به گزارش گرداب، بر اساس این قانون، قرار بود شبکه ملی اطلاعات تا پایان برنامه پنجم توسعه به سرانجام برسد اما این اتفاق نیفتاد. حتی پس از تصویب سند «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» در سال ۹۲ چنین نشد.

موضوعی که واکنش رهبر معظم انقلاب و مسئولان نظام را نیز در پی داشته است. به گونه‌ای که ایشان چندی پیش در بخشی از سخنانشان با بیان اینکه «فضای مجازی خیلی مهم است و آنچه از همه مهم‌تر است، مسئله شبکه ملی اطلاعات است»، تأکید کردند: امروز فضای مجازی مخصوص ما نیست و همه دنیا با فضای مجازی درگیرند و کشورهایی که شبکه ملی اطلاعات درست کرده و فضای مجازی را به نفع خودشان و ارزش‌های موردنظر خودشان کنترل کرده‌اند، یکی دوتا نیستند. متأسفانه در زمینه شبکه ملی اطلاعات در کشور کوتاهی شده و کاری که باید انجام گیرد، انجام نگرفته است.

انتقادات از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره روند اجرای کامل تکالیف مربوط به سند الزامات شبکه ملی اطلاعات و تأخیر در پیاده‌سازی و اجرای این شبکه در حالی رو به افزایش است که مدیران این وزارتخانه از عملکردشان دفاع می‌کنند و مدعی‌اند ۸۰ درصد اهداف سند شبکه ملی اطلاعات محقق شده است.

دکتر داود زارعیان، استاد حوزه ارتباطات اگرچه معتقد است زیرساخت‌های ارتباطی برای اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات فراهم است اما مشکل اصلی را در بخش محتوا می‌داند و به قدس می‌گوید: شبکه ملی اطلاعات از روزی که در کشور مطرح شد با یکسری ابهامات واژه‌ای و مفهومی همراه بود که به نظر می‌رسد هنوز هم خیلی دقیق مفهوم این برنامه و شبکه تبیین و تفهیم نشده است. حالا اگر بخواهیم بگوییم که چرا نسبت به این برنامه و عملکرد دستگاه‌های مجری آن سؤال وجود دارد باید دو بخش این برنامه را از هم جدا کنیم. یک بخش مربوط به زیرساخت ارتباطی است و یک بخش هم محتواست. در بخش زیرساخت‌های ارتباطی اعم از زیرساخت‌های مادر یا زیرساخت‌های ثانوی مشکل چندانی وجود ندارد. یعنی بسترها فراهم است اما در حوزه نرم‌افزاری و تولید محتوا مشکلات جدی داریم که باید یک مقدار فعالیت بیشتری داشته باشیم چون زیرساخت‌های ارتباطی کشور این اجازه را می‌دهد که بتوانیم در بستر داخلی هم سایت‌های قوی و هم شبکه‌های اجتماعی و هم ایمیل و تراکنش‌های مالی خوبی داشته باشیم. مثلاً در حوزه شبکه‌های اجتماعی باید پیام‌رسان‌های مورد اعتماد مردم را ایجاد کنیم که تاکنون در این زمینه موفق نبوده‌ایم.

وی با اشاره به اینکه عمده مصرف اینترنت در کشور مربوط به شبکه‌های اجتماعی است که از بین شبکه‌های موجود هم بیشترین استقبال از سه شبکه پیام‌رسان واتس‌آپ، اینستاگرام و تلگرام شده که سرور همه آن‌ها در خارج از کشور است، می‌افزاید: به همین دلیل مصرف اینترنت بین‌الملل ما بالا رفته است. بنابراین در حوزه شبکه‌های اجتماعی باید چند اقدام اساسی انجام دهیم. شاید پیش از همه بحث اعتمادسازی باشد. اگر اعتمادسازی نکنیم حتی بهترین نرم‌افزارها هم قادر نخواهند بود مردم را جذب کنند. رنجی که اکنون در حوزه شبکه‌های اجتماعی می‌بریم رنج نبود اعتماد مردم است که لازم است در این زمینه برنامه داشته باشیم و با کسانی که سوء‌استفاده می‌کنند به صورت باز و شفاف برخورد قانونی شود تا این گونه مردم اعتماد کنند.

حمیده زرآبادی، عضو کمیته ارتباطات مجلس شورای اسلامی یکی از این افراد است. او با اشاره به اینکه یک تناقضی بین گزارش وزارت ارتباطات با آن چیزی که مشاهده می‌شود وجود دارد، می‌گوید: چیزی که ما از بیرون و به عنوان یک دستگاه ناظر می‌بینیم این است که پروژه شبکه ملی اطلاعات تاکنون اجرایی نشده است. حتی این اجرا نشدن فقط به تولید محتوا برنمی‌گردد مثلاً بحث ضریب نفوذ و دسترسی به اینترنت در روستاها و محدوده شهرها هم مطرح است. اینکه ضریب نفوذ و دسترسی‌ها در حاشیه شهرها چقدر است کاملاً به بخش زیرساخت مربوط می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که وضعیت اجرای پروژه در بخش محتوا چگونه است؟ می‌گوید: در بحث محتوا یکسری مشکلات در زمینه اعتبارات، زیرساخت اطلاعاتی و تولید محتوا داریم. واقعیت این است که ما به دلیل بعضی مشکلات در تولید محتوا خیلی موفق نبوده‌ایم. مثلاً برای پیام‌رسان‌های داخلی امتیازات ویژه‌ای قائل شدیم و یکسری اعتبارات در قالب وام به آن‌ها پرداخت شد ولی با وجود همه حمایت‌ها، پیام‌رسان‌های داخلی که بسترشان روی شبکه ملی اطلاعات است چندان در جذب کاربران داخلی موفق نبوده‌اند که دلیل آن‌ها باید روشن شود. به هرحال نمی‌توان گفت که مشکل در بخش تولید محتوا بیشتر از بخش زیرساخت‌هاست. باید یک کار کارشناسی دقیق انجام شود و اگر این گونه نشود مشکل حل نمی‌شود؛ ضمن این نمی‌توان درصدی از میزان اجرای این پروژه داد چون این شبکه یک خروجی است که یا اجرایی می‌شود یا نمی‌شود.

محمدحسن انتظاری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی و دبیر سابق این شورا هم از عدم تأیید تحقق ۸۰ درصد اهداف سند الزامات شبکه ملی اطلاعات توسط کمیته مسئول در شورای عالی فضای خبر می‌دهد و می‌گوید: وزارت ارتباطات تعریفی را که خود از شبکه ملی اطلاعات دارد مبنا قرار می‌دهد که این تعریف مورد تأیید مصوبه شورای عالی فضای مجازی نیست. در این زمینه چند اختلاف اساسی وجود دارد. نخست اینکه مطابق تعریف صحیح شبکه ملی اطلاعات، یکی از مسائل مهم، ایجاد زیرساخت اطلاعاتی در ذیل این شبکه است. به بیان دیگر زیرساخت فضای مجازی کشور باید شبکه ملی اطلاعات باشد که دارای دو زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی است. زیرساخت اطلاعاتی برای خدمات پایه کاربردی مورد نیاز شبکه تعریف شده که بر مبنای آن بتوان دیتاسنترها را سامان داد، شبکه‌های اجتماعی بومی را فعال کرد و خدمات پایه کاربردی مثل خدمات ابری، موتور جست‌وجوی بومی، پیام‌رسان‌های اجتماعی و شبکه‌های توزیع محتوا بر مبنای آن در داخل شبکه ملی ارائه شوند. چنین چیزی تاکنون اتفاق نیفتاده است. وی با بیان اینکه هم اکنون ۸۰ درصد ترافیک ارتباطات کشور به سمت خارج می‌رود، می‌افزاید: یعنی ۲۰ درصد ترافیک مصرفی کاربران داخلی و ۸۰ درصد ترافیک مربوط به استفاده از سایت‌های خارجی است. در صورتی که اگر شبکه ملی اطلاعات پیشرفت کاملی داشت عمده این ترافیک باید داخلی می‌بود.

وی در خصوص راهکارش برای پیشبرد شبکه ملی اطلاعات می‌گوید: اکنون تنها راه نجات شبکه ملی اطلاعات این است که وزارت ارتباطات در روش خود بازنگری جدی کند و ضمن ایجاد ساختارها یک روش علمی، فنی و مهندسی را برای پیشبرد این پروژه در پیش بگیرد وگرنه اگر کار به این صورت جلو برود ما به آن هدفی که داشتیم راجع به شبکه ملی اطلاعات نخواهیم رسید.