استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای کودکان و نوجوانان مزایا و معایبی دارد. آشنایی با خطرات و نفوذ رسانه‌های اجتماعی اقدامی ضروری از سوی والدین است.
"پایگاه رسانه ای گرداب جهت اطلاع و افزایش دانش و سواد فضای مجازی مخاطبان خود و به ویژه دانشجویان، پژوهشگران و تصمیم گیران، ترجمه هایی در این زمنیه منتشر می شود. بدیهی است انتشار این مطالب، لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست."
به گزارش گرداب، اگرچه به طور مشخص جوانان 18 تا 28 ساله عمدۀ کاربران رسانه های اجتماعی هستند، با این حال کاربران کودک و نوجوان نیز به طور روزافزونی فناوری‌های جدید را در زندگی روزمره‌شان گنجانده‌اند. بر اساس آخرین نظرسنجی ملی در ایالات متحده، 90٪ از نوجوانان حداقل از یکی از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و 75٪ از نوجوانان در حال حاضر پروفایلی در وبسایت‌های شبکه اجتماعی دارند. مطالعات همچنین نشان داد که 50٪ از همه نوجوانان در ایالات متحده روزانه این شبکه‌ها را بازدید می‌کنند و بیش از یک سوم آنها چندین بار در روز از شبکه‌ها بازدید می کنند.
در اروپا، استفاده از شبکه‌ها در میان کودکان 9 تا 16 ساله از 44 درصد در سال 2010 به 63 درصد در سال 2014 افزایش یافته است. در سنگاپور در سال 2015، 51 درصد از کودکان 14 ساله یا کمتر، از رسانه‌های اجتماعی استفاده کرده بودند و 62 درصد از آنها بین سنین 7 تا 10 سالگی شروع به استفاده از رسانه های اجتماعی کردهاند.
13٪ نیز زودتر از سن 6 سال یا کمتر شروع کردهاند. در بررسی کلی تا این سال‌ها، فیسبوک همچنان یک واسطه غالب و مسلط در نوجوانان بوده است. تقسیم کاربری رسانه‌های اجتماعی تا سال 2015 این‌گونه بوده است: 71 درصد از نوجوانان آمریکایی 13 تا 17 ساله از سایت شبکه‌ها استفاده می‌کرده‌اند.
با این شرح جزئیات که اینستاگرام (52%)، اسنپ چت (41%) و توییتر (33%) بوده‌اند. نوجوانان همچنین با طیف متنوعی از گزینه‌ها برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی متعدد روبرو هستند، که با این یافته‌ها واضح شده که 71 درصد از نوجوانان استفاده روزافزون بیش از یک شبکه اجتماعی را گزارش کردند.
تا سال 2014 در اروپا 43 درصد از فیسبوک استفاده می‌کرده‌اند. بازه سنی از افراد 9 تا 16 ساله نیز به این تقسیم بوده است: اینستاگرام (19٪)، یوتیوب (18٪) و توییتر (14٪). در میان کودکان 14 ساله و کمتر سنگاپوری نیز فیسبوک، یوتیوب و اینستاگرام سه پلتفرم محبوب رسانه‌های اجتماعی بودند؛ جالب توجه است که یوتیوب پرکاربردترین پلتفرم رسانه اجتماعی برای کودکان ۶ سال و کمتر بوده. در چین، 90.7 درصد از کودکان زیر 18 سال از یک پیام‌رسان اینترنتی فوری استفاده می‌کنند.
خدماتی مانند وی چت، 40.7 درصد و 17% دارای حساب کاربری میکروبلاگ بوده‌اند. بازی‌های آنلاین همچنین در میان کودکان چینی بسیار محبوب است و 67.9٪ از 6 تا 18 ساله‌ها را جذب می‌کند.
مزایای استفاده از رسانه‌های اجتماعی
میل و اشتیاق بی‌اندازه برای دسترسی به شبکه‌های اجتماعی از رفتارهای خاص کودکان و نوجوانان هم نشأت می‌گیرد. ویژگی متمایزی که که کودکان را به سمت رسانه‌های اجتماعی می‌کشاند ذوق فوق‌العاده آنها برای یادگیری است.
در سن رشد شناختی کودکان، پتانسیل یادگیری از هر منبعی غیر از اینترنت نیز برای کودکان وجود دارد. تماشا کردن ویدیوهای یوتیوب نه تنها کودکان را سرگرم می‌کند بلکه به آنها امکان یادگیری چیزهای جدید و کشف ناشناخته‌ها را می‌دهد. دانش‌آموزان همچنین می‌توانند امکان به اشتراک و به بحث گذاشتن تمرین‌های درسی با همکلاسی‌هایشان را در شبکه‌های اجتماعی داشته باشند.
در تحقیقی درباره یک پروژه علمی- مشاوره‌ای در یک دبیرستان، محققین دریافتند که دانش‌آموزانی که با همکلاسی و مشاورینشان در فیسبوک تعامل داشته‌اند در طول همکاری در پروژه‌شان به نسبت دیگرانی که در شبکه‌ها نبودند، شوق و انگیزه فعالانه و روابط نزدیک‌تری داشته‌اند.
در ارتباط با این موضوع حتی محققی به این نتیجه رسید که استفاده زیاد از فیسبوک در داشتن رتبه خوب عمومی یک دانش آموز مثبت بوده، در مقابل اما زیاده‌روی در استفاده از وبلاگ و بازی‌های آنلاین منجر به کاهش نمره های درسی شده بود.
نوجوانی به هرحال اغلب به عنوان دوره چالش برانگیز و بحرانی محسوب میشود. علی‌رغم تغییرات فیزیکی و ناخوشایند برای نوجوانان، این دوره با نوعی از استقلال و کشف خویشتن همراه است. حس نابالغ خودباوری در تجربه طیف رفتارهای مختلف و کشف کردن ماهیت هر یک، در نوجوانان ظاهر میشود. رفتارهایی که در طبیعت به شکلی اجتماعی عمومیت دارند. نوجوانان در طی تعامل با افراد دیگر و موقعیت‌های مختلف، به تدریج جوانب مختلف خود را معنا کرده و هویت می‌بخشند.
بنابراین، شبکه‌های اجتماعی محلی برای بیان و بیرونی‌سازی هویت نوجوانان از طریق افشای درونیاتشان شده است. در یافته محققین نشان داده شد که وبلاگ‌نویسان نوجوان، LiveJournal را به عنوان فضای دیجیتالی برای بیان خود و ایده‌پردازی خود می‌دانند. حتی نیمی از کودکان 9 تا 18 ساله به صورت آنلاین وانمود کردهاند که شخصی با هویت دیگری هستند.
در هر حال مهم اینجاست است که رسانه‌های اجتماعی نیاز نوجوانان را برای حفظ ارتباط برآورده کردهاند. در دوره ضروری اجتماعی شدن، کودکان و نوجوانان نسبت به سایر گروه‌های سنی تمایل بیشتری به ارتباط با همسالان خود دارند.
به طور متوسط، نوجوانان تا یک سوم از زمان خود را با دوستان می‌گذرانند. شبکه‌ها به نوجوانان کمک می‌کند تا بدنبال اجتماعی باشند که حمایت و تبادل‌نظر در آن وجود دارد. آنها ممکن است گاهی اوقات احساس کنند که مجبور به حفظ روابط خود در شبکه‌های اجتماعی هستند که این منجر به استفاده بیش از حد یا اعتیاد میشود.
خطرات و نگرانی‌ها در استفاده از رسانه‌های اجتماعی
علی‌رغم مزایای رسانه‌های اجتماعی، والدین و مربیان نگرانی خود را در مورد تبعات آن برای چالش‌های فزاینده که جوانان امروز با آن مواجه هستند، ابراز می‌کنند. چالش‌هایی از جمله ریسک‌پذیری، بزهکاری همسالان، بلوغ و چالش جنسی و رشد طبیعی.
اولین خطر می‌تواند تأثیر بالقوه رسانه‌های اجتماعی بر نگرش نوجوانان به رفتارهای پرخطر باشد. اگرچه جوانان بیشتر از بزرگسالان در فناوری اطلاعات تخصص دارند، اما در دنیای واقعی با چالش بیشتری روبرو هستند.
بنابراین دانش و تجربه آنها در محیط آنلاین رسانه‌های اجتماعی به راحتی توسط رفتارهای نمایش داده شده و مخاطره‌آمیز در همسالان خود تحت تاثیر قرار می‌گیرد. گزارشی در سال 2011 نشان می‌داد که نوجوانانی که مصرف الکل را با دیدن پروفایل فیسبوک دیگران هنجار می‌دانستند، علاقه بیشتری به شروع مصرف الکل داشتند. در مثالی دیگر، نوجوانان تمایل مضاعفی به ارسال محتوای جنسی داشتند، اگر از کاربر همسالشان محتوای مشابهی را در فیسبوک دریافت کرده بودند.
والدین و معلمان نیز نگران آزار و اذیت اینترنتی و ارسال پیامک هستند. ناشناس بودن و ارتباطات غیرکلامی در محیط آنلاین ارائه میشود. خطاکاران از هویت‌های مبدل استفاده کرده و این موضوع خطر محکوم شدن و مجازات قانونی مرتکبین را کاهش می‌دهد، در نتیجه منجر به تشدید رفتارهای زورگویانه آنها نیز میشود.
نظرسنجی توسط مرکز تحقیقات پیو نشان داد که 32 درصد از نوجوانان گزارش داده‌اند که برخی از انواع آزار و اذیت آنلاین، مانند رفتار پرخاشگرانه، توهین، تحقیر، و طرد شدن را تجربه کردهاند. رسانه‌های اجتماعی نیز کودکان و نوجوانان را به دلیل پیام ها و تصاویر جنسی که به سرعت از طریق شبکه‌ها، وبلاگ‌ها و انجمن‌های آنلاین توزیع میشود آسیب‌پذیر تر کردهاند. در سال 2012 محققین دریافتند که 28 درصد از دانش‌آموزان دبیرستانی یک محتوای جنسی شخصی ارسال کردهاند و 31 درصد از دیگری درخواست محتوای جنسی شخصی داشته‌اند.
خطر احتمالی دیگر ناشی از در معرض قرار گرفتن حریم خصوصی کودکان است. به عبارتی یعنی ناتوانی در کنترل اطلاعات مربوط به خود از طریق اینترنت و رسانه‌های اجتماعی. به ویژه ابهام در مورد اینکه چه کسی به آن اطلاعات دسترسی دارد.
دو کارشناس معروف در سال 2007 بر این عقیده بودند که تعامل با دوستان آنلاین تبعات بالقوه‌ای دارد چرا که کودکان و نوجوانان، عمداً یا ناخواسته، اطلاعات شخصی‌شان را مانند شماره تلفن، آدرس منزل و آدرس ایمیل را در اختیار دیگران می‌گذارند. با افزایش دستگاه‌های تلفن همراه مانند گوشی‌‌های هوشمند و تبلت‌ها قرار گرفتن جوانان در معرض خطرات آنلاین نیز بیشتر شده است.
این نوشته ترجمه‌ی بخشی است از کتاب Internet addiction in children and adolescnets به سرویراستاری Kimberly S. Young و Cristiano Nabuco de Abreu که در سال 2017 منتشر شده است.
