به گزارش گرداب، یکی از بزرگترین دغدغه‌ها و مشکلاتی که در عصر جدید ارتباطات وجود دارد به موضوع سازماندهی و مدیریت فعالیت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مربوط می‌شود چرا که برای قشر آسیب‌پذیر برای کودکان و نوجوانان ورود در اقیانوس داده‌های اطلاعاتی از سراسر دنیا موجب می‌شود تا این افراد بدون آگاهی وارد موضوعاتی شوند که یا به نادرست برای آنها توضیحات غلط داده می‌شود یا به موضوعاتی جذب می‌شوند که مناسب سن آنها نیست. 

علاوه بر این عدم آشنایی با این موضوع که اطلاعات از کشورمان به سرورهای خاص منتقل می‌شود و پس از آن دوباره به داخل کشور بازگردانده می‌‌شود موجب شده تا برخی از افراد تصور غلطی درباره راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات داشته باشند حال آنکه شبکه ملی اطلاعات می‌تواند به عدم وابستگی ما به کشورهای خارجی کمک کند.

برای آشنایی بیشتر با اینترنت ملی یا همان شبکه ملی اطلاعات با سیدمرتضی موسویان رئیس هیأت مدیره انجمن علمی سواد رسانه‌ای گفت‌وگو کردیم.

آنچه در این گفت‌وگو می‌خوانید:

*تاریخچه‌ای از شبکه ملی اطلاعات

*مقررات گذاری در فضای مجازی سالهاست در دنیا رواج دارد

*زیرساخت لازم برای شبکه ملی اطلاعات

*کمک شبکه ملی اطلاعات به شناسایی افراد در فضای مجازی

شبکه ملی اطلاعات ضرورت زیادی برای کشور دارد و می‌تواند از آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی که جامعه را درگیر خود می‌سازد جلوگیری کند، چند روز پیش در اخبار رسانه‌ها شنیدیم که کشور روسیه نیز مجهز به شبکه ملی اطلاعات شد و پیشتر از آن هم آمریکا این شبکه را راه‌اندازی کرده است، همچنین می‌دانستیم که چین شبکه واقعی اطلاعات را دارا است و در حال حاضر هر شخصی که از گوگل استفاده می‌کند اطلاعاتش در چین نیز ذخیره می‌شود. به این ترتیب که یک سرور میرور در دسترس است و وقتی فرد می‌خواهد به گوگل دسترسی پیدا کند باید نشانی اینترنتی www.Google.com را تایپ کند یعنی برای رسیدن به موتور جستجوی گوگل باید به سرور ایجاد شده در چین اطلاعات منتقل شود و پس از آن دسترسی به گوگل ممکن می‌شود.

متأسفانه کوکی‌ها و آیتم‌های ناخواسته‌ای با جاذبه‌های جنسی ایجاد شده که کودکان و نوجوانان برای هر جستجو با آنها مواجه می‌شوند این در حالی است که در چین با چنین موضوعی مواجه نمی‌شویم.

در شبکه‌های اجتماعی و مرورگرها سیستم تبلیغات ناخواسته وجود دارد که بدون آنکه انتظارش را داشته باشیم گریبان ما را می‌گیرد، یک جوان، نوجوان و کودک با استفاده از این مرورگرها با مفاهیمی آشنا می‌شود که سؤالاتی را در ذهنش ایجاد می‌کند لذا برای پاسخ دادن به آن سؤالات به صفحاتی که لینک آنها قرار داده شد رجوع می‌کند و اگر نتواند پاسخ خود را دریافت کند از طریق VPNها برای آشنایی با آن مفاهیم اقدام می‌کند. این مسائل، مسائلی هستند که امروز در شبکه‌های اجتماعی کاملاً در دسترس است و ما با آن روبرو هستیم.

متأسفانه در همه کشورها درباره این موضوع قوانین و چارچوب‌های لازم وجود دارد ولی در ایران هنوز نهادینه نشده است و مقررات‌گذاری در فضای مجازی سالهاست که رواج دارد. به عنوان مثال در ترکیه سالهاست که سیم‌کارت کودک عرضه می‌شود ولی ما همچنان مشکلات قانونی برای عرضه سیم کارت کودک داریم و این مشکلات هنوز حل نشده است. در کشورهای دیگر و حتی کشورهای همسایه مواردی که می‌تواند چالش‌برانگیز باشد با قانون‌گذاری حل شده و مدیریت و تدبیر دولت‌ها توانسته آن را برطرف کند.

وابستگی ما به فضای جدید و ناگزیر بودن زندگی در این فضا به ما این نکته را تأکید می‌کند که باید زیرساخت‌های زندگی جدید را خودمان ایجاد کنیم. کشورها در حالتی هستند که شبکه‌های اجتماعی به عنوان زیست بوم برای آنها شناخته شده است اما به دنبال این هستند که زیست بوم خود ساخته داشته باشند. در ایران نیز همین‌طور است اگر بخواهیم از زیست‌بوم‌های دگر ساخته استفاده کنیم باید از قوانینی که آنها می‌گذارند تبعیت کنیم لذا بهتر است هر چه سریعتر به فکر ایجاد زیست‌بوم خودساخته باشیم.

اگر ما تهدیدهایی را در فضای جدید مشاهده می‌کنیم نباید به فکر حذف این فضا باشیم چرا که این فضای جدید، فضای زندگی ما است و ما راهی برای برگشت به عقب نداریم لذا باید مدیریت زیست‌بوم جدید را جدی بگیریم. این زیست‌بوم‌ها با توجه به داشتن مشکلات ویژه و خاص خودشان باز هم قابلیت مدیریت با قوانین گذشته را ندارند.

اگر ما تهدیدهایی را در فضای جدید مشاهده می‌کنیم نباید به فکر حذف این فضا باشیم چرا که این فضای جدید، فضای زندگی ما است و ما راهی برای برگشت به عقب نداریم لذا باید مدیریت زیست‌بوم جدید را جدی بگیریم. این زیست‌بوم‌ها با توجه به داشتن مشکلات ویژه و خاص خودشان باز هم قابلیت مدیریت با قوانین گذشته را ندارند

وقتی از حریم خصوصی حرف می‌زنیم باید بدانیم که در فضای جدید این فضا کاملاً متفاوت با آنچه در گذشته وجود داشته است می‌باشد چرا که کسب و کارهای امروزی نمی‌تواند بدون اطلاعات شخصی و بدون اعلام نیازهای افراد سرویسی را به مخاطبان ارائه دهند لذا تعریف حریم خصوصی نیز تغییر می‌کند. شبکه ملی اطلاعات می‌تواند از ناشناس یک فرد آشنا و شناخته شده بسازد لذا این ویژگی حریم خصوصی در فضای جدید وجود ندارد و اگر شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شود هیچ فرد ناشناسی نخواهیم داشت و افراد بسیار سرشناس‌تر از حالت فیزیکی و سنتی خودشان هستند. 

شبکه ملی اطلاعات یک آی‌دی برای هر فرد در فضای جدید در نظر می‌گیرد که افراد فقط با آن آی‌دی می‌توانند در این شبکه فعالیت کنند. متأسفانه از سال 93 تاکنون برنامه ملی احراز هویت هنوز عملیاتی نشده است و باید تأکید کنیم و این اشکال را بگیریم که چرا هنوز به این موضوع مهم نپرداختیم در حالی که بسیاری از چالش‌های ما با پرداختن به این مهم حل می‌شود. 

وقتی شبکه احراز هویت فعال شود و IP منحصر به فرد به هر یک از افراد جامعه داده شود دیگر ناشناسی معنا ندارد و همه باید ملزم به تبعیت از قوانینی باشند که گذاشته شده است. برنامه ملی احراز هویت با شبکه ملی اطلاعات به صورت بهتر و بدون شبکه ملی اطلاعات نیز قابل پیاده‌سازی است. پیش‌نویس آن در سال 93 توسط نهادهای داوطلب نوشته شده و تسلیم مرکز ملی فضای مجازی شده است. البته در حال حاضر موضوع راه‌اندازی آن در دستور کار قرار گرفته است اما استمرار در پرداختن به این موضوع می‌تواند بسیاری از چالش‌ها را حل کند، این فضا که، فضای جدید شناخته می‌شود می‌تواند از فضای تهدیدآمیز به یک فرصت تبدیل شود.

ما ناگزیر به زندگی در فضای جدید هستیم مگر اینکه در قبال هر تهدید این فضای جدید یک راه‌حل منطقی و زیرساختی برای رفع آن داشته باشیم. بسیاری از موارد مانند ناشناسی افراد می‌تواند با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات حل شود اما متأسفانه کشورها نیز دارای یک نهاد مصون نیست، درست است که سازمان تنظیم مقررات درباره مقررات زیرساخت‌ها تصمیم‌گیری می‌کند ولی هنوز در امر محتوا هیچ نهادی وارد نشده و مدیریت آن به هیچ نهادی سپرده نشده است که این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد و به عنوان یک خلأ محسوب می‌شود.

شبکه ملی اطلاعات معانی مختلفی دارد ولی آنچه که ما به آن تکیه می‌کنیم الزاماتی است که برای این شبکه در شورای عالی فضای مجازی مصوب شده  و این موضوع مطرح نیست که دسترسی به فضای بیرون از کشور قطع شود. مفهوم فضای جدید بدون مکان و زمان بودن است و عدم اعتنا به جغرافیای جهان، بنابراین این تعریفی که برخی از افراد از شبکه ملی اطلاعات دارند با ویژگی‌های فضای جدید منافات دارد. 

فضای جدید مرزهای جغرافیایی را پیموده و شبکه ملی اطلاعات به این صورت عمل می‌کند که اگر قرار باشد اطلاعات یک شخص از یک اتاق به اتاق دیگر منتقل شود نیازی نباشد که این اطلاعات به خارج از کشور رفته و پس از آن به اتاق دیگر منتقل شود. 

فضای جدید مرزهای جغرافیایی را پیموده و شبکه ملی اطلاعات به این صورت عمل می‌کند که اگر قرار باشد اطلاعات یک شخص از یک اتاق به اتاق دیگر منتقل شود نیازی نباشد که این اطلاعات به خارج از کشور رفته و پس از آن به اتاق دیگر منتقل شود

بله، به عنوان مثال اگر فرد از یاهو برای ارسال ایمیل استفاده می‌کند باید اطلاعات وی به خارج از کشور و سرورهای یاهو منتقل شود و پس از آن به داخل کشور بازگشت کرده و به فرد موردنظر برسد لذا اگر در داخل کشور یک سرویس ایمن داشته باشیم که همان خدمات را انجام دهد و اطمینان خاطر به افراد بدهد که اطلاعات آنها محرمانه باقی می‌ماند دیگر نیازی به درز کردن اطلاعات به بیرون از مرزهای ما نیست.

با توجه به اصل داده و تجارت آن و تجزیه و تحلیل آن در هزاره سوم کشورهایی که به فکر حفظ سرمایه خود هستند به دنبال این هستند که سرمایه آنها یعنی داده‌ها تضمین شده و باقی بماند و آن کشورهایی که به فکر سرمایه‌های خود نیستند داده‌های آنها در معرض تهدید قرار می‌گیرد.

مسلماً موضوع شبکه ملی اطلاعات یک بحث سیاسی نیست و شبکه ملی اطلاعات گاوصندوقی برای حفظ سرمایه‌های ما است پس هر دولتی با هر سلیقه و هر خط سیاسی باید این موضوع را دنبال کند تا منافع ملی کشور هدر نرود و سرمایه‌ها حفظ شود. 

وقتی شخصی از شبکه ملی اطلاعات صحبت می‌کند باید بداند اگر می‌خواهد در این شبکه فعالیت کند لاجرم از قوانین شبکه نیز تبعیت کند و دسترسی به اطلاعات توسط هر نهادی یک امر واقع در کل جهان است و همان‌طور که گفتم حریم خصوصی دیگر وجود ندارد. وقتی ما وارد عصر کوانتومی شویم دیگر حتی رمزگذاری نیز از اعتبار ساقط می‌شود لذا باید طوری زندگی کرد تا در معرض تهدیدهای کمتری قرار بگیرند.

موضوع شبکه ملی اطلاعات یک بحث سیاسی نیست و شبکه ملی اطلاعات گاوصندوقی برای حفظ سرمایه‌های ما است پس هر دولتی با هر سلیقه و هر خط سیاسی باید این موضوع را دنبال کند تا منافع ملی کشور هدر نرود و سرمایه‌ها حفظ شود. 

فضای جدید را نباید بر اساس آنچه در سنت وجود دارد تعریف کنیم چون فضای جدید دارای ویژگی‌های خاص خودش است لذا اگر در دنیای جدید می‌خواهید زندگی کنید باید تغییرات را بپذیرید چرا که در سالیان آینده سرویس‌ها برای رفع نیاز وجود دارند و این افراد هستند که به سراغ سرویس‌ها می‌روند به طور مثال در حال حاضر سالن‌های سینما خالی هستند و انتظار افراد را می‌کشند تا با پر شدن آنها سرویسی را ارائه کنند ولی در سالیان آینده این موضوع تغییر می‌کند و افراد باید به دنبال ارائه سرویس یا همان دیدن فیلم در سینما باشند و هر جایی که کاربری وجود دارد سرویس داده می‌شود. این تغییرات مختص فضای جدید است و کاری که بر عهده مدیران ارشد است این است که نظام مقررات‌گذاری را متناسب با این ویژگی‌ها تغییر بدهند و شبکه‌ای را بر اساس آن ایجاد کند، عدم سازگاری فضای جدید با مقررات فعلی از ویژگی‌های ذاتی آن است.

فضای جدید موضوع شفافیت را دنبال می‌کند اینکه افراد بخواهند با نگاه سنتی این شفافیت را دنبال کند مخالف ویژگی‌های دوره جدید است در حالی که سونامی تغییر آن هم از نوع تغییر تمدن در راه است اینکه ما در مجلس شورای اسلامی کمیته‌ای را ذیل کمیسیون فرهنگی داشته باشیم و یا کمیته فضای مجازی یا زیرنهاد اداره‌ای باشد دردی از ما دوا نمی‌کند، پس افراد در هر کجا و در هر جایگاهی باید توجه کنند که این سونامی آنها را نیز در برمی‌گیرد و باید دید که چگونه می‌توان زیرساخت‌ها را برای بهره‌گیری از این فضا ایجاد کرد.

یکی از زیرساخت‌ها شبکه ملی اطلاعات است که محتوا بر روی این شبکه اهمیت ویژه‌ای دارد لذا همه مسؤولان و نهادها باید بر ساخت زیست‌بوم جدید تأکید کنند چنانچه طی دو سال اخیر از آنجلا مرکل، ترزامی و رئیس جمهور فرانسه شنیدیم که توسط واتس‌آپ و فیس‌بوک محاصره شدند. این در حالی است که کشورهایی نظیر چین، کره جنوبی و ژاپن زیرساخت تولید و اشاعه محتوا را در خودشان ایجاد کردند و شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده این کشورها در بالاترین سطح نیز اطلاعاتشان در کشور خودشان قرار می‌گیرد.