سرویس مشاوره و پاسخ به سؤالات گرداب- در تعریف کلی، جرم به فعل و ترک فعلی گفته میشود که به خاطر اخلال در نظم عمومی جامعه از طرف قانونگذار منع شده و برای مرتکبین آن مجازات تعیین شده است.1
در جهان امروز رایانه به موازات خدمات بیشمار خود، همچون دیگر دستاوردهای علمی- صنعتی امکان بهره بردن نادرست از آن و تبدیل به ابزاری برای جرم و بزه را دارد. افزون بر این، خود نیز میتواند موضوع جرم قرار گیرد؛ از این رو در بررسی جرائم مربوط به رایانه با دو تعریف از جرم رایانهای رو به رو هستیم:
1- جرمی که در فضای مجازی (cyber) رخ میدهد جرم رایانهای است و بر اساس این دیدگاه، اگر رایانه ابزار و وسیله ارتکاب جرم باشد آن جرم را نمیتوان در زمره جرایم رایانهای قلمداد کرد.
2- در تعریف دوم هر فعل یا ترک فعلی که «در» یا «از طریق» یا «به کمک سیستمهای رایانهای» رخ میدهد جرم رایانهای قلمداد میشود. از این دیدگاه جرایم به 3 دسته تقسیم میشوند:
الف) رایانه موضوع جرم: در این دسته از جرائم رایانه و تجهیزات رایانهای، موضوع جرایم سنتی (کلاسیک) مثل سرقت، تخریب تجهیزات و ... هستند.
ب) رایانه واسطه جرم: رایانه وسیله و ابزار ارتکاب جرم است و از آن برای جعل مدرک، گواهینامه و... استفاده میشود.
ج) جرائم محض رایانهای: دسته سوم، جرائم محض، جرائمی مانند هک یا ویروسی کردن که صرفاً در فضای مجازی (cyber ) اتفاق میافتد.
در اسناد و کنوانسیونهای بینالمللی درباره جرائم رایانهای رویکردی دوگانه وجود دارد، به این معنا که هم ارتکاب جرائم رایانهای محض مانند هک کردن جرم محسوب میشود و هم ارتکاب جرائم سنتی با استفاده از سیستمهای رایانهای، مانند نقض حقوق مالکیت معنوی، جرم تلقی شده است.
در کشور ما تعاریفی که در پیشنویس جرائم رایانهای آمده جرمها را به جرمهایی از قبیل کلاهبرداری کامپیوتری، جعل کامپیوتری، جاسوسی کامپیوتری، سابوتاژ کامپیوتری (تغییر، محو، متوقف سازی و شنود در خطوط ارتباطی و...) تخریب کامپیوتری، دستیابی غیرمجاز، شنود غیرقانونی و... تقسیم کرده و مجازاتهایی برای برخورد با این جرائم در نظر گرفته شده است.
انتشار اخبار کذب، ارسال مطالب، تصاویر و فیلمهای مستهجن، آموزش و تبلیغ تروریسم، هتک حرمت افراد، استفاده از فضای متعلق به دیگران، ارسال پیامهای مخرب، اخلال در دسترسی به دیگران، نقض حق مالکیت، هک و ویروسی کردن سایتها و ورود غیرمجاز به حریم خصوصی افراد از طریق ایمیلها بخشی از جرمهای رایانهای محسوب میشوند.
_________________________________