به گزارش
گرداب، دو کشورچین و هند از تمدن‌های کهن هستند که چند ویژگی مشترک دارند؛ سرزمین بزرگی دارند، پرجمعیت‌ترین کشورهای دنیا هستند و تاثیر بسزایی در اقتصاد جهان دارند. اما در کنار این ویژگی‌های مشترک تفاوت بزرگی دارند؛ هند کماکان یکی از بزرگترین اقتصادهای دنیا را با جمعیتی بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر دارد، اما طی 30 سال اخیر از کشور چین عقب افتاده است. تفاوت بزرگ هند با چین در این است که هند در بسیاری از سطوح و حوزه‌ها بازار را به کل به آمریکا واگذار کرده و در واقع بازی را باخته است. اما در مقابل چین که زمانی با کپی کاری و کالاهای ارزان قیمت شناخته می‌شد، اکنون تبدیل به کشوری شده که یکی از قطب‌های اقتصادی جهان است و در برابر آمریکا مقاومت کرده است. اما چطور این اتفاق افتاده و چین توانسته به رقیب آمریکا تبدیل شود؟
مقاومت با ابزار اقتصاد دیجیتال
بر اساس گزارش‌ها، کشور چین صاحب 108 یونیکورن (شرکت‌های استارتاپی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار) از تعداد 193 یونیکورن موجود در جهان است. این آمار خیره‌کننده نشان می‌دهد که مجموع ارزش یونیکورن‌های چینی چیزی بالغ بر 446 میلیارد دلار است که از لحاظ ارزش 66 درصد کل یونیکورن‌های جهان را شامل می‌شود. این عدد بیانگر آن است که ارزش استارتاپ‌های بزرگ چینی در حال حاضر نزدیک کل تولید ناخالص کشور ایران است.
به وضوح واضح است که «اقتصاد دیجیتال» یا همان اقتصادی که مشاغل آن به واسطه فناوری اطلاعات به وجود آمده (همچون شغل‌هایی که توسط شرکت‌های اینترنتی پدیدار شده‌اند و تا پیش از این وجود نداشتند)، چه کمکی به اشتغالزایی و رشد اقتصادی کشوری همچون چین کرده است و در دوران کنونی بسیاری از کشورها به دنبال شکوفایی و رونق اقتصاد خود با استفاده از ابزار اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های فناوری هستند که استارتاپ‌ها نقش بسزایی در آن ایفا می‌کنند.
این شرکت‌ها یکی از ابزارهایی هستند که دولت چین با اتکا به آنها توانسته در مقابل نفوذ شرکت‌های خارجی و مخصوصا آمریکایی مقاومت کند و شرکت‌های بومی خود را بسازد. امروز چین گوگل، پیام‌رسان، شبکه اجتماعی، تاکسی آنلاین، فروشگاه اینترنتی و محصولات بومی خود را دارد و غول‌های آمریکایی تقریبا یا به کل از بازار میلیاردی این کشور محروم‌اند. در مقابل هندی‌ها بازار فناوری اطلاعات خود را به کل به شرکت‌های آمریکایی واگذار کرده‌اند.
اخیرا با اتفاقی که برای شرکت چینی هواوی افتاد، آمریکا و شرکت گوگل تحریم‌هایی را برعلیه این شرکت وضع کردند و گفتند این شرکت چینی اجازه ندارد از سیستم‌عامل اندروید گوگل استفاده کند. هواوی هم در واکنش اعلام کرد سیستم‌عامل بومی خود را می‌سازد و از گوگل مستقل خواهد شد.
وضعیت اقتصاد دیجیتال در ایران
خوشبختانه "اقتصاد دیجیتال" راه خود را به کشورمان باز کرده و اکنون شرکت‌های فناورانه‌ای در داخل کشور داریم که با اتکا به کارآفرین ایرانی برای چندین هزار نفر اشتغالزایی کرده‌اند، اما در مقایسه با دنیا و کشوری همچون چین برای اینکه اقتصاد مقاومتی به یکی از ارکان اصلی اقتصاد مملکت‌مان تبدیل شود راه بسیار طولانی داریم. در عین حال در راستای اهداف سیاست اقتصاد مقاومتی، رونق تولید و فاصله گرفتن از اقتصاد مبتنی بر نفت، رونق اقتصاد دیجیتال ایران می‌تواند مانند نور امید در فضای تحریم‌ها برعلیه کشورمان عمل کند که نه تنها باعث گذار از شرایط کنونی می‌شود، بلکه یک اقتصاد مولد مستقل برای ایران می‌سازد.
برای تعیین استراتژی همانطور که در ابتدای این مقاله نیز اشاره شد نگاهی به تجربه دو کشور چین و هند سودمند است. هر دو کشور اهمیت اقتصاد دیجیتال را درک کرده و از سال‌ها پیش به سمت آن رفته‌اند، اما هند یک تفاوت بزرگ با چین دارد و اینکه هند به طور کامل این بخش از اقتصاد مولد خود را به غرب و شرکت‌های آمریکایی واگذار کرده است.
هند بعد از آمریکا و چین با داشتن یازده استارتاپ یک میلیارد دلاری، بیشترین تعداد استارتاپ یونیکورن را دارد، اما این تعداد نسبت به امکانات و ظرفیت‌های این کشور بسیار کم است. به عنوان نمونه شرکت "علی‌بابا" که در حوزه خرده فروشی آنلاین چین فعال است نزدیک به 500 میلیارد دلار ارزش دارد، اما مشابه آن یعنی شرکت "فلیپ‌کارت" در هند که در همین حوزه فعالیت می‌کند، تنها 22 میلیارد دلار ارزش گذاری شده است. غیر از این 77 درصد سهام آن در دست آمریکایی‌هاست و در واقع آنها هستند که این شرکت را مدیریت می‌کنند و داده‌های هندی‌ها نیز در دست آنهاست. بازار خرده‌فروشی آنلاین هند یک بازیگر دیگر نیز دارد که همان شرکت "آمازون" آمریکایی است که به طور کامل بازار هند را قبضه کرده و مستقیما مالکیت و مدیریت آن را در اختیار دارد.
داده‌ها در دست کیست؟
اما مساله مهم‌تر از مالکیت شرکت‌ها، بحث مالکیت (دیتا) داده‌هاست که امروزه ارزش دیتا از نفت بیشتر است و این موضوع که اطلاعات شرکت‌های بزرگ فناوری در کجا ذخیره می‌شود موضوعی بسیار حیاتی و حساس است.
چین از ابتدا قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای ورود شرکت‌های فناوری و اینترنتی محور خارجی مخصوصا آمریکایی وضع کرده است و امروز شبکه اجتماعی، پیام‌رسان، سایت خریدوفروش اینترنتی و دیگر محصولات بومی خود را در برابر آمازون، فیسبوک، واتس‌اپ و غیره دارد. چین در کنار مالکیت شرکت‌ها و کنترل بر داده‌های بومی خود که ارزش آن بیشتر از نفت و طلاست، توانسته در حدود نیمی از شرکت‌های با ارزش بیش از یک میلیارد دلار را در خود جا دهد. اما هند از ابتدا به راحتی پذیرای استارتاپ‌های آمریکایی بوده و این شرکت‌های قدر فضا را برای استارتاپ‌های داخلی این کشور تنگ کرده‌اند و بدین ترتیب است که کشور چین توانسته تا این اندازه از هند پیشی بگیرد.
اکنون پس از سال‌ها از گذشت این وضعیت، بتازگی هندی‌ها وخامت موضوع را درک کرده و اخیرا «موکِش آمبانی» صاحب صنایع Reliance، کارآفرین و ثروتمندترین فرد هند گفته می‌خواهد شرکت جدیدی در این حوزه تاسیس کند تا با شرکت‌های تجارت الکترونیکی آمریکایی در خاک هند رقابت کند. او در سخنرانی خود در گوجرات هند گفت: «همچنان که ماهاتما گاندی جنبشی را علیه استعمار سیاسی هند رهبری کرد ما هم باید در کنار هم جنبشی را علیه مهاجرت داده راه‌اندازی کنیم.»
حال که هندی‌ها اهمیت این موضوع را درک کرده‌اند و در رقابت با شرکت‌های فناوری آمریکایی بازی را به آنها باخته‌اند، به این فکر افتاده‌اند تا قوانین سخت‌گیرانه‌ای در این زمینه وضع کنند تا از این پس بتوانند مالکیت شرکت، داده‌ها و میراث ملی خود را صد درصد در اختیار خود داشته باشند، که بعید هم هست به این زودی‌ها به نتیجه برسد.
اما غیر از هند شرکت‌های آمریکایی به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز آمده‌اند و اخیرا در تعطیلات نوروزی خبر رسید شرکت آمریکایی "اوبر" که بزرگترین شرکت سفارش تاکسی آنلاین در جهان است شرکت تاکسی آنلاین اماراتی "کریم" (Careem) که در منطقه شناخته شده است را با قیمت 3.1 میلیارد دلار خریده است. غیر از این کمی پیش شرکت آمریکایی آمازون بزرگترین فروشگاه اینترنتی کشورهای عربی بنام "سوق" (Souq) را نیز خرید.
با توجه به شرایط کنونی کشورمان، شرکت‌های آمریکایی فرصت ورود به ایران را ندارند، اما محصولات‌شان از انواع شبکه‌های اجتماعی گرفته تا پیام‌رسان در ایران حضور دارد و همین چند روز پیش اعلام شد طی یک سال اخیر 7 میلیون نفر به کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران افزوده شده است. با این وضع پی گرفتن راهی که کشور چین به آن رفته و تقویت و بسترسازی برای رشد شرکت‌های فناوری و استارتاپ‌های بومی برای تقویت اقتصاد دیجیتال در ایران می‌تواند در شرایط تحریم باعث تقویت روحیه امید در بین جوانان، کمک به اقتصاد مقاومتی و ساخت آینده کشور در برابر بیگانگان باشد.
