کشور‌ها برای مقابله با محتوای نامناسب موجود در بازی‌های رایانه‌ای برای کودکان، قوانین سختگیرانه‌ای را تصویب کرده‌اند. در این گزارش به بررسی این قوانین و نیز وضعیت کشورمان در این حوزه پرداخته‌ایم.
به گزارش گرداب و به نقل از خبرگزاری فارس، در سه دهه اخیر آمار استفاده از کنسول‌های بازی و بازی‌های رایانه‌ای افزایش بسیار زیادی داشته و با توجه به افزایش سرعت اینترنت و امکان اجرای بازی‌های کامپیوتری به صورت چند نفره از سراسر جهان، تقریبا تمام کودکان از این فناوری برای سرگرم کردن خود استفاده می‌کنند.
اما نباید کودکان را در این فضا تنها گذاشت چرا که محتوای موجود در تمام بازی‌ها برای کودکان مناسب نیست و علاوه بر این تنها گذاشتن کودکان در بازی‌های اینترنتی جدا از وجود خطرات تربیتی و فرهنگی، احتمال ضرر‌های مالی برای خانواده‌ها را به دنبال خواهد داشت.
قوانین اتحادیه اروپا برای بازی‌های رایانه‌ای
موضوع بازی‌های رایانه‌ای به خصوص بازی‌های آنلاین تا حدی اهمیت پیدا کرده است که اتحادیه اروپا به غیر از قوانینی که برای بازی‌های رایانه‌ای به تصویب رسانده، در اوایل سال جاری میلادی قانونی را به تصویب رساند که ۵۷۷ رای موافق داشت. بخش اول این قانون به صراحت اعلام می‌کند لازم است خانواده‌ها روی زمان، هزینه و نوع بازی که فرزند آن‌ها انجام می‌دهد نظارت کافی داشته باشند. دومین موضوع مطرح شده در این قانون به بحث نظارت روی گروه سنی بازی‌ها مربوط می‌شود که در کشور‌ها اروپایی این نظارت توسط سیستم PEGI انجام می‌شود؛ گفتنی است که این قانون در ۳۸ کشور مختلف در حال اجرا شدن است. بر اساس این سیستم رده بندی بازی‌ها با توجه به میزان خشونت، محتوای جنسی و مصرف مواد مخدر به چند دسته تقسیم می‌شوند که نشان می‌دهد بازی برای کودکان یا بزرگسالان مناسب است.
طبق قوانین اتحادیه اروپا، سازندگان بازی‌های رایانه باید از تولید محصولاتی که باعث ترویج اعتیاد و انتشار محتوای جنسی می‌شوند خودداری کنند.
علاوه بر این در این قانون مطرح شده که باید روی استفاده کودکان در بازی‌های رایانه‌های آنلاین نظارت بیشتری داشت چرا که کودکان در این بازی‌ها برای خرید سکه یا سایر موارد موجود در بازی ترقیب می‌شود و در برخی موارد کودک در دام سو استفاده گران می‌افتد و ممکن است حساب بانکی والدین خود را به طور کامل خالی کند.
در صورتی که توسعه دهندگان از این قوانین پیروی نکنند در گام اول با جریمه مالی و در گام بعد با ممنوعیت از انتشار بازی ساخته شده آن‌ها مواجه خواهند شد.
قوانین آلمان برای بازی‌های رایانه‌ای
آلمان به طور سالانه نزدیک به ۵ میلیارد دلار درآمد از عناوین رایانه‌ای در سطح بین المللی دارد و به عنوان یکی از سخت گیرانه‌ترین کشور‌ها در زمینه پالایش و سانسور بازی‌های رایانه در جهان به شمار می‌رود. اساس تمام قوانین موجود برای بازی‌های رایانه‌ای در کشور آلمان به قانون حفاظت از کودکان و نوجوانان آلمان مربوط می‌شود. در این کشور روی موضوع رده بندی سنی تمرکز بسیار زیادی کرده است و خرده فروشان بازی‌های رایانه‌ای موظف هستند هنگام فروش بازی به کودکان حتما بازی را به آن‌ها واگذار کنند که در محدوده سنی آن‌ها باشد و در صورت نقض این قانون تا ۵۰ هزار یورو جریمه خواهند شد.
در آلمان در صورتی که یک بازی با سانسور، به حد متعارف نزدیک نشود، در دسته بندی بازی‌های خطرناک برای کودکان قرار خواهد گرفت.
علاوه بر این در آلمان یک دپارتمان با اختیار مصادره بازی‌ها وجود دارد که قبل از عرضه یک بازی آن را بررسی می‌کند و در صورتی که آن بازی با سانسور به حد متعارف نزدیک نشود، آن را در دسته بندی بازی‌های خطرناک برای کودکان قرار خواهد داد. بازی‌های که دارای رده بندی سنی نباشند نیز در این دسته بندی قرار خواهند گرفت که در این صورت در دسته بندی بزرگسال قرار خواهند گرفت و در بازار عرضه نخواهند شد و در رسانه‌ها امکان هیچ تبلیغی را نخواهند داشت. گفتنی است که این بازی‌ها صرفا توسط بزرگسالان و از فروشگاه‌های بزرگسالان امکان خریداری خواهند داشت.
قوانین بازی‌های رایانه‌ای در آمریکا
در ایالات متحده، صنعت بازی‌های کامپیوتری تحت تأثیر چندین قانون و مقررات قرار دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
سن قانونی: Entertainment Software Rating Board (ESRB) یک سازمان تنظیم‌گر است که به عنوان سیستم رده‌بندی بازی‌ها در آمریکا عمل می‌کند. این سازمان برای برچسب‌گذاری بازی‌ها از سنی‌ها و محتوای مناسب برای آن‌ها استفاده می‌کند.
قوانین حقوق نسخه‌برداری: قوانین حقوق نسخه‌برداری و مالکیت فکری می‌توانند تأثیر بسزایی در عرضه بازی‌های رایانه‌ای داشته باشند. تولیدکنندگان باید حقوق مالکیت فکری خود را رعایت کرده و از استفاده غیرقانونی از محتوا‌های محافظت شده جلوگیری کنند.
قوانین تبلیغاتی: Federal Trade Commission (FTC) وجهت محافظت از مصرف کنندگان و جلوگیری از تبلیغات فریب‌دهنده در صنعت بازی‌های رایانه‌ای در آمریکا فعالیت می‌کند. قوانین تبلیغاتی شامل الزاماتی برای شفافیت، تبلیغات مخرب و تبلیغات محدود به مخاطبان خاص است.
قوانین حفاظت از حریم خصوصی: آمریکا قوانین مربوط به حفاظت از حریم خصوصی و اطلاعات شخصی را دارد. شرکت‌ها مکلف‌اند حقوق حریم خصوصی کاربران را رعایت کرده و اطلاعات شخصی را به صورت قانونی و مطابق با استاندارد‌های حفاظت از حریم خصوصی استفاده کنند.
قوانین بازی‌های رایانه‌ای در ایران
در ایران از سال ۱۳۸۵ بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی تاسیس شد؛ و در سال ۱۳۸۸ قوانین مربوط به بازی‌های رایانه‌ای توسط این نهاد تصویب شد. از قوانین تصویب شده در این راستا می‌توان به قوانین و مقررات حقوق مالکیت بازی‌های رایانه‌ای اشاره کرد. این قانون خالق یک اثر را مالک آن می‌داند و مشابه قانون کپی رایت در سراسر جهان است.
آیین نامه ساماندهی و توسعه رسانه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی دیجیتال در سال ۱۳۸۹ در هیئت وزیران به تصویب رسید و بر اساس آن فعالیت هرگونه فرد یا شرکت در زمینه صوت و تصویر دیجیتالی منوط به گرفتن مجوز از وزارت ارشاد بود.
در رابطه با محدودیت سنی نیز در ایران قوانین وجود دارد که عقیل منصوری معاون سابق نظارت و ارزیابی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در این رابطه می‌گوید: در ایران، غیر از اساس‌نامه بنیاد به عنوان یک سند معتبر بالادستی، آیین‌نامه‌ای تحت عنوان نظام ارزیابی رده‌بندی بازی‌های رایانه‌ای در شورای فرهنگ عمومی کشور در سال ۹۵ به تصویب رسیده که وظیفه رده‌بندی بازی‌ها و دادن مجوز برای عرضه بازی‌ها را بر دوش بنیاد گذاشته است.
اگر بخواهیم یکی از بازی‌های ممنوعه که تمامی خط قرمز‌های فرهنگی کشورمان را رد کرده را دریافت کنیم با یک جست و جوی ساده در اینترنت می‌توانیم آن را پیدا کنیم، آن هم با اینترنت نیم بها!
در سال ۹۴ نیز شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای را تحت عنوان سیاست‌های حاکم بر برنامه ملی بازی‌های رایانه‌ای به تصویب رساند که یکی از مهم‌ترین بخش‌ها آن به موضوع محتوای موجود در بازی‌ها مربوط می‌شود. در این مصوبه همچنین اعلام شده که از آثار بومی موجود در کشور باید حمایت شود که وظیفه اصلی آن بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد بوده و تولید بازی متناسب با فرهنگ و سنین مختلف جامعه از دیگر موارد موجود در این مصوبه است.
موضوع بسیار مهم دیگری که در این مصوبه وجود دارد و کمتر توجهی به آن شده است به نظارت بر مبادی توریع کننده بازی‌های رایانه‌ای مربوط می‌شود. نظارت بر عناوین عرضه شده شامل محدودیت سنی و محتوای موجود در بازی‌ها مربوط می‌شود؛ اگر بخواهیم یکی از بازی‌های ممنوعه که تمامی خط قرمز‌های فرهنگی کشورمان را رد کرده را دریافت کنیم با یک جست و جوی ساده در اینترنت می‌توانیم آن را پیدا کنیم، آن هم با اینترنت نیم بها!
وظیفه رسیدگی به عناوین رایانه‌ای موجود در وب سایت‌ها با کارگروه مصادیق مجرمانه است و ظاهرا در سال‌های اخیر حضور این کارگروه در سایت‌ها دانلود بازی کمرنگ شده است. کاهش نظارت روی عرضه و گروه سنی بازی‌های رایانه‌ای باعث بروز اتفاقات بسیار خطرناک برای کودکان خواهد شد. مواردی نظیر خشونت، اضطراب، هیجان‌های عصبی با خطر ابتلا به صرع و انزوا طلبی را در پی خواهد داشت.
