با نگاهی به این سریال‌ها به راحتی می‌توان فهمید که دست‌های پنهانی این شبکه را هدایت می‌کنند تا به تدریج به هدف اصلی‌شان یعنی سست کردن پایه‌های اجتماعی ایرانی‌ها و دوری آنان از مذهب برسند.
گرداب- شبکه ماهواره‌ای "فارسی‌وان" را می‌توان یک بمب ضدفرهنگی و اجتماعی دانست که کانون خانواده‌های ایرانی را نشانه گرفته و برخلاف جریان اعتقادات مذهبی و ملی حرکت می‌کند. از وقتی فارسی‌وان میهمان خانه‌های ایرانی شد با توجه به پخش سریال‌هایی به زبان فارسی از کمبودهای قابل لمس در صدا و سیمای ایران بهترین استفاده را برد و آمار پرتماشاگرترین شبکه ماهواره‌ای را به خود اختصاص داد.با نگاهی كارشناسي به این سریال‌ها که در آن ابتذال و مسائل ضدفرهنگی و خانوادگی به خانواده‌ها تزریق می‌شود به راحتی می‌توان فهمید که دست‌های پنهانی این شبکه را هدایت می‌کنند تا به تدریج به هدف اصلی‌شان مبنی بر سست کردن پایه‌های اجتماعی ایرانی‌ها و دوری آنان از مذهب برسند.
وقتی فارسی‌وان راه‌اندازی شد، شاید مسئولان آن باور نداشتند که ره صدساله را خیلی زود پشت سر بگذارند چرا که خانواده‌های ایرانی بدون دوراندیشی و تاملی عمیق به این سریال‌ها که زیرکانه پیش می‌روند، حساسیت‌های همیشگی‌شان نسبت به بچه‌های نوجوان و جوان خود را به کناری گذاشتند و همگی بدون نگرانی و داشتن دغدغه‌ای در برابر جعبه جادویی به تماشای سریال‌ها پرداختند.
شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل گرایش خانواده‌ها به سمت شبکه فارسی‌وان عدم وجود برنامه‌های سرگرم‌کننده و سریال‌های جذاب در صدا و سیما بوده باشد. چرا که وقتی مسئولان 5 شبکه ایرانی در صدا و سیما موفق می‌شدند یک سریال جذاب خانوادگی، پلیسی و حتی تاریخی تولید کنند آمارها نشان می‌داد که در ساعات پخش این سریال‌های ایرانی درصد تماشاگران شبکه فارسی‌وان به نزدیک صفر می‌رسد.
شبکه ماهواره‌ای فارسی‌وان موجب به تکاپو افتادن شبکه‌های دیگر ماهواره‌ای شد و جالب اینکه تنها صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بود که هنوز از این قافله عقب افتاد. خیلی زودتر از آنچه تصور می‌شد دیگر شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای که در آنسوی مرزها هدایت می‌شوند به پخش سریال‌هایی همسو با فارسی‌وان پرداختند و با آن رقابت کردند، این در حالی است که خانواده‌های ایرانی ناخواسته پا در باتلاق‌های فرهنگی می‌گذارند و قشر نوجوان و جوان در فضایی تربیت می‌شوند که قبح خیلی از زشتی‌ها از طریق همین شبکه‌ها می‌شکند.
شبکه فارسی‌وان نه‌تنها تاثیرات منفی و پیامدهای متعددی بر جای گذاشته است، بلکه به دغدغه‌ای قابل بحث در بین رسانه‌های داخلی و کارشناسان حوزه علوم اجتماعی تبدیل شده است. کارشناسان رسانه و متخصصان حوزه علوم اجتماعی بر این باورند که بیشتر سریال‌های این شبکه به‌رغم صحنه‌های جذاب و پرزرق و برقی که دارد، مضمون‌هایی عوام‌پسندانه داشته و با نهادینه و القا کردن ضدارزش‌ها سلیقه مخاطب را به سمت و سویی فاقد ارزش تنزل می‌دهد. در برابر این انتقادهای کارشناسانه، یکی از مسئولان و مشاوران ارشد شبکه فارسی‌وان که مردی افغان بوده و به خاطر شرکت در همایشی به ایران سفر کرده بود، نه‌تنها موضع حق به جانب گرفته بلکه اظهار داشته همه سریال‌های این شبکه ماهواره‌ای درست است که مضامینی منفی دارد، اما از یک بحث ضداخلاقی به یک نتیجه‌گیری مثبت و عبرت‌آمیز می‌رسد.
وی می‌گوید: «اگر مسئله‌ای ضد ارزش‌های اجتماعی و خانوادگی به نمایش درمی‌آید در همین سریال‌ها نتیجه منفی این رفتارها دیده می‌شود و تماشاگر پی می‌برد نباید چنین رفتاری داشته باشد چرا که عاقبتی شوم دارد.»
این اظهارات را می‌توان تنها یک توجیه دانست چرا که جنبه‌های منفی را در رفتارهای خود تاثیر می‌دهند و کمتر به نتیجه‌گیری‌های آن که تنها گاهی مثبت است، توجه می‌کنند.
اینکه قضات دادگاه‌های خانواده اعتقاد دارند بعد از راه‌اندازی شبکه‌های ماهواره‌ای به ویژه فارسی‌وان شکل و شمایل طلاق‌های زن و شوهران تغییر کرده و زندگی آنان تحت‌تاثیر همین سریال‌های مبتذل به نابودی رسیده است را می‌توان یک فاجعه اخلاقی در خانواده‌های ایرانی دانست.
دکتر مریم رامشت، روانشناس و استاد دانشگاه درباره موفقیت شبکه فارسی‌وان در جذب تماشاچی می‌گوید: «بیشتر سریال‌های شبکه فارسی‌وان مضمون عوامانه دارد که با ظاهری پررنگ و لعاب جذاب‌تر شده و نه‌تنها موجب مسخ مخاطب می‌شود بلکه حس دلسوزی و توهم را برمی‌انگیزد و ارزش‌هایی مانند خیانت یا سرقت حاصل نابسامانی روابط فرزندان و مشکلات متعدد زوجین شده و از دیدگاه مخاطب ارزش تلقی می‌شود.»
این روانشناس می‌افزاید: «به دلیل آنکه شبکه‌های تلویزیونی داخلی در به تصویر کشیدن این مضامین در جهتی صحیح موفق نبوده‌اند، اینگونه سریال‌ها موفق به جذب مخاطب شده‌اند. این مسائل در نظر مخاطب امری نوظهور و جدید است. با گذر به پرونده‌هایی که در برخی از دادسراها و دادگاه‌ها به چشم می‌خورند، می‌توان فهمید که شبکه فارسی‌وان به راحتی برخی از خانواده‌ها را به منجلاب کشانده است. چندی پیش وقتی مردی از بالکن خانه‌ای سقوط کرد و به کام مرگ فرو رفت، بازپرس سابق ویژه قتل در برابر اعترافات باورنکردنی یک زن قرار گرفت. بازپرس شاملو در این باره گفت که این زن صراحتا اعتراف کرد با مقایسه خود با شخصیت‌های سریال‌های فارسی‌وان به سمت و سویی رفته که عاقبتش خیانت به شوهر بوده و احساس می‌کرد هیچ اشتباهی مرتکب نشده و روال عادی در جهان همین رفتارهاست. این مقام قضایی افزود: شوهر این زن پیش از حادثه سقوط مرد غریبه از بالکن خانه‌اش که میهمان پنهان همسرش نیز بود، پی به تاثیر منفی سریال‌های فارسی‌وان برده و اقدام به جمع کردن دیش ماهواره کرده بود. اما همسرش به اندازه‌ای تحت‌تاثیر بود که به‌راحتی با پشت کردن به اعتقادات اسلامی و ایرانی دست به خيانت و جنایت زده بود.»
دکتر امان قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه، محتوای سریال‌های شبکه فارسی‌وان را با فرهنگ و سنت‌های جامعه ایرانی در تضاد دانسته و در این باره می‌گوید: «به نظر می‌رسد اهداف مسؤولان این شبکه نوعی تهاجم فرهنگی از سوی کشورهای غربی از جمله آمریکا‌ی جنوبی در جوامع جهان سومی است که اگر بدین منوال ترویج پیدا کند نه‌تنها تغییر دیدگاه‌ها و نگرش جامعه بویژه جوانان ما را به دنبال خواهد داشت بلکه موجب فروریختگی ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی جامعه شده و جوانان را نسبت به ارزش‌های جامعه بی‌اعتماد می‌کند.»
این جامعه‌شناس اضافه می‌کند: «باید توجه داشت اهداف پشت پرده دست‌اندرکاران این شبکه به نوعی مغزشویی و آسیب رساندن به چهره فرهنگی جوامع در حال توسعه از جمله ایران است که به‌طور قطع آسیب‌های اجتماعی متعددی را دربر خواهد داشت که در این میان سست شدن پایه‌های نظام خانوادگی و الگوبرداری از فرهنگ‌های بیگانه که با فرهنگ ایرانی کاملا در تضاد است قابل کتمان نخواهد بود.»
در یکی از پرونده‌هایی که چندی پیش در دادگاه خانواده موجب حیرت و بهت شد، زنی با درخواست طلاق، شوهرش را بدبین دانست که با دیدن سریال‌های فارسی‌وان زندگی را برایش جهنم کرده بود. این زن جوان که خود تحصیلکرده بود و همسرش مهندس است هیچ گلایه‌ای از وضع زندگی‌شان یا عشق دوطرفه نداشت، وی در جریان ارائه دادخواست طلاق گفت: «من و همسرم از تماشاچیان پروپا قرص شبکه فارسی‌وان بودیم. مدتی نگذشته بود که شوهرم تغییر رفتار داد. وی به آزادی‌هایم و رفت و آمد به خانه دوستان، گردش و حتی خانه پدری‌ام اعتراض می‌کرد. وقتی علتش را پرسیدم، شنیدم تحت‌تاثیر یکی از سریال‌های فارسی‌وان که در آن زنان به راحتی به شوهرانشان خیانت می‌کردند قرار گرفته، وی قاطعانه می‌گفت که این سریال‌ها واقعیت‌های ذاتی زنان را نشان می‌دهد. شوهرم بیمار شده و نمی‌توانم با او زندگی کنم.»
رامشت درباره اثرات منفی شبکه فارسی‌وان بر جامعه می‌گوید: «به‌طور قطع فیلم‌ها و سریال‌هایی که از طریق این شبکه نمایش داده می‌شود با آموزه‌های فرهنگی ما در تضاد است. بیشتر مجموعه‌های این سریال با مضامین مشابه مانند خیانت و بی‌اعتمادی زوجین به یکدیگر، روابط دختران و پسران جوان و... به صورت گسترده و عادی نمایش داده شده که مهم‌ترین عامل تخریب نظام خانواده به شمار می‌رود. در این قبیل مجموعه‌ها، قبح این آسیب‌ها از بین رفته و حالتی متداول و عادی پیدا کرده است.»
این محقق آسیب‌های اجتماعی تصریح می‌کند: «در جوامعی مانند جامعه ایرانی از دیرباز رعایت صداقت اصلی اساسی و پایدار به شمار می‌رود که با نمایش سریال‌ها و فیلم‌هایی که از شبکه فارسی‌وان صورت می‌گیرد این ارزش‌ها دستخوش آسیب‌های فراوانی می‌شود، چرا که برای تهیه این قبیل مجموعه‌ها هیچ‌گونه تحلیل و بررسی کارشناسی صورت نگرفته و مخاطب با مشاهده آنها الگوبرداری و همانندسازی می‌کند، بدون آنکه از اثرات مخرب مشاهده چنین مجموعه‌هایی آگاه باشد.»
قرایی‌مقدم نیز با تاکید بر نقش آسیب‌های اجتماعی که از سوی پخش سریال‌های شبکه فارسی‌وان در جامعه در حال ترویج است، می‌گوید: «فرار مغزها، افزایش آمار طلاق، رواج پرخاشگری، عصبانیت، زودرنجی، بزهکاری، اعتیاد، خشم و فسادهای اخلاقی میان جوانان و فرار دختران و زنان از خانه، از جمله آسیب‌های اجتماعی افزایش مخاطبان مجموعه‌های شبکه تلویزیونی فارسی‌وان در جامعه است.»
این جامعه‌شناس اضافه می‌کند که مخاطبان سریال‌های این شبکه که بیشتر آنان را جوانان تشکیل می‌دهند از نقش‌های بازیگران سریال‌ها الگوبرداری کرده و رفتار، رویاها و اهداف‌شان را مطابق با مضامین این مجموعه‌ها شکل می‌دهند. با این تفاسیر به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که رسانه‌های تصویری، اینترنتی و مطبوعاتی تاثیرگذارترین نهادهایی هستند که باید با حمایت زیادی به آنان توجه داشت.
دکتر احمد توکلی، کارشناس رسانه و استاد دانشگاه بر این باور است که شبکه‌های داخلی نقش مهمی در پیشگیری از ظهور آسیب‌های اجتماعی دارند و می‌گوید: «باید نگاهی واقع‌بینانه نسبت به مسائل روز دنیا داشت. دنیای امروز عصر ماهواره‌هاست و نمی‌توان آن را کتمان کرد بنابراین افزایش تنوع و به‌کارگیری خلاقیت در ساخت سریال و فیلم‌هایی که علاوه بر پیروی از الگوهای مذهبی و فرهنگی جامعه اسلامی به مشکلات روز مردم پرداخته و پاسخگوی سلیقه آنها باشد راه چاره پیشگیری از ترویج شبکه‌های خارجی است، از طرف دیگر در صورتی که تعداد شبکه‌های تلویزیونی افزایش پیدا کرده و رقابت میان شبکه‌ها ایجاد شود کمتر با پدیده‌های مخربی مانند شبکه فارسی‌وان و آسیب‌زایی آن مواجه خواهیم بود.»
توکلی درباره علت جذب موفق مخاطب از سوی شبکه فارسی‌وان می‌گوید: «پوشش رسانه‌ای این شبکه بیشتر فیلم و سریال‌هایی را دربر می‌گیرد که عوام‌پسندانه بوده و با مشکلات مردم به نوعی همنوایی و همدلی ایجاد می‌کند. این در حالی است که فیلم‌ها و سریال‌هایی که از طریق شبکه‌های داخلی پخش می‌شود به داستان‌هایی کلیشه‌ای و تکراری تبدیل شده و اغلب مضمون‌هایی غم‌انگیز یا قالب‌هایی طنزگونه و بی‌محتوا دارد که مخاطب به سختی با آن ارتباط برقرار می‌کند.»
این استاد دانشگاه می‌افزاید: «این در حالی است که اگرچه مضمون‌های فیلم و سریال‌های شبکه‌های خارجی از جمله فارسی‌وان با فرهنگ اجتماعی، اسلامی و دینی جامعه ایرانی سازگار نبوده و بیشتر آنها به خط‌قرمزهای ایدئولوژیکی و فرهنگی ما توجه دارد، به دلیل عملکرد ضعیف رسانه‌های داخلی این شبکه توانسته مخاطبان فراوانی جذب کند که پیامدهای متعددی را دربر خواهد داشت. دکتر رامشت نیز معتقد است: «سوژه‌های فیلم‌های داخلی تکراری و مضامین فیلم‌های جامعه ما حول محور عاطفی دختران و پسران جوان می‌گردد که با مخالفت خانواده‌ها برای ازدواج مواجه هستند و دیگر برای مردم جذابیتی ندارند. باید دقت داشت كه بی‌توجهی به ساخت سریال‌ها و فیلم‌های پرمحتوا که با سلایق مردم سازگار باشد موجب استفاده فرصت‌طلبانی مانند مسئولان فارسی‌وان شده که با نمایش فیلم‌هایی متفاوت با فرهنگ جامعه ایرانی، تبعات غیرقابل جبرانی را بر پیکره فرهنگ خواهند گذاشت.»
مهدي ابراهيمي
منبع: وطن امروز