در فضای مجازی نیز می‌توان با مدیریت مقاومت مردمی با رویکرد نبرد نامتقارن به رویارویی با تهاجمات سایبری پرداخت؛ امری که از آن با عنوان جهاد مجازی یاد میشود.
گرداب- انقلاب فناوری و اطلاعات، عملیاتهای نظامی و روانی را دچار تحولات عظیمی کرده است. عملیاتهای روانی به تنهایی و یا در همراهی تنگاتنگ با تهاجمات نظامی به ویژه در فضای مجازی و سایبر به ابزار قدرتمندی در جهت تضعیف و حتی نابودی حکومتها، دولتها و فرهنگها بدل شده است.
تبار شناسی فضای مجازی و کارکردهای آن ثابت می‌کند که فضای دمکراتیک مجازی یکسان برای همه، شعار غیر واقعی بیش نیست. اکنون سخن از استعمار و امپریالیسم مجازی به میان می‌آید و باید مقاومت مردمی را که در گستره جهاد مجازی قابل بررسی است با رویکرد نبرد نامتقارن مدیریت کرد.
هدف این مقاله بررسی عوامل مدیریت مقاومت مردمی در حوزه سایبر است که در این راستا تجربیات مقاومتهای مردمی در لبنان، فلسطین و… مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مقدمه
انقلاب فناوری و اطلاعات، عملیاتهای نظامی و روانی را دچار تحولات عظیمی کرده و عملیاتهای روانی به تنهایی و یا در همراهی تنگاتنگ با تهاجمات نظامی به ویژه در فضای مجازی و سایبر به ابزار قدرتمندی در جهت تضعیف و حتی نابودی حکومتها، دولتها و فرهنگها بدل شده است.
اینترنت به دلیل داشتن ویژگیهای خاص خود، برد و مخاطب بسیار زیادی دارد؛ رسانهای که با سرعت زیاد در حد گیگا بایت در ثانیه اطلاعات را منتقل می‌سازد و در عین حال بسیار ارزانتر و آسانتر از برخی از رسانه‌های سنتی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. فرستادن پیام با اینترنت به سرعت به سمت آسان شدن پیش میرود. بنابراین از اینترنت می‌توان به عنوان جامع ابزار عملیات روانی نام برد.
هر چند اینترنت به علت ساختار غیر متمرکز امکان استفاده و بهره برداری را به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه داده است، امریکا به دلایلی چون زیر ساختها، موقعیت برتر و ویژه‌ای در فضای سایبر به خود اختصاص داده است؛ موقعیتی که شکل جدیدی از هژمونی امریکا را به نمایش گذاشته است و از آن در راستای عملیات روانی خود بهره می‌برد. بنابراین مبارزه در این فضا صرفا به صورت کلاسیک و متقارن امکانپذیر نیست، بلکه باید با رویکرد نبرد نامتقارن در مقابل آن ایستاد.
همان گونه که در فضای واقعی وقتی قلمرو و مرزهای کشوری مورد هجوم قرار می‌گیرد، دفاع از سرزمین دیگر وظیفه خاص نیروهای نظامی و مسلح نیست، بلکه به وظیفه و تکلیف عمومی برای تمام افراد جامعه بدل میشود، استفاده از این عزم ملی برای مقاومت و مدیریت آن با رویکرد نبرد نامتقارن می‌تواند بزرگترین سرمایه در جهت حفظ استقلال تلقی شود. چنانچه از دیدگاه اسلامی به این مسئله یعنی مقاومت مردمی و جهاد نگاهی بیاندازیم در فضای مجازی نیز می‌توان با مدیریت مقاومت مردمی با رویکرد نبرد نامتقارن به رویارویی با تهاجمات سایبری پرداخت؛ امری که از آن با عنوان جهاد مجازی یاد میشود.
مبانی نظری
واژه سایبر از لغت یونانی (Kybernetes) به معنی سکاندار یا راهنما مشتق شده است. نخستین بار این اصطلاح "سایبرنتیک" از سوی ریاضیدانی به نام "نوربرت وینر" (Norbert Wiener) در کتابی با عنوان "سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین" در سال ۱۹۴۸ به کار برده شده است. "سایبرنتیک" علم مطالعه و کنترل ساختها در سیستمهای انسانی، ماشینی (و کامپیوترها) است.
سایبر پیشوندی است برای توصیف شخص، شی، فکر و یا فضایی که به دنیای کامپیوتر و اطلاعات مربوط است.
اصطلاح "فضای سایبر" را نخستین بار "ویلیام گیبسون" (William Gibson) نویسنده داستان علمی تخیلی در کتاب "نورومونسر"(Neuromoncer) به کار برده است. فضای مجازی در واقع محیطی است، شامل بر شبکه‌های آن لاین (on line) کامپیوتری که در لحظه به مبادله اطلاعات با یکدیگر می‌پردازند. این فضا شامل فرهنگی است که میان کاربران آن ایجاد میشود. طبق دیدگاه جبرگرای رسانهای و آن گونه که "کاستلز" مطرح می‌کند، ارتباطات کامپیوتری، (Computer Mediated Communication:CMC) تکنولوژی، رسانه و در نهایت موتور تغییرات اجتماعی است. این ارتباطات نه تنها روابط اجتماعی را می‌سازد، بلکه فضایی است که در آن روابط اجتماعی رخ می‌دهد. (محمد سروی زرگر، بی تا)
سیاست‌های فرهنگی اینترنت
دو دیدگاه در زمینه فضای مجازی و اینترنت وجود دارد: برخی چون "نیکولاس نگرو پونته" معتقد است شبکه تله ماتیک (ارتباط راه دور و انفورماتیک) مرحله بعدی امپریالیسم امریکایی نیست؛ بلکه گستره و قلمرو آزاد است که کثرت‌گرایی جهانی را تسریع و تشویق می‌کند. (بوسا ابو، ۱۳۸۵، ص ۱۶۹)
"آرپا نت" به گفته نگرو پونته "شبکه‌ای از پردازشگرهای ناهمگن" است و همان طور که "بروس استرلینگ" شرح می‌دهد، این شبکه از هیچ گونه اقتدار مرکزی برخوردار نیست. از سوی دیگر نگرو پونته می‌گوی: «استعمارگری محصول تفکر متمرکز است. در دنیای نامتمرکز چنین چیزی وجود نخواهد داشت.» (بوسا ابو، ۱۳۸۵، ص ۱۷۲) شبکه اینترنت از بنیاد در مقابل هر نوع امپریالیسم فرهنگی مقاومت می‌کند. از سوی دیگر به گفته گانکل (Gunkel) این نظریه، که اینترنت موجب قدرت بخشی چند فرهنگی خواهد شد، اسطوره و افسانه‌ای بیش نیست؛ زیرا این فناوری از لحاظ شکل و محتوا، مرکز ثقل درونی سنتهای امپریالیسم فرهنگی را تشکیل می‌دهد. (بوسا ابو، ۱۳۸۵، ص۲۱)
اینکه استعمارگری لزوما با تفکر تمرکز گرا همراه است، ساده انگارانه است. تمرکززدایی به خودی خود و در مقابل سلطه فرهنگی قرار ندارد، بلکه به عنوان یکی از راهبرد‌های اداره مستعمرات موجود است و استمرار دارد. (بوسا ابو، ۱۳۸۵، ص۱۷۲)
فناوریها هرگز خنثی و بی‌طرف نیستند. همانطور که سیمون پنی (Simon Penny) یادآور میشود تکنولوژی‌ها همواره محصول فرهنگ خاص هستند. در نتیجه فناوریها همواره از سوی ایدئولوژیها و غایت شناسی‌های متمایز، اطلاع رسانی و تقویت میشود. اینترنت محصول وزارت دفاع امریکاست و معماری و تفاهمنامه‌های آن برای مقاصدی غیر از قدرت بخشی چند فرهنگی و همکاری توسعه یافته است. (بوسا ابو، ۱۳۸۵، ص ۱۸۱).
باید مد نظر قرار داد که این سخنان بدین معنا نیست که این شبکه عملا نمی‌تواند رهایی خود را از دام تبار شناسی متعلق به خودش آغاز کند؛ هر چند باید به نسب و پیا‌مد آن توجه جدی شود.
مقاومت و بسیج مردمی
ویژگی در حال تکوین ارتباطات امروز، همانند پدیده جذب نیروهای مردمی، تغییر دادن الگوهای بسیج مردمی است. هم ابزارهای مشارکت و هم اهداف نبردها تغییر کرده است. بسیج عمومی نوین، یک شبکه ارتباطی دارد که از فضای سایبرنتیک سرچشمه می‌گیرد و تأثیری مستقیم بر واقعیت مادی (بیرونی) دارد.
این تحول، گرچه هنوز در مراحل اولیه است، تأثیر روزافزونی بر چگونگی هدایت نبرد خواهد داشت؛ بسیج امروزی ممکن است گردآمدن انبوهی از سربازان را در پی نداشته باشد که سراسر قاره اروپا را در نوردند؛. اما موجب ظهور خیزش زیر زمینی و پنهانی میشود که آثار قابل توجه آن هر روز در میدان نبرد به نمایش در می‌آید. (اُدری – کورت کرونین، ۱۳۸۶).
استفاده از فضای سایبر در شکلهای مختلف به منظور مقاومت، مدتهاست که به راه افتاده است و یکی از روشها سازماندهی تظاهرات و اعتراضات مردمی است. شاید بتوان جنجالی‌ترین این نوع سازماندهی را تظاهرات ضد جهانی سازی در سیاتل نام برد. سومین کنفرانس وزران سازمان تجارت جهانی در سال ۱۹۹۹ که در شهر سیاتل برگزار شد، کنفرانسی که با شکست به پایان رسید. هزاران نفر در اعتراض به روند جهانی سازی در این شهر گرد آمدند و تظاهرات کردند که این تظاهرات با درگیری پلیس و گارد ملی مورد توجه جهانیان قرار گرفت.
از چند هفته مانده به جنگ عراق تا پایان آن میلیونها نفر در سراسر جهان با برپایی تظاهرات و راهپیمایی در صدها شهر دنیا به مخالفت با جنگ امریکا و انگلیس علیه عراق پرداختند تصور اینکه تظاهرات در ۶۰۰ شهر جهان بدون هماهنگی و سازماندهی متمرکز صورت گرفته باشد، مشکل است. بخش عمده ساماندهی این تظاهرات، از سوی گروههای صلح طلب و با استفاده از اینترنت صورت گرفته است. (ضیایی پرور، ۱۳۸۶ ب، ص ۲۰۵)
داستان توموهیتوکوبو، جوان ۱۸ ساله ژاپنی، که سامان‌دهنده تظاهرات ضد جنگ از طریق اینترنت بود، بسیار شگفت آور است. هنگامی که "کوبو" دعوتنامه‌هایی بر ضد جنگ عراق می‌فرستاد، امیدوار بود اندکی از دوستان آشنایانش به او پاسخ مثبت دهند، اما هنگامی که بیش از ۱۵۰۰ نفر از اقدام وی حمایت کردند با یکی از بزرگترین شگفتی‌های دوران زندگی خود روبه رو شد. او و همکلاسی‌هایش برای این کار از طریق تلفن و فرستادن ایمیل اقدام کردند و به این نتیجه باور نکردنی دست یافتند. کوبو برای این کار تنها نبود. با وجود ظاهر آرام، مردم ژاپن با استفاده از اطلاعات اینترنت، فعالیتهای فراوانی بر ضد جنگ انجام دادند. (ضیایی پرور، ۱۳۸۶ ب، ص ۲۱۲) هم چنین در جنگ ۳۳ روزه لبنان و جنگ ۲۲ روزه غزه نیز شاهد اقدامات مشابه بودیم.
عملیات روانی مجازی دشمن
هم اکنون استفاده از فناوری اینترنت در جهت عملیات روانی به یکی از کاراترین ابزار رسانه های غرب بدل شده است. اینترنت می‌تواند با چهار عامل، تحول و انقلابی در عملیات روانی پدید آورد: ایجاد شبکه روانی اینترنت، هماهنگی، اجرا و تحلیل تأثیر و کارایی روند عملیات روانی. (عاصف، ۱۳۸۴، ص ۳۷)
از سوی دیگر فرستادن پیام با اینترنت به سرعت به طرف آسانتر شدن پیش میرود. بنابراین از اینترنت می‌توان به عنوان جامع ابزار عملیات روانی نام برد.
آنجلا ماریا لانکو (۱۳۸۶) درباره استفاده امریکا از اینترنت در راستای عملیات روانی می‌گوید: «امروزه برای ارتباط با مردم باید با استفاده از عملیات روانی و محیط اطلاعات پیشرفته بین‌المللی به اذهان آنان نفوذ یافت؛ اینترنت همان گونه که رسانهای با توان تأثیرگذاری بالقوه و روزافزون است، می‌تواند برای عملیات روانی نیز ابزار مناسبی باشد.»
طبق گفته تحلیلگر عالی‌رتبه‌ای، میدان جنگ کنونی، افکار و اذهان مردم است و معیار برد و باخت به فرهنگ هر جامعه بستگی دارد. در واقع، سلاحهای کشتارجمعی ما سلاحهای انفصال جمعها است و در حال حاضر، مناطق جمعی ما گزارشهای خبری در اینترنتند… اگر به اینترنت از جنبه مخاطب و اهداف بنگریم، ظرفیتهایش به منزله ابزاری برای اجرای عملیات روانی افزایش می‌یابد… اینترنت چه برای اهداف تهاجمی و چه برای اهداف دفاعی استفاده شود، ابزار بسیار مهمی برای اجرای عملیاتهای روانی به شمار میرود و باعث میشود تا نیروهای استفاده کننده از این رسانه به تواناییها و برتریهای اطلاعاتی چشمگیری دست یابند. کاملاً واضح است که دولت یا نهادی که کنترل، مدیریت و سازماندهی اطلاعات را در دست دارد، همواره قدرتمندترین است.
با توجه به فرصتها و امکاناتی که اینترنت ارائه می‌کند برای استفاده از این رسانه، گزینه‌های متعددی در اختیار است، بخ ویژه وزارت دفاع می‌تواند از طریق اینترنت به اهداف جنگهای غیرمتعارف پی ببرد؛ تبلیغات خصمانه و اطلاعات غلطی را به نقاط دیگر بفرستد یا با تبلیغات و اطلاعات فرستاده شده مقابله کند. طی بحران کوزوو، جاناتان سپالتر، افسر اطلاعاتی اسبق آژانس اطلاعاتی امریکا گفت: «ملاک موفقیت [این آژانس] نه میزان تبلیغات انجام گرفته بلکه میزان اقدامات صورت گرفته علیه آن تبلیغات است.» اگر اینترنت به منزله منبع اطلاعاتی پذیرفته شود و در طرح‌ریزی‌ها و عملیات به صورت نظام‌مند از آن استفاده شود، می‌تواند در مدیریت منازعه و تضمین موفقیت سیاست خارجه امریکا نقش مهمی داشته باشد.» ( لانکو، ۱۳۸۶)
رئیس بخش روابط عمومی دفتر وزارت خارجه اسرائیل در مورد با تأثیر اینترنت در طی جنگ ۳۳ روزه می‌گوید: «اینترنت اکنون شایعترین راه برای فرستادن اخبار و شکل دهی افکار میلیونها تن در جهان است. مشکل ما این است که رسانه‌ها مصیبتهای مردم لبنان را به شکل گسترده‌ای انعکاس می‌دهند که این به سود ما نمی‌تواند باشد. تغییر افکار عمومی می‌تواند تأثیر بسزایی در تصمیم‌گیری سیاسی داشته باشد.» (سایت مقاومت، ۰۹/۰۸/۲۰۰۶)
هم اکنون غرب و به ویژه امریکا از تمام ظرفیتهای اینترنت به منظور مدیریت عملیات روانی بهره می‌برد. اگر بخواهیم روش استفاده از فضای اینترنت را مورد بررسی قرار دهیم می‌توان آن را در دو بخش مورد بررسی قرار داد: جنگ شبکه‌ای (NETWAR) و جنگ سایبرنتیک (CYBERWAR).
جنگ شبکه‌ای (NETWAR)
در جنگ شبکه‌ای دشمن سعی دارد با تولید محتوای مد نظر خود با استفاده از تمام امکانات این فضا بر آن تسلط یابد. از تولید محتوای متنی از سوی سایتها و خبرگزاریها، انتشار تصاویر و نیز فیلمها و کلیپها گرفته تا اتاقهای گفتگو و…
جنگ سایبرنتیک (CYBERWAR)
جنگ سایبرنتیک نیز با هدف از هم گسیختن سیستمهای اطلاعاتی و مخابراتی، سیستمهای کنترل و فرماندهی، ارتباطات، خبرگیری و جاسوسی نیروی نظامی دشمن و غیرعملیاتی کردن آنها در صحنه نبرد و یا در حالت عادی صورت می‌گیرد… حمله به سایتهای مخالفان و هک کردن آنها از برجسته‌ترین روشهای این جنگ است. (حق وردی، ۱۳۸۳)
جهاد مجازی
اگر از دیدگاه اسلامی به این مسئله یعنی مقاومت مردمی و جهاد نگاهی بیاندازیم در حوزه فضای مجازی نیز می‌توان با مدیریت مقاومت مردمی با رویکرد نبرد نامتقارن به رویارویی با تهاجمات سایبری و عملیات روانی دشمن پرداخت؛ امری که از آن با عنوان جهاد مجازی یاد میشود. هر چند باید یاد آور شد که گاهی در برخی از تعاریف و تعابیر از واژه "جهاد" به معنی "جنگ" استفاده میشود، جهاد لزوماً به معنی جنگ و قتال نیست، بلکه دارای مفهومی کلی‌تر و گسترده میشود؛ هر چند جنگ و قتال را هم در مرحله آخر می‌تواند شامل شود.
مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند: «باید احساس وظیفه را فراموش نکنیم؛ مجاهدت را فراموش نکنیم. جهاد در صحنههاى مختلف، وظیفه ماست و ضامن پیشرفت و پیروزى ماست.»…«در صحنه سیاسى هم جهاد هست، در صحنه فرهنگى هم جهاد هست، در صحنه تبلیغاتى و ارتباطاتى هم جهاد هست، در صحنههاى اجتماعى هم جهاد هست. جهاد فقط جهاد نظامى نیست، انواع و اقسام عرصههاى زندگى بشر، عرصه جهادند» (خامنه‌ای دات‌آی‌آر، ۸۶). «جهاد همیشه بر دوش ما هست…کارى که مىکنید براى اعتلای دین یا اعتلای امت اسلامى، جهاد است… جهاد فقط مخصوص میدان جنگ نیست و امت اسلامى به خاطر فراموش کردن مجاهدت در راه خدا به وضعیت اسفبار امروز رسیده است.» (خامنه‌ای دات‌آی‌آر، ۸۶)
به همین دلیل است که از سازماندهی و مقاومت مردمی در حوزه سایبر با عنوان جهاد مجازی یاد می‌کنیم؛ هر چند این گونه اقدامات از سوی دشمنان با عناوینی چون تروریسم مجازی مورد خطاب قرار می‌گیرد.
مقاومت مردمی در فضای سایبر
گروههای مقاومت مردمی توانسته‌اند با استفاده امکانات و سرویسهای متعدد اینترنتی اقداماتی را در رویارویی با امپریالیسم و استعمار مجازی انجام دهند. مطمئنا شناخت روشها و بررسی تأثیرات این اقدامات می‌تواند راه را برای مدیریت مقاومت مردمی و اتخاذ روشهای کمی و کیفی به منظور افزایش تأثیرات این اقدامات فراهم آورد.
مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند: «آنها (دشمنان) غافلند از اینکه این ابزارها می‌توانند مورد استفاده ما هم قرار بگیرند؛ یعنی وقتی اینترنت به وجود آمد، یک ابزار اختصاصی نبود، ما هم می‌توانیم از آن استفاده بکنیم؛ یعنی یک راه دوطرفه است. اگر دشمن می‌تواند از علوم ارتباطات و از پیشرفتها و تازه‌های علمی این رشته استفاده کند، ما هم می‌توانیم استفاده کنیم. ما هم باید دنبالش برویم تا استفاده کنیم. چه مانعی دارد؟ از همان شیوه‌هایی که ضلالت را منتشر می‌کنند، میشود ما استفاده کنیم و هدایت را منتشر کنیم. استعداد ما در استفاده از ابزارها، استعداد بالایی است … باید از اینگونه ابزارها استفاده کرد تا هرچه ممکن است دایره اثرگذاری کار خود را وسیعتر کنیم.» (وبلاگ خاطرات جبهه، ۸۵)
جهاد شبکه‌ای
در جنگ شبکه‌ای دشمن سعی دارد با تولید محتوا و پیام مد نظر خود با استفاده از تمام امکانات این فضا بر آن تسلط یابد. از تولید محتوای متنی از سوی سایتها و خبرگزاریها، انتشار تصاویر و نیز فیلمها و کلیپها گرفته تا اتاقهای گفتگو و…، اقداماتی که همسو با اهداف عملیات روانی دشمن طرح‌ریزی و اجرا میشود.
در رویارویی با این تهاجم باید از راهکار‌های جهاد شبکه‌ای و جهاد مجازی استفاده و در واقع، با افزایش ضریب نفوذ محتوایی با زبانهای مختلف اقدام به پدافند و آفند مجازی نمود.
وبلاگ
وبلاگ یکی از سرویسهایی است که در اینترنت ارائه میشود. و با استقبال زیادی به ویژه در ایران روبه رو شده است؛ یکی از تأثیرگذارترین ابزاری که می‌تواند مقاومت مردمی را در فضای سایبر تحقق بخشد. وبلاگ در واقع یک "سایت اینترنتی شخصی" است؛ محیطی که امکان انتشار افکار را فراهم می‌کند هر چند تفاوتهای زیادی نیز میان وبلاگ و سایت وجود دارد. واژه وبلاگ (Weblog) از ترکیب دو واژه Web و shoji aniLog است. واژه Log از ریشه یونانی Logos که در قرون میانه به معنای گزارشهایی بوده که ناخدای کشتی در زمان سفر می‌نوشته است. در لغتنامه web "تار عنکبوت" معنی شده که اینجا به معنی شبکه اینترنت است. این کلمه را اولین بار آقای "یورن بارکر" استفاده کرد. اولین وبلاگ دنیا هم به "دیو واینر" متعلق بوده است. تارنگار، تار نوشت، وب نوشت از اصطلاحاتی است که به جای وبلاگ به کار می‌برند و گاه به صورت مختصر بلاگ نامیده میشود. نویسنده وبلاگ، بلاگر (bloger) خوانده میشود. از ویژگیهای مهم وبلاگ، رایگان بودن راه اندازی و کاربرد آن و عدم نیاز به اطلاعات فنی و تخصصی کامپیوتری در زمینه طراحی، راه اندازی و مدیریت محتوایی است.
این ویژگیها اجازه می‌دهد که شمار زیادی از کاربران اینترنت، که فقط مخاطب رسانه‌های سایبری هستند، خود به تولید و منتشر کنندگان اطلاعات نیز بدل شوند (حق وردی، ۱۳۸۵ ). طبق تازه‌ترین اطلاعات مندرج در سایت بلاگ سنسوس (Blogcensus) وبلاگهای فارسی در رتبه دهم زبانهای وبلاگی رایج در جهان قرار دارند (ژوئن ۲۰۰۸). گزارشها نشان می‌دهد که در مجموع بیش از چهار و نیم میلیون وبلاگ فارسی در بلاگ سرویسهای داخلی و خارجی به ثبت رسیده است که در میان آنها بیش از ۱۵۰ هزار وبلاگ فعال وجود دارد.
رتبه بندی سایت الکسا (Alexa) نیز حاکی است که در میان ۱۰۰ سایت پربیننده ایرانیان، بلاگ سرویسهای بلاگفا و بلاگر در رتبه سوم و چهارم قرار دارند و در ادامه این رتبه بندی نیز چهار بلاگ سرویس دیگر فارسی جزء ۱۰۰ وب سایت پر بیننده ایرانیان قرار گرفته‌اند. رتبه اول متعلق به یاهو و رتبه دوم متعلق به گوگل است که این دو سایت هم تقریبا در تمام جهان در صدر فهرست محبوبترین سایتها قرار دارند. بر این اساس می‌توان گفت در میان کاربران اینترنت در ایران، که تعداد آنها بر اساس آخرین آمار ITU به ۲۳ میلیون نفر با ضریب نفوذ ۳۴ درصد در مارس ۲۰۰۸ رسیده است، وبلاگها محبوبترین فضاهای اینترنتی به شمار می‌روند. اگر آمار وبلاگهای فارسی را با وبسایتهای فارسی مقایسه کنید باز هم متوجه خواهید شد که با توجه به ثبت ۲۵۰ هزار وب سایت فارسی و فعال بودن قریب ۱۰۰ هزار وب سایت فارسی در اینترنت، فضای غالب دنیای سایبر ایرانی در اختیار وبلاگ نویسان است. (ضیایی پرور، ۱۳۸۷ الف)
اولین گام در این مسیر جهاد شبکه‌ای راه اندازی سایتهایی با موضوعات مختلفی چون خبری، تحلیلی، دینی، سیاسی و… است. جمهوری اسلامی ایران به تنهایی با راهاندازی و مدیریت سایتهای دولتی نمی‌تواند به عنوان امالقرای جهان اسلام به نبرد در فضای مجازی بپردازد. چون تواناییهای ما با دنیای غرب بسیار نامتقارن است در این فضای نابرابر مجازی شاید بتوان گفت که وبلاگنویسی یکی از قدرتمندترین ابزار "نبرد نامتقارن" در فضای مجازی در راستای تقویت جهاد مجازی است؛ چرا که افتتاح و راهاندازی و مدیریت سایتها مستلزم هزینه و به کارگیری نیروی انسانی متخصص است و توان مالی و فنی ما با دنیای غرب قابل قیاس نیست. (حق وردی، ۱۳۸۶)
هر چند عده‌ای از بزرگنمایی جایگاه وبلاگ نویسی سخن می‌گویند، چندین تجربه که در همین مدت رشد وبلاگ نویسی در ایران، اتفاق افتاده بیانگر جایگاه خاص وبلاگ است؛ به عنوان مثال همکاری و همراهی بلاگرها در استفاده از روش بمب گوگلی (Google Bombing) در جریان تحریف نام خلیج فارس از سوی نشریه کانادایی "نشنال جئوگرافیک" از عوامل مهم عقب نشینی و عذر خواهی این نشریه شد و تأثیر این اتفاق به حدی بود که آقای دکتر علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی که به همراه آقای دکتر احمدی‌نژاد به نیویورک سفر کرده بود، خواستار به کار گیری این روش علیه امریکا شد. (حق وردی، ۱۳۸۵)
در این میان، راهاندازی وبلاگ از سوی محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران نیز مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت. روزنامه امریکایی بوستون گلوب در این باره می‌نویسد: احمدی نژاد در سال ۲۰۰۶ اقدام به تأسیس یک وبلاگ برای ارتباط با مردم امریکا کرد. در حالی که پرزیدنت بوش وی را فردی خطرناک می‌خواند و شبکه‌های خبری امریکایی چهره‌ای خطرناک از وی ترسیم کرده بودند، وی در مطلبی با عنوان امریکایی‌های شریف در وبلاگش نوشت:
«به نظر من مردم امریکا به هیچ وجه راضی نیستند تا پول مالیاتی که به دولت امریکا می‌پردارند، خرج عملیات نظامی بی‌حاصل در عراق شود.» (سایت عصر ایران، ۱۳/۹/۱۳۸۷، ۱۳:۵۲)
رژیم صهیونیستی برای جلوگیری از دیدن وبلاگ آقای احمدی نژاد و خواندن مطالب آن از سوی ساکنان سرزمینهای اشغالی به پخش شایعه‌ای از طریق یکی از کمپانیهای امنیتی رژیم اسرائیل مبنی بر ویروسی بودن این سایت اقدام کرد و در این باره هشدار داد: «سایت محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران، ویروس بسیار پیشرفته‌ای از نوع تروجان روی کامپیوترهایی نصب می‌کند که از اسرائیل به آن سایت وصل می‌شوند. این کمپانی تحقیق کننده اضافه کرد که اسپایور نصب شده، اطلاعات کامپیوتر کاربر در اسرائیل را به سرورهای ایرانی، چینی و دیگر سرورها در دنیا ارسال می‌کند.» (سایت ایران دیپلماسی، ۱۳۸۷)
از آخرین رویدادهایی که در آن وبلاگ در نقش ابزار مقاومت مردمی در مقابل نظام سلطه مورد استفاده قرار گرفت و توانست بخشی از بار رسانهای را بر عهده بگیرد، حمله رژیم صهیونیستی به نوار غزه است. دکتر ابو‌اسامه عبدالمعطی نماینده جنبش حماس در ایران در جشنواره و نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال (قبل از جنگ غزه) اعلام کرد که "رسانه‌های امروز بخش بزرگی از نبرد آزادی‌بخش فلسطین را به عهده دارند.» هم چنین وی اذعان کرد که پانزده هزار نفر عضو حماس وبلاگنویس هستند. (سایت خبرگزاری قرآنی ایران، ۲۸/۲/۸۶، ۱۳:۴۳)
تلویزیون سیانان گزارش داد: تهاجم اسرائیل به غزه و اوضاع انسانی منطقه واکنش بی‌سابقه وبلاگنویسان و آیریپورت‌های جهان را به دنبال داشته است. خبرنگاران و روزنامه نگاران به ویژه مردم فلسطین مقیم خارج مرتباً اخبار و تحولات غزه را در وبلاگهای خود درج می‌کنند. جالب این است که وبلاگنویسان یهودی طرفدار صلح نیز در حمایت از غزه و مردم آن مطلب می‌نویسند و عملکرد رهبران خود را زیر سؤال می‌برند. (سایت خبرگزاری فارس، ۱۵/۱۰/۸۷، ۱۲:۲۲)
از سوی دیگر وبلاگ نویسان ایرانی به صورت انفرادی و یا در قالب گروههای متعدد بلاگری، بسیار جدی در این زمینه وارد عمل شدند و در اقدامی رسانهای با محور قرار دادن موضوع غزه، وبلاگهایشان را به روز کردند.
هم چنین وبلاگران ایرانی با راه اندازی سایتی تحت عنوان غزه (http://gaza.ir) به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی و با اتحاد در جهت استفاده از روش بمب گوگلی سعی در رساندن اخبار واقعی به مردم جهان کردند. هر چند مدتهاست وبلاگ نویسان ارزشی در محیط مجازی فعال شده‌اند در هفته بسیج امسال نیز طرحی با عنوان ۱۰۰۰۰ وبلاگ بسیجی از سوی معاونت فرهنگی نیروی مقاومت بسیج به منظور سازماندهی و راه اندازی ۱۰۰۰۰ وبلاگ کلید خورد که با واکنش منفعلانه بسیاری از رسانه‌های ضد انقلاب روبه رو شد. از سوی دیگر تأثیرات اقدامات وبلاگستان فارسی در جنگ غزه باعث واکنش رژیم صهیونیسیتی به این موضوع شد.
اهمیت وبلاگها به جایی رسیده است که وزارت امور خارجه امریکا گروهی ویژه مسلط به زبان فارسی را مأمور کرد تا با مانیتورینگ سایتها و وبلاگهای ایران در مواقع لازم به طور مستقیم وارد بحثها شوند و به ویژه درباره بحث هسته‌ای با بلاگرهای ایرانی وارد گفت‌وگو و تبیین مواضع امریکا شوند. (سایت عصر ایران، ۱۳/۹/۱۳۸۷، ۱۳:۵۲)
روزنامه‌های چاپ فلسطین اشغالی از سلاح جدید اسرائیل خبر دادند و در این خصوص نوشتند: این سلاحی جدید در عرصه روابط عمومی است که اسرائیل آزمایش می‌کند. این سلاح، ارتش بلاگری رژیم صهیونیستی است.
ایرتس هاولون، یکی از مسئولان وزارت مهاجرت به روزنامه هاآرتص گفته است: «ما در جریان جنگ غزه به دنبال راهی برای پشتیبانی از تلاشهای (!) اسرائیل بودیم و تصمیم گرفتیم از بیش از یک میلیون اسرائیلی که به زبانهای دیگر غیر از زبان عبری مسلط هستند، استفاده کنیم. این افراد مانند نیروهای ذخیره برای ما عمل می‌کنند و می‌توانند وبلاگهایی به زبانهای مختلف راهاندازی کنند. این ارتش موظف است با کسانی که در فضای مجازی به نفرت علیه رژیم جنایتکار آن رژیم دامن می‌زنند، مقابله کند؛ مثلاً با ورود به وبلاگهای ضدصهیونیستی و ثبت نظرات خود از اسرائیل دفاع کنند. هم چنین وزارت خارجه این رژیم نیز با آموزش این داوطلبان، جدیدترین معلومات و اخباری را که ممکن است در مباحث وبلاگها مطرح شود و هم چنین لیستی از وبلاگهای ضداسرائیلی را در اختیار آنها قرار می‌دهد. (سایت فردا نیوز، ۱۳۸۷)
هم چنین لازم به ذکر است که واحد روابط عمومی نیروی دفاعی رژیم اسرائیل وبلاگی را برای پوشش این عملیات ایجاد کرده بود. در این وبلاگ آورده است: «از شما به دلیل بازدید از این وبلاگ تشکر می‌کنیم و تلاش داریم تا این وبلاگ را به طور مرتب با صحنه‌هایی از عملیات نیروهای اسرائیلی و نمایش موفقیتهای آنان در عملیات "سرب گداخته" به روز رسانی نماییم.» (سایت ایتنا، ۱۴/۱۰/۱۳۸۷)
مهندس مهدی حق وردی طاقانکی
ادامه دارد...
منبع: پایگاه اطلاع رسانی عملیات روانی و جنگ نرم