توجه ويژه دولت به جوانان باعث شد فناوري اطلاعات در حوزة جوانان از رشد قابل توجهي برخوردار شود. نگاهي به رشد سايت‌ها و وبلاگ‌هايي كه توسط جوانان راه‌اندازي و اداره مي‌شود، افزايش ضريب نفوذ اينترنت در كشور، به ويژه در بين جوانان و آشنايي جوانان با كامپيوتر و طرح‌هاي بنياديني چون «طرح تكفا» ـ به طور مستقيم و غيرمستقيم ـ تأثير بسزايي در بسترسازي ورود جوانان به جامعة اطلاعاتي كشور به شمار مي‌آيد.1
طبق گزارشي كه «پايگاه اينترنتي: internetworldstats» در فورية 2005 منتشر كرده است2 آمار كاربران اينترنت در خاورميانه نزديك به 17.5 ميليون نفر است و ايران با 4.8 ميليون نفر كاربر، رتبة اوّل را در خاورميانه داراست (27.7 درصد). همين گزارش حاكي است كه آمار كاربران ايراني نسبت به دسامبر 2000 بالغ بر 1820 درصد رشد داشته است.
آمارهاي داخلي عددي بيش از 7 ميليون كاربر را نشان مي‌دهد. امّا آيا مي‌توان به آنها استناد كرد؟ متأسفانه در حال حاضر هيچ سايت و شركتي كه رفتار جامعة كاربران ايراني را تحليل و ارزيابي كند، وجود ندارد. هرچند كه گه‌گاه آماري جسته و گريخته منتشر مي‌شود امّا اين آمار به دليل آنكه توضيحي از روش كار و معيارهاي مدّنظر ارائه نمي‌دهند، چندان قابل استناد نيستند. نمونة اخير آن ادّعاي 77 درصدي توليد محتواي فارسي از سوي «پرشين بلاگ» بود كه هيچ‌گاه دليلي قانع‌كننده نيز براي آن ارائه نشد.
چنانچه مطالعات و ارزيابي‌هاي معتبري از رفتار كاربران ايراني صورت پذيرد، مي‌توان اميد داشت كه استفاده از نتايج آن تأثير خود را در برنامه‌ريزي‌هاي خرد و كلان نشان دهد.
در ادامه آماري از رفتار كاربران ايراني با تكيه بر مطالعات قبلي مؤلف و مطالعه انجام شده در ابتداي اسفند ماه 1383 ارائه مي‌شود. بنابراين در حدّ يك گزارش غيررسمي مي‌توانيد به اين نتايج استناد كنيد. برخي نتايج ممكن است واضح و بديهي باشد و اين مطالعه نيز آنها را تأييد كرده است:
كاربران ايراني، عمدتاً جوان، كم‌تجربه، مذكر و مجرد
نگاهي به كلمات جستجو شدة كاربران در موتورهاي جستجوگر گوگل، اورچر و پارسيك و همين‌طور آمار سايت‌هاي پربينندة فعلي ايراني به خوبي اين موضوع را تأييد مي‌كند. در چند سال اخير همواره «كلمات پورنو» در ليست مهم‌ترين كلمات جستجو شده كاربران ايراني بوده‌اند. تعدد بسيار اين كلمات ضمن آنكه به جوان بودن كاربران اشاره دارد نوعي انقلاب در رفتارها به دليل آزادي در دسترسي به اطلاعات منفي كه نشان‌دهندة حجم وسيع تهاجم فرهنگي است را نيز نشان مي‌دهد.
در حالي كه در كشورهايي نظير آمريكا، كانادا و انگليس موضوعاتي همچون نقشه آن كشورها، كاريابي، بانك‌ها، سازمان‌ها و ادارات دولتي، پرچم و... بيشتر جستجو شده است امّا در ايران اوضاع به گونه‌اي ديگر است. قرار گرفتن عباراتي نظير «chat», «music» و كلمات پورنو در صدر كلمات جستجو شده دغدغه كاربران ايراني را به گونه‌اي ديگر نشان مي‌دهد. اين كلمات همچنين نشان مي‌دهند كه بيشتر وقت كاربران ايراني در سايت‌هاي گروه تفريح و سرگرمي سپري مي‌شود و بسياري از آنها سايت‌هاي زرد مي‌باشند. شناسايي اين سايت‌ها نيز چندان مشكل نيست: سايت‌هايي پر از لينك در صفحة ورودي كه لينك‌ها در چندين فريم مختلف دسته‌بندي شده‌اند و لينك‌هاي آنها تماماً در صفحه‌اي جديد باز مي‌شوند!
با اين اوصاف رايج نبودن كارت‌هاي اعتباري در بين كاربران ايراني را بايد به فال نيك گرفت. زيرا در صورتي كه كاربران امكان پرداخت آنلاين مي‌داشتند، حتماً مبالغ هنگفتي ارز بابت عضويت در سايت‌هاي مرتبط با موضوعات مورد علاقة كاربران ـ عمدتاً تفريح و سرگرمي ـ از كشور خارج مي‌شد.
برخي از موضوعات پرطرفدار كاربران ايراني: اين موضوعات به غير از موارد پورنو، «اخبار ايران»، «تاريخ ايران»، «نقشة ايران»، «زنان ايران»، «انقلاب اسلامي» و «سينماي ايران» بوده است.
عموماً اكثر كاربران در حال حاضر مشكلي در ديدن صفحات فارسي ندارند. امّا چرا عبارت «فونت فارسي» همچنان جستجو مي‌شود؟ شايد به دليل وجود سايت‌هايي است كه در خارج از كشور طراحي شده‌اند يا بعضاً برخي سايت‌هاي قديمي دولتي كه همچنان نياز به نصب فونتي خاص دارند. البته دلايل ديگري نيز مي‌توان براي آن ذكر كرد.
«گوگل فارسي» نيز يكي از كلمات جستجو شده پرطرفدار است. جستجوي اين عبارت به خوبي نشان مي‌دهد كه كاربران ايراني با تكنيك‌هاي جستجو و موتورهاي جستجوگر به خوبي آشنا نيستند زيرا مي‌دانيم كه مي‌توانيم در گوگل به هر زباني كه هست، فارسي بنويسيم و فارسي جستجو كنيم!
«سايت»، «سايت فارسي»، «سايت ايراني»: به نظر مي‌رسد كه كاربران هنوز ياد نگرفته‌اند كه براي پيدا كردن يك سايت فارسي در زمينة مورد علاقة خود، جستجو كردن عبارات فوق بي‌فايده است. زيرا يك سايت فارسي معمولاً عنوان نمي‌كند كه ما يك «سايت فارسي» هستيم، همين كه محتواي آن فارسي باشد خود دلالت بر همه چيز مي‌كند.
به اين ليست، عبارت‌هاي «بهترين سايت فارسي، سايت‌هاي فارسي، سايت‌هاي فارسي، سايت‌هاي ايراني، جوك فارسي، جك فارسي، نوشته‌هاي فارسي، وبلاگ فارسي و...» را هم اضافه نماييد. البته به دليل تازه‌كار بودن بيشتر كاربران تا حدودي همة موارد فوق را مي‌توان توجيه كرد.
مهم‌ترين مراكز و سازمان‌هاي جستجو شده: «بانك ملي ايران، شركت مخابرات ايران، مركز آمار ايران، كتابخانة ملي ايران، بانك مركزي ايران، سازمان سنجش، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي، سازمان مديريت صنعتي، سازمان گسترش، سازمان برنامه و بودجه، سازمان ثبت احوال، سازمان هواشناسي، سازمان ملي جوانان، سازمان تأمين اجتماعي».
امّا در تحليل آن بايد گفت كه جستجوي نام اين ادارات و سازمان‌ها به فعاليت‌هاي آنها بستگي دارد و در پاره‌اي از زمان‌ها مردم نياز بيشتري به برخي از آنها خواهند داشت كه طبيعتاً در ميزان جستجوها نيز تأثير دارد. از سوي ديگر بايد گفت كه ادارات و سازمان‌ها در بازاريابي الكترونيك ضعيف عمل كرده‌اند و نتوانسته‌اند نام سايت خود را در حافظة مخاطبان خود قرار دهند تا آنها مجبور نباشند براي هر بار مراجعه به سايت ابتدا آدرس آن را بيابند!
اين وضعيت دربارة دانشگاه‌هاي كشور هم صادق است، خصوصاً دانشگاه آزاد!
دانشگاه‌هايي كه بيشتر نامشان جستجو شده‌اند: اين دانشگاه‌ها عبارتند از: «دانشگاه آزاد، دانشگاه تهران، دانشگاه پيام نور، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه مجازي، دانشگاه تربيت مدرس، دانشگاه اصفهان».
مهم‌ترين مقوله‌هاي آموزشي مورد توجه: آموزش زبان انگليسي، PHP ، ASP ، فلش، سكس، جنسي، فتوشاپ، شبكه، كامپيوتر و اينترنت.
ديگر موارد جستجو شده:
ـ عبارت‌هاي مرتبط با زنان بسيار بيشتر از عبارت‌هاي مرتبط با مردان جستجو شده است و در ميان عبارت‌هاي مرتبط با زنان عبارت‌هايي نظير: زنان خياباني، حقوق زنان، شناي زنان، ورزش زنان، باروري زنان، اشتغال زنان، مدل لباس زنان نيز به چشم مي‌خورد. اغلب عبارات ديگر پورنو مي‌باشند!
ـ در بين امامان معصوم؛ امام زمان(ع)، امام حسين(ع) و امام رضا(ع) بيشتر از بقيه جستجو شده است. جستجوي عبارت «امام عادل» نيز در نوع خود جالب توجه است.
ـ در بين اسامي افراد كه نام آنها داراي محمد، علي، رضا، حسين و مهدي بوده‌اند، نام‌هاي زير بيشتر مورد توجه بوده‌اند (نام معصومين ليست نشده است): محمّد اصفهاني، محمّدرضا گلزار، محمّدرضا شجريان، حسين رضازاده، رضا پهلوي، رضا شاه، دكتر علي شريعتي، علي دايي، علي كريمي، مهدي اخوان ثالث.
در بين روزنامه‌هاي، روزنامه‌هاي ايران، شرق و جام و جم بيشتر جست و جو شده‌اند. اين جست‌وجوها علاوه بر اينكه به نوعي محبوبيت اين روزنامه‌ها رانشان مي‌دهد، همين‌طور بيان مي‌كند كه كاربران نتوانسته‌اند نام اين روزنامه‌ها را حدس بزنند. مثلاً نام روزنامه همشهري به راحتي حدس زده مي‌شود و نام آن نيز كمتر جست‌وجو شده است.
مهم‌ترين روز مورد توجه، روز زن بوده است.
بازيگران مورد توجه سينما، هديه تهراني و محمدرضا گلزار بوده‌اند. اين بررسي به كمك آمار ارائه شده توسط موتورهاي جست‌وجوگر اورچل و گوگل انجام شده است. هر چند كه نمي‌توان آن را عموميّت داد، امّا درّ حد يك مطالعه و گزارش غير رسمي با توجه به سابق مولف، نتايج آن معتبر مي‌باشد.
در نگاه كلي بايد عنوان كردكه جامعة كاربران ايراني به دليل جوان بودن و شرايط اجتماعي جوانان آن به نوعي از افكار پريشان كاربران خود رنج مي‌برد و وقت و انرژي بسياري از افراد در سايت‌هاي موسوم سپري مي‌شود. يكي از دلايل اصلي رشد قارچ گونه سايت‌هايي از اين دست نيز، استقبالي است كه از آنها مي‌شود.3
پي‌نوشت‌ها:
1. جوانان و جامعه اطلاعاتي، 2005، محمود حاحيلي.
http://WWW.ayandehnegar.org
2. www.internetworldstats.com
3. اينترنت، شهر برفي، 1383
http://www.iranseo.com/articles/detail.php?id=937
..................................................................................................
منبع:ماهنامه موعود شماره 94
