سلفیت با فشارهای جامعه، ادبیات مرتبط با اقلیت، زندان و... شعله‌ور شده و کامل‌ترین حالت‌های روانی را برای انجام اعمال تخریبی به نام جهاد و مقاومت در آنان به وجود می آورد.
گرداب- برای شناخت نقدهای نوینی که نسبت به جریانهای سلفی‌گرا یا وهابی نگاشته شده، ضروری است جریانهای گوناگون سلفی معاصر را بشناسیم.علل گسترش وهابیت
"یوسف عبدالله دینی"، یکی از تحلیل‌گران پدیده سلفیت، در مقاله ای با عنوان "السلفیه کمنطق للحیاه" به بررسی علل گسترش وهابیت در میان جوانان کشورهای اسلامی و عربی پرداخته و به شش عامل اشاره می کند که در زیر خلاصه ای از آن بیان شده است.
1. گرایش به اندیشه طوبایی و تصویرگری مدینه فاضله از صدر اسلام به گونه ای که با مغالطه و گزینش جهت‌دار، تاریخ اسلام را به شکلی فرشته گونه و معصوم ترسیم کرده اند؛
2. ارتباط با جامعه در سطوح گوناگون با تسلط کامل بر منابع برداشت و بهره‌برداری از مناسبت‌های دینی برای تعمیق مفاهیم خود و...؛
3. تلاش برای ترکیب و خلط میان مفهوم عام و فراگیر اسلام با مفهوم سلفی‌گری با شاخصه های نوپدید معاصر، به گونه ای که گفتگو و نقد درباره اندیشه های سلفی امری بسیار خطرناک شده و گمان می شود که نقد این اندیشه، نقد ثوابت امت اسلامی است؛
4. تندروی در برخورد با این جریان یکی مهمترین علل رشد آن است. این جریان با تغذیه از متون دینی که به غرباء، فرقه ناجیه، طائفه منصوره اشاره کرده است، زندگی می کند. چنین گرایشی با فشارهای جامعه، ادبیات مرتبط با اقلیت، زندان و... شعله‌ور شده و کامل‌ترین حالت‌های روانی را برای انجام اعمال تخریبی به نام جهاد و مقاومت در آنان به وجود می آورد.
5. سکوت و بی‌توجهی حرکت‌های اسلامی نسبت به غلو و تندوری این جریانهای دینی با هدف عدم یاری‌رسانی به حکومت‌ها و نظام‌های سیاسی. هرچند برخی از این جنبش ها براساس مصالح یا به عنوان مشارکت در بازی دومکراتیک به نوعی با نظام های سیاسی مصالحه کرده اند.
6. استفاده پراگماتیک حاکمیت ها از سلفیت به گونه ای که سلفی‌گری بر اساس ایدئولوژی دستگاه حاکم سیاسی در کشورهای عربی و سیاسی قالب‌زنی و تشکیل می شود. به همین جهت مشاهده می شود در برخی موارد سلفیت گرایش کمونیستی و انقلابی دارد و در برخی موارد دیگر به صلح گرایش پیدا کرده و مفهوم دینی جبر را تثبیت می کند و این مفهوم را به توجیهی برای پشتیبانی از نظام‌های دیکتاتور تبدیل کرده است.
چگونگی رویارویی با سلفیت
"عبدالجواد یاسین"، نویسنده کتاب "السلطه فی الاسلام" که خود پیشتر جزء معتقدان به سلفیت بوده، بر این باور است که سلفیت گرایشی روانی است. دشوار است بتوان با استفاده از روش‌های محض فکری با چنین گرایشی تعامل برقرار کرد. تقابل دیدگاه با دیدگاه و آوردن استدلال در برابر استدلال، با برخورد با انسانی که از بیماری یا نقصی روانی رنج می برد، متفاوت است. برخی از مردم چنین سلفیتی را آگاهانه و برخی دیگر ناآگاهانه باور دارند. این روش به حالتی پایدار در ساختار عمومی انسان از جمله بخش روانی، تبدیل می شود. انسان بالغ و عاقل در مسئله گفتگو یا عدم گفتگو، تابع حجیت برهان است. تا وقتی که مسئله بدین شکل باشد، آسان است و بدون اشکال، ولی وقتی انسان به حکم گرایش درونی خود، از قبل تصمیم گرفته که چیزی نشنود، مسئله دشوار خواهد بود.
برخورد سلفیت با دستاوردهای تمدن جدید
نواف قدیمی در این باره می نویسد: شخصیت سلفی نسبت به بسیاری از دستاوردهای تمدن انسانی که به شکل ناخواسته بخشی از زندگی روزمره ما شده، با احتیاط برخورد می کند؛ برای مثال نسبت به دموکراسی و زیست تکثرگرایانه سیاسی، ابزارهای عمل اقتصاد جدید احتیاط می کند. همچنین نوعی پس‌زنی نسنجیده نسبت به دستاوردهای جهانی‌سازی در بستر اجتماعی در شخصیت سلفی وجود دارد. تمامی این برخوردها، به شکل ضروری از پویایی فرد و پیوند با نهادهای اجتماعی می کاهد.
سلفی‌گری و برخورد با مخالفان فکری
"سعید فوده" در کتاب "السلفیه المعاصره و أثرها فی تشتیت المسلمین" با بررسی آیاتی از قرآن و مفهوم‌شناسی اختلاف از نظر اسلام به بررسی روش سلفیان معاصر از "محمد بن عبدالوهاب" تا دیگر عالمان معاصر سلفی در برخورد با مذاهب گوناگون اشاعره، معتزله، ماتریده، شیعه، صوفیه و... پرداخته است.
تکفیر برخی عالمان سلفی نسبت به شخصیت‌های مورد توجه تفسیری، فقهی و کلامی را برشمرده و در پایان 5 اثر اساسی را برای سلفیت در ایجاد تفرقه و پراکندگی در جهان اسلام برمی‌شمارد که محور اساسی این پنج اثر، ایجاد گسست میان نسل‌های کنونی جهان اسلام با عالمان بعد از قرن سوم هجری از سوی سلفیت است که همین گمراه‌خوانی، اهل بدعت دانستن و تکفیر بزرگان فکری جهان اسلام باعث شده، امکان بهره‌برداری از میراث فکری و شخصیتی آنان برای نسل‌های جدید پدید نیاید.
"نواف قدیمی" در این باره می نویسد: برخی اصطلاحا این جریان را جامی می‌نامند. این جریان، گروهی است که بیشتر به تندروی و غلو متهم می‌شود؛ مسلمان را از محاسبه به سبب اعمال بی‌نیاز می‌کند. معتقدند باید بر اعتقاد، ایمان قلبی و قول زبانی اتکا کرد. بسیاری از شخصیت های این مجموعه، به حکومت‌ها وابسته هستند. تخصص آنان طعنه زدن، نقد و جرح اسلام‌گرایان و حتی اسلام‌گرایان سلفی است در حالی که در همان حال، قدرت حاکم را از هر گونه اشتباهی تنزیه می کنند.
این مجموعه ها غالبا در چتر حکومت وارد می شوند. برخی از آنان نقش‌های سیاسی ناپاکی را ایفا می کنند و دشمنی شدیدی با بسیاری از مکاتب سلفی دیگر دارند. معیار این مجموعه در تولی و تبری، در درون صفوف مسلمانان -در بسیاری از موارد- بیش از این که اعتقادی باشد، به میزان پذیرش حاکمیت سیاسی و عدم پذیرش آن بستگی دارد.
منبع: مهر