به گزارش گرداب، فضای مجازی با وجود مزایای فراوانی که دارد به دلیل ویژگی‌هایی نظیر امکان فعالیت با هویت‌های گوناگون و سهولت استفاده، موجب مهاجرت بسیاری از جرائم به این حوزه شده است. از طرفی با افزایش استفاده جوانان از اینترنت، آمار جرائم سایبری بین جوانان در حال بالا رفتن است. در این پرونده به گرایش جوانان به جرائم سایبری، دلایل بروز آن و راهکار‌های کنترل آن می‌پردازیم. 

امروزه مردم بیشتر از گذشته درگیر اینترنت و فضای مجازی شده اند. اینترنت یک دهه گذشته زندگی مردم را بهبود بخشیده و مبنای پیشرفت‌های چشمگیری در عرصه‌های مختلف بوده است. با این حال فضای مجازی بستر بسیار بزرگی را برای کلاهبرداری، دزدی، اخاذی، جاسوسی و جرائم دیگری از این قبیل به شیوه‌های جدید فراهم کرده است، به‌طوری‌که در چندساله اخیر شاهد رواج هر چه بیشتر جرائم اینترنتی در سرتاسر دنیا بوده-ایم که بخش بزرگی از این جرائم را نوجوانان و جوانان مرتکب می‌شوند. 

نسل جدید که در عصر ارتباطات و اینترنت متولد و بزرگ شده اند، اکثراً نمی توانند دنیای آفلاینِ بدون اینترنت و رسانه‌های اجتماعی را تصور کنند. جوانان این نسل از سنین پایین با رایانه، تلفن همراه، تلویزیون، تبلت و... بزرگ می‌شوند و روز به روز به فنّاوری و اینترنت وابستگی بیشتری پیدا می‌کنند. این وابستگی موجب گره خوردن هر چه بیشتر اینترنت با زندگی آن‌ها شده است به‌طوری‌که آمارهای موجود نشان‌دهنده پایین آمدن میانگین سنی مجرمان جرائم سایبری طی چند سال اخیر بوده که بیانگر گسترش این جرائم در میان نوجوانان و جوانان است.

در سال 2020 میلادی صفحه توییتر تعدادی از افراد سرشناس ازجمله ایلان ماسک مدیرعامل شرکت خودروسازی تسلا، باراک اوباما رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، جف بزوس مدیرعامل شرکت آمازون، بیل گیتس بنیان‌گذار مایکروسافت و... هک شد. با هک این صفحات، توییتی جعلی از طریق آن‌ها فرستاده شد که به کاربران دیگر پیشنهاد می کرد تا با پرداخت هزار دلار به یک حساب بیت کوین، دو هزار دلار درآمد کسب کنند. از این طریق هکرها بیشتر از 100 هزار دلار بیت کوین به دست آوردند. این حمله توسط نوجوانی 17 ساله به نام گراهام کلارک  طراحی شده بود که با همکاری میسون شپرد  19 ساله و نیما فاضلی 22 ساله صورت پذیرفت. مظنون اصلی این پرونده متهم به 30 کلاه¬برداری دیگر نیز است. 

بر اساس دادخواستی در نیویورک نیز، یک هکر 15 ساله و همکارانش با نام «نابغه‌های شیطانی کامپیوتر» نزدیک به 24 میلیون دلار به سرقت بردند. مایکل ترپین، شاکی پرونده مدعی شده که تلفنش در سال 2018 هک شده و 24 میلیون دلار رمزارز از حساب شخصی‌اش به سرقت برده‌اند.  

در ایران نیز شاهد چنین اتفاقاتی بوده¬ایم. مرداد 1399 بود که پلیس از دستگیری نوجوانی 15 ساله در آذربایجان غربی خبر داد که مبلغی حدود 97 میلیون تومان را از حساب مردم به‌صورت غیرمجاز و با دزدی اطلاعات کارت بانکی آن‌ها برداشت کرده بود.  

در اواسط سال 98 نیز فرمانده نیروی انتظامی استان مرکزی از دستگیری و متلاشی شدن یک باند هک سایبری خبر داد. این باند که سردسته آن کمتر از 16 سال سن داشت، موفق به سوءاستفاده از حساب 16 هزار کاربر شده بود. 

یک مطالعه توسط آژانس ملی جرم و جنایات در انگلستان  نشان می  دهد که 61% هکرهای رایانه¬ای که در آن کشور شناسایی شده اند، فعالیت‌های خود را قبل از 16 سالگی آغاز کرده¬اند. 

در سال 2015 نیز دفتر آمار و تحقیقات جرائم استرالیا گزارش داد که ارتکاب جرائم سایبری توسط افراد زیر 18 سال در دو سال گذشته 26% و در سه سال گذشته 84% افزایش یافته است.

بررسی جدید یک شرکت امنیتی آنلاین مشخص کرده است که تقریباً از هر 6 نوجوان 1 نفر در آمریکا و از هر 4 نوجوان 1 نفر در انگلستان به نوعی سعی در هک کردن اینترنت داشته‌اند. 

در اسپانیا نیز بیش از 300 جوان زیر 15 سال، طی چهار سال گذشته برای جرائم سایبری بازداشت شده و یا تحت بازجویی قرار گرفته اند.

به همین شکل میانگین سنی مجرمان فضای مجازی نسبت به مجرمان دیگر جرائم پایین‌تر است. به‌عنوان مثال در انگلستان در سال 2015 میلادی میانگین سنی مجرمان مواد مخدر 37 سال و این رقم برای مجرمان جرائم اقتصادی 39 سال بوده است. در حالی که میانگین سنی مجرمان فضای مجازی در حال کاهش و رسیدن به عدد 17 است. 

دلیل این گسترش جرم بین نوجوانان و جوانان قدرت خودکنترلی پایین آن‌ها است. طبق نظریه جرم شناسی گوتفردسون  و هیرشی ، افرادی که دارای قدرت خودکنترلی ضعیفی هستند، به عبارتی افرادی که نمی توانند انگیزه‌های خود را کنترل کنند یا احساسات و افکار خود را تغییر دهند تا رفتارهای نامطلوب را مهار کنند، احتمال بیشتری برای ارتکاب به جرم دارند. جوانانی که خودکنترلی پایین دارند قادر به تلاش مستمر برای رسیدن به اهداف خود نیستند و به دلیل نرسیدن به بلوغ عاطفی قادر به مقابله با فشار همسالان خود نیستند. این خودکنترلی پایین، تمایل برای مقبولیت و محبوبیت و فشارهای ناشی از انزوای اجتماعی و کاهش ارتباطات انسانی، احساس تنهایی، افزایش استرس، نارضایتی از خود و داشته¬ها باعث می¬شود که آن‌ها برای رسیدن به اهداف و خواسته‌هایشان دست به کارهای غیرقانونی بزنند. 

علاوه بر این نکته، فضای مجازی نیز به دلایل متعددی بستر مناسبی برای ارتکاب جرم در میان جوانان است. اولین دلیل گرایش جوانان به جرائم سایبری، ساده و در دسترس بودن آن‌ها است. ارتکاب جرائم سایبری نیاز به مهارت بالایی ندارد و به‌راحتی می توان با استفاده از ابزارهای موجود و ویدیوها و کتب آموزشی موجود در اینترنت این کارها را انجام داد. یکی از محبوب ترین این آموزش‌ها بین نوجوانان راهنمای هک بازی¬های ویدئویی است. 

دلیل دیگر این گرایش توجیه جرائم اینترنتی است. به‌عنوان مثال، دیدن یک فیلم در سینما بدون خرید بلیت در اجتماع به‌عنوان کاری غیرقانونی و ناپسند دیده می شود. این در حالی است که انجام همین کار از طریق اینترنت یعنی دانلود فیلم ها به‌صورت رایگان و تماشای آن‌ها کاری عادی است و افراد انجام این کار را با استدلال‌های مختلف برای خود توجیه می¬کنند.

علاوه بر این، بسیاری از افراد در محیط‌های واقعی به دلایل متعددی نظیر شرم و حیاء، ترس از برخورد پلیس و... اقدام به ارتکاب جرم نمی¬کنند. ولی در فضای مجازی به دلیل ناشناس بودن و امکان مخفی ماندن از پلیس، ترس آن‌ها کمتر شده و احتمال ارتکاب جرم بالاتر می¬رود.

برای کاهش روی آوردن جوانان به جرائم سایبری مانند جلوگیری از کارهای غلط دیگر ابتدا نیاز به آموزش است. در این راستا شرط لازم در پیشگیری از جرائم سایبری، افزایش سواد رسانه ای و بهبود فرهنگ سایبری مردم است. بهتر است این امر در طول دوران تحصیل به دانش¬آموزان و دانشجویان توسط افراد مجرب آموزش داده شود. خانواده‌ها نیز باید با ایجاد اعتماد و برقراری روابط صمیمانه، فرزندان خود را در روابط حقیقی و مجازی آن‌ها همراهی و کمک کنند. 

ایجاد نظارت و قوانین سفت و سخت و البته معقول همیشه شرط لازم برای جلوگیری از وقوع هر جرمی است. کنترل و نظارت بر فضای مجازی توسط پلیس مانند گشت‌های پلیس در خیابان‌ها می تواند ترس موجود در ارتکاب به جرائم فیزیکی را به فضای مجازی نیز انتقال دهد و باعث کاهش رخ دادن این جرائم شود. یکی از مهم‌ترین راهکارهای پلیس در این زمینه، افزایش توان احراز هویت در فضای مجازی است. با گسترش روزافزون خدمات و فروشگاه‌های آنلاین، عموم جامعه نیز بیش از پیش به تهیه مایحتاج خود از طریق فضای مجازی روی می‌آورند. تعیین مقررات سفت و سخت برای موظف کردن سایت‌ها به احراز هویت صحیح و کامل از کاربران و همچنین افزایش توان پلیس فتا در شناسایی هویت کاربران از طریق ایجاد پایگاه‌های داده جامع می‌تواند بازدارندگی قابل توجهی را در ارتکاب به جرم جوانان داشته باشد.

با گسترش فناوری ارتباطات و اینترنت در دهه‌های گذشته مردم وقت بیشتری در فضای مجازی می گذرانند. با این اتفاق بسیاری از کارها ازجمله جرائم فیزیکی به فضای مجازی مهاجرت کرده اند. در این بین جوانانی با خودکنترلی و آگاهی پایین که زیر فشار هستند به سمت این جرائم کشیده می شوند. حکومت ها وظیفه دارند با افزایش سواد رسانه ای و فرهنگ استفاده از فضای مجازی و ایجاد ترس از جرائم مجازی میزان ارتکاب به این‌گونه جرائم را کاهش دهند. همچنین تدوین قوانین و مقررات استفاده از بسترهای مختلف فضای مجازی و آگاه‌سازی مردم از این قوانین ضرورت دارد. همچنین لازم است جرائم مرتبط با فعالیت‌های مختلف در فضای مجازی و نوع و میزان مجازات هریک از جرائم مشخص شده و سازوکار مناسبی برای شناسایی فوری و سریع متخلفان در نظر گرفته شود.