Gerdab.IR | گرداب

به گزارش گرداب، سامانه پدافند هوایی میان‌برد و ارتفاع متوسط مرصاد که سال گذشته معرفی شد هم اکنون به صورت عملیاتی در اختیار یگان های پدافند هوایی در نقاط مختلف کشور است. این سامانه که با بهره گیری از تجارب عملیاتی 8 سال دفاع مقدس و کاربری سامانه بسیار موفق هاوک ساخته شده در مرحله تولید انبوه قرار داشته و با آماده شدن آتش‌بارها پس از آزمایشات به یگان های عملیاتی تحویل داده می شود.

در این سامانه رادار جست‌وجو و کشف هدف "کاوش" کار یافتن اهداف را بر عهده دارد. اهداف کشف شده دسته بندی و ارزیابی شده و اطلاعات به واحد فرماندهی و کنترل ارسال می شود. رادار جست‌وجوگر ارتفاع پست "جویا" نیز برای کمک به کشف و ردگیری اهدافی که در ارتفاع پایین پرواز می کنند، ایفای نقش می کند. با کمک این رادار مرصاد توانایی انهدام اهداف پروازی در ارتفاع پایین را نیز دارد. با تشخیص مرکز کنترل آتش سامانه، وظیفه ردگیری و قفل روی اهدافی که خطرناک تر تشخیص داده می شود به رادار ردگیر "هادی" سپرده شده و این رادار که سامانه‌های الکترواپتیکی نیز با آن همراه و هماهنگ شده اند، کار تأمین اطلاعات لازم برای هدایت موشک نیمه فعال راداری را به سمت هدف تا لحظه اصابت به آن به انجام می رساند.


کشف اهداف با سطح مقطع بسیار کم
سامانه مرصاد قابلیت شناسایی هدف در فاصله 150 کیلومتری از سوی رادار کاوش، قفل کردن روی آن در فاصله 80 کیلومتری و مورد هدف قراردادن آن در بیشینه برد 45 کیلومتری را دارد. برد هدف قرار دادن در سامانه های موشکی به‌جز برد رادار به برد موشک نیز وابسته است که در همین نمونه سامانه مرصاد در صورت بهسازی موشک‌ها یا به‌کارگیری موشک جدید و دوربردتر امکان درگیری با اهداف تا 80 کیلومتر نیز ممکن است. در مورد رادار کاوش نیز باید به این نکته اشاره کرد که نسبت به نمونه قبلی یک آنتن سفید رنگ هم به بالای آنتن اصلی اضافه شده است.

با توجه به تهدیدات روز که اهداف با سطح مقطع راداری (RCS)  کم هستند، در طراحی این سامانه تلاش زیادی شده است تا قابلیت درگیری مؤثر با این تهدیدات ایجاد شود که منجر به ایجاد توانایی کشف اهداف با سطح مقطع بسیار کم در حدود 0.5 مترمربع و در فاصله 110 کیلومتری شده است. با این ویژگی اغلب موشک‌ها، پهپادها و هواپیماهای جنگنده نسل چهارم پیشرفته به اهدافی عادی برای مرصاد تبدیل می شوند.

به عنوان مثال منابع خارجی RCS نمونه‌های بهسازی شده جنگنده اف-16 را حدود 1.2 متر مربع، بمب افکن بی-1 را 0.75، بمب افکن بی-2 آ را 0.1، جنگنده فرانسوی رافال را 0.1 تا 0.2 و برای جنگنده اروپایی تایفون (که اخیراً از سوی عربستان سعودی به خدمت گرفته شده) اعدادی در حدود 0.014 تا  0.42 را ذکر کرده اند. هر چند بین اعداد اعلام شده در منابع مختلف تفاوت‌هایی به چشم می خورد اما نمونه‌های ذکر شده حد پایین بودند. همچنین باید دقت کرد اعداد اعلام شده در منابع سطح مقطع راداری این هواپیماها از روبرو هستند که در درگیری‌های هوایی ملاک ارزیابی است و در نگاه از زاویه های مایل از پایین این اعداد کمی بیشتر نیز می شوند.
 

محاسبات با فرمول های پایه ای کارکرد رادارها نشان می دهد سامانه ای که هدف 0.5 مترمربعی را در 110 کیلوکتری کشف می کند هدفی با سطح مقطع راداری 0.01 مترمربع را در برد بیش از 40 کیلومتر کشف خواهد کرد از این رو با اضافه کردن قابلیت‌هایی نظیر شبکه کردن سامانه‌های راداری مرصاد با هم این قابلیت از بعضی جنبه ها افزایش نیز خواهد یافت.

پیش از این فرماندهی قرارگاه پدافند هوایی کشور در گفت‌و‌گویی عنوان کرده بود که سامانه‌های موشکی این قرارگاه موفق به سرنگونی اهدافی با سطح مقطع راداری کمتر از 0.01 مترمربع شده اند که البته به نوع سامانه اشاره‌ای نشده است اما در هر صورت قابلیت بالای آن را می‌رساند. همچنین اشاره شده که سامانه‌های هاوک نیز موفق به سرنگونی پهپادها شده اند. این مسئله نشان دهنده بهسازی سامانه‌های قبلی در کنار به‌کارگیری سامانه جدید است.

در اینجا لازم است اشاره کنیم اساساً در شبکه یکپارچه پدافنده هوایی که امروزه به طور کامل در کشور محقق شده است، کار کشف دوربرد اهداف پنهانکار (سطح مقطع راداری بسیار پایین) بر عهده انواع سامانه‌های نیمه متحرک و تمام متحرکی چون رادارهای "کاستا"، "نبو"، "کاشف" و "مطلع الفجر" است که در فواصل مختلف از آتش‌بارها و نقاط کور مستفر می شوند. به عنوان مثال سامانه راداری بومی مطلع الفجر توانایی ردگیری 100 هدف و برد 300 کیلومتر و سامانه راداری کاشف-2 نیز برد 150 تا 200 کیلومتر دارد.

اطلاعات این سامانه ها به صورت لحظه ای در اختیار واحدهای کنترل قرار گرفته و به مناسب ترین سامانه ها از نظر موقعیت نسبت به هدف اطلاع داده شده و این سامانه ها با کمک رادارهای پیش گفته به طور کاملاً مؤثر وارد مراحل ردگیری و درگیری با هدف می شوند.

باید این نکته را نیز در نظر داشت که با توجه به رشد فناوری های بومی در کشور این سامانه ها از نظر قابلیت های عملیاتی در حال ارتقاء بوده و نسل های بعدی با امکانات بیشتر نیز در راه هستند.



مرصاد طبق اعلام وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح دارای قابلیت شلیک هم‌زمان به دو هدف است. با نگاهی به تصاویر منتشر شده از تحویل مرصاد به پدافند تهران در شهریور ماه گذشته و نمایش‌گرهای روبروی کاربران در چند عکس عبارت Hadi b به چشم می خورد که می تواند نشان دهنده استفاده از دو رادار کشف و تعقیب هادی برای هدایت موشک در هر آتش‌بار مرصاد باشد. بدین ترتیب هر رادار وظیفه هدایت یک موشک را بر عهده داشته و مجموعاً سامانه توانایی درگیری هم‌زمان با دو هدف متمایز را می یابد. می توان حدس زد با شبکه سازی تعداد بیشتری از رادارهای هادی با هر آتش‌بار امکان درگیری با تعداد بیشتری هدف هم ممکن باشد.

البته با توجه به ساخت داخل بودن سامانه حتماً امکان تولید این رادار به تعداد دلخواه وجود دارد. به هر حال همین قابلیت درگیری همزمان با دو هدف نیز مطلوب بوده و در آینده و با به‌کارگیری رادارهایی با فناوری آرایه فازی به جای رادار فعلی هادی قطعاً توان مرصاد در درگیری همزمان با چندین هدف بهبود یافته و در نتیجه در فضای نبرد نامتقارن به افزایش قدرت دفاعی کشور کمک شایانی می شود.


مقایسه مرصاد با نسل قبل سامانه‌های میانبرد
از دیگر ویژگی های سامانه مرصاد که نسبت به نسل قبلی سامانه‌های میان‌برد موجود در کشور باید به آنها اشاره کرد قابلیت تحرک و جابه‌جایی بالا و زمان استقرار و نصب و راه اندازی بسیار کوتاه این سامانه است که باعث افزایش کارایی عملیاتی این سامانه تحت شرایط سخت نبرد به خصوص در مواجه با دشمنی با کمیت بالا خواهد شد.

قابلیت ECCM به منظور کارآمدی در جنگ‌های مدرن امری ضروری است که با افزوده شدن این توانایی به مرصاد این سامانه در برابر دشمنانی با فناوری‌های پیشرفته کارا باقی می‌ماند. گفتنی است ECCM به معنای مقابله با جنگ الکترونیک طرف مقابل است. در واقع ابتدا یک طرف اقدام به ایجاد اختلالات الکترونیکی کرده و طرف دیگر برای مقابله از ECCM استفاده می کند.

مرصاد با توجه به فناوری های نوین از ابتدا با رویکرد بهره‌گیری از سامانه های دیجیتال و نیمه هادی طراحی و ساخته شده است که  شامل تمامی بخش‌های الکترونیکی گیرنده، پردازشگر و بخش‌های فرماندهی و کنترل می شود.

از این رو اجزای این سامانه علاوه بر خودکار شدن بسیار از بخش‌ها و نیاز به نفرات کمتر برای کاربری، دارای قابلیت اطمینان بسیار بالاتر (با توجه به احتمال کم خرابی سامانه‌های دیجیتال در قیاس با آنالوگ) و عمر خدمتی بیشتر، زمان آماده به‌کار و روشن بودن بیشتری نیز دارند. همچنین وضعیت کارکردی تمام اجزای سامانه به صورت لحظه ای از سوی کاربران قابل مشاهده است.

در مرصاد با نگاهی نوآورانه و ساختارشکن، فرآیند کاری سامانه و همچنین اجزای مرتبط با انسان در آن به نحوی طراحی شده تا کار با آن ساده‌تر از سامانه هاوک باشد. همچنین استفاده از سامانه های Auto Levelling  به جای سامانه های دستی به منظور متعادل کردن تریلرهای سامانه های راداری از بهسازی‌های مکانیکی مرصاد نسبت به نسل قبلی است.

بازوی سامانه مرصاد
سامانه مرصاد را بایستی برخوردار از دو بازو دانست که یکی سامانه های کشف و ردیابی هدف و بازوی دیگر موشک‌های آن برای انهدام هدف است. در بخش راداری علاوه بر مطالب بالا باید اضافه کنیم که مرصاد با توجه به بهره گیری از سامانه راداری کارآمد، پردازگرش های سریع و الگوریتم های بومی در ردگیری اهداف توانایی مقابله با موشک های بالستیک را نیز دارد. هر چند کارشناسان بیان می کنند فقط برخی از موشک‌های بالستیک تاکتیکی احتمالاً از سوی مرصاد قابل تهدید است اما اصل وجود این قابلیت مهم در این سامانه نشان از پیشرفت چشمگیر متخصصان دفاعی کشور دارد که به معنی ارتقاء مستمر در آینده و در نتیجه بهبود همین توانمندی ذکر شده است.
 
بازوی دوم سامانه که موشک‌های معرفی شده برای آن است، "شاهین" و "شلمچه" نام دارند که تفاوت‌های اندکی در مشخصات عملیاتی اعلام شده آنها دیده می شود. این موشک ها بر روی پرتابگر (لانچر) سه فروندی قرار دارند که این بخش نیز مانند خود موشک از طراحی جدیدی برخوردار است. این سامانه به صورت استاندارد و در کمینه تعداد پرتاب‌گرها از دو پرتاب‌گر استفاده می‌کند. زیرسامانه های مختلف این پرتاب‌گر مورد بازبینی و ارتقاء قرار گرفته و با قابلیت اطمینان بالاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مجموع با توجه به جزئیات اعلام شده از این سامانه می توان به این نتیجه رسید که نسل های بعدی مرصاد نیز در راه هستند تا لایه های دفاعی آسمان کشور مستحکم تر شده و ضمن رساندن بازدارندگی به بیشترین حد ممکن، در روز واقعه نیز خوش بدرخشند.

منبع: مشرق