان که به لزوم رفع انحصار تلگرام تاکید دارند خواستار ادامه استفاده از تلگرام نیز هستند. این خواسته دوگانه در حالی مطرح می شود که تلگرام در غالب کشورها جز، پیام رسان های رتبه ششم یا هفتم از لحاظ تعداد کاربران است و یکی از دلایل رشد چشمگیر تلگرام در کشور فیلتر بودن اپلیکیشن های مشابه آن مانند فیسبوک بوده است. بنابراین با فیلتر شدن تلگرام هزینه دسترسی کاربران به آن افزایش یافته و در نتیجه کاهش دسترسی کاربران را در پی خواهد داشت. اگرچه ممکن است پس از اعمال فیلترینگ امکان اتصال با استفاده از فیلترشکن همچنان ادامه یابد اما فیلترینگ دسترسی کاربران را محدود می‌کند و موجب کاهش مراجعه کاربران می شود. همانطور که تفاوت بسیاری بین کاربران توییتر قبل و بعد از فیلترینگ به وجود آمد. علاوه بر این، رقابت در فضایی قابل تعریف است که شرایط برای همه در ابتدای کار یکسان باشد، در حالی که تلگرام در حال حاضر همانند یک بنگاه غالب در بازار در حال فعالیت است. بعلاوه رقابت باید بین نرم افزارهای ایرانی انجام شود تا بتوانند به نقطه قابل قبول برسند. نباید به فیلترینگ به عنوان راه حل بلند مدت نگاه شود بلکه با توجه به تهدیدات اقتصادی امنیتی بستر جدید اقتصادی تلگرام، می تواند به عنوان یک اقدام فوری تلقی شود اما توسعه جایگزین های قوی و قابل رقابت بومی راه حل بلند مدت است که باید همزمان با فیلترینگ به آن اهتمام کرد.

بنابراین در عمل در حالی که تلگرام با ثروت بسیار کلان و دسترسی بی‌هزینه به غول‌های فناوری اطلاعات دنیا سهم بیشتر بازار را در ایران در اختیار دارد و همچنان نیز به سرعت خود را براساس نیاز کاربران توسعه می دهد چگونه فرصت رقابتی برای رقیبان دارای مخالف جدی و سر سخت باقی می ماند؟