در این نوشتار نگاهی داریم به پدیده‌ای به نام خرید و فروش «فالوور» یا دنبال‌کننده در شبکه اجتماعی «اینستاگرام» که به عنوان کسب و کاری پردرامد، حاشیه‌هایی را به همراه داشته‌است.
گروه فرهنگ و جامعه گرداب: انسان از زمانی که متوجه مفهوم «خود» می‌شود نیاز به تآیید دیگران پیدا می‌کند و نظر دیگران در مورد خود را در شکل‌گیری هویتش مهم تلقی می‌کند. می‌توان گفت نیاز به قابل قبول بودن در نگاه دیگران و مورد توجه دیگران بودن یک نیاز طبیعی در نهاد بشر است که البته باید به درستی آن را مدیریت کرد. اما اگر این نیاز به طور طبیعی برآورده نشود باعث اختلالهای شخصیتی همچون خودکم‌بینی می‌شود. بسیاری از افرادی که نیاز شدید به ستاره شدن یا دیده شدن در فضاهای اجتماعی دارند، در واقع عکس‌العملی نشان می‌دهند به تجربه‌های ناکامی که در این موضوع داشته‌اند. وسیله‌ی دیده شدن در بسیاری زمینه‌ها قابل بررسی است. از جمله پوشش‌های نامتعارف، ساختارشکنی‌ها و انواع رفتارهایی که منجر به جلب توجه دیگران می‌شود.
اما امروز شاید مهمترین عرصه برای دیده شدن کسانی که به طور معقول یا غیر معقول به دنبال شهرت هستند، شبکه‌های اجتماعی باشد.
نتیجه جستجوی کلمه لایک در سایت کافه‌بازار (ارائه‌دهنده اپلیکیشن‌های موبایلی)
«اینستاگرام»، زمینی برای ستاره شدن
شاید پرطرفدارترین شبکه اجتماعی برای کسانی که می‌خواهند در فضای مجازی دیده شوند «اینستاگرام» باشد. سایتی که در پنج سال، تعداد کاربران آن از چهارصد میلیون نفر نیز گذشته است و تقریبا بی رقیب می‌نماید. این یکه‌تازی، مارک زاکربرگ مؤسس شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک را بیش از یک سال پیش بر آن داشت تا اینستاگرام را از آن خود کند تا همچنان مالک بزرگترین شبکه اجتماعی باشد.
اینستاگرام رقبای قدیمی و پرتجربه خود را نیز کنار زده است. این رقابت به حدی به نفع اینستاگرام تمام شده‌است که توانسته توئیتر را پشت سر بگذارد. به طوریکه وقتی درباره این موضوع از «ایوان ویلیامز» مدیر توئیتر سوال شد، او با حالتی عصبی می‌گوید : «به درک که کاربران اینستاگرام از ما بیشتر است!»
هر صفحه که در اینستاگرام ایجاد می‌شود برای دیده شدن نیاز به افراد و صفحه‌هایی دارد تا آن را اصطلاحا «فالو» کنند. صفحه‌هایی که دنبال‌کنندگان بیشتری دارند محتوایشان بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و همچنین سیستم سایت اینستاگرام طوری طراحی شده که این صفحه‌های پرطرفدار طبیعتا بیشتر به کاربران توصیه می‌شوند.
اینستاگرام به عنوان مورد توجه‌ترین شبکه اجتماعی این روزها، علاوه بر افراد عادی نگاه بسیاری از شرکت‌های تجاری را هم که نیاز به دیده شدن دارند به خود جلب کرده است. شرکت‌هایی که داشتن یک صفحه‌ی پرطرفدار در اینستاگرام برای تبلیغات آنها نکته‌ای مهم تلقی می‌شود. علاوه بر آن، افراد مشهور و هنرمندان نیز برای دیده شدن بیشتر، اغلب تمایل به داشتن صفحه‌های پرطرفدار و فعال در این شبکه اجتماعی دارند. تعدادی از هنرمندان تازه‌کار و کسانی که سودای شهرت در سر دارند، اینستاگرام را نردبانی برای رسیدن به بام شهرت می‌دانند. تعداد زیادی از افرادی که از اختلالهای شخصیتی مانند خودشیفتگی و یا خودکم‌بینی رنج می‌برند نیز بر آنند تا این نواقص و نیازهای کاذب را در این شبکه‌ی اجتماعی برطرف کنند. به این ترتیب که با پرطرفدار جلوه دادن خود در این دنیای مجازی، تا حد زیادی از بار روانی سنگینی که در دنیای واقعی متحمل می‌شوند بکاهند. گاهی این امر با انتشار محتواهای جنجالی، ساختارشکنانه و بعضا غیراخلاقی انجام می‌پذیرد اما شیوه‌های رایج تر دیگری نیز برای افزایش دنبال‌کننده در این شبکه وجود دارد.
خرید و فروش مخاطب
امروزه صفحه‌ی پرطرفدار یا اصطلاحا صفحه‌ای که «فالوور» زیادی دارد به عنوان نیاز بسیاری از شرکتها و افراد مطرح شده است. رقابت بین شرکتها و افراد در تعداد «فالوور» نیز امری نیست که بتوان از آن چشم‌پوشی کرد. گویا حضور مؤثر در شبکه‌های اجتماعی در افکار عمومی به معنای مهم‌تر بودن و دیده شدن بیشتر است.
این میان اما، شرکتها و افرادی که به دنبال سود مادی خود هستند توانسته‌اند از این نیاز ایجاد شده استفاده فراوانی کنند. عده‌ای از این شرکتها یا افراد با تولید نرم افزارهای افزایش فالوور اقدام به کسب درامد کرده‌اند. به این شیوه که در قبال دریافت مبلغی، این نرم افزارها را به خریدار می‌فروشند و این نرم افزار می‌تواند تعداد تقریبا نامحدودی از اکانت‌ها با نام‌های بین‌المللی را از دنبال کنندگان صفحه مورد نظر قرار دهد. اغلب این حسابهای کاربری حسابهای غیر فعال و اصطلاحا «فیک» هستند که می تواند برای صاحب صفحه صرفا بار روانی داشته باشد و صفحه مورد نظر را پرطرفدار جلوه دهد. همچنین برخی از سایتها به جای فروش این نرم‌افزارها، اقدام به فروش این فالوورهای بین‌المللی می‌کنند. سایتهایی که معمولا صد فالوور اینچنینی را حدود پنج هزار تومان می‌فروشند و درامد خوبی از این طریق کسب می‌کنند. این شیوه از جمله شیوه‌های ابتدایی برای کسب فالوور در اینستاگرام بوده‌است و شاید تآثیر آن در نگاه اول تنها تآثیری سطحی و روانی بر روی مخاطبینی باشد که صفحه‌ای را مشاهده می‌کنند. وگرنه این دنبال‌کنندگان اغلب فعالیتی در صفحه‌های مورد نظر ندارند. مگر اینکه صاحب صفحه اقدام به خرید «لایک» و یا حتی «کامنت» نیز کند که این نیز امری نسبتا رایج است.
نمایی از یکی از سایت‌های فروش کامنت
گویا این نیاز به دیده شدن، چه با اهداف اقتصادی و تجاری و چه با اهداف روانی مانند شهرت و محبوبیت، به گردابی تبدیل شده که افراد را روز به روز بیشتر در خود غرق می‌سازد. شرکتها و افرادی که در دنیای واقعی چندان شناخته شده نیستند، حال بر سر این دنبال‌کنندگان در دنیای مجازی به رقابت تمام‌نشدنی می‌پردازند. البته بسیاری از برندها و افراد مشهور به طور طبیعی در این فضا دیده می‌شوند.
در عملی مؤثرتر، عده
ای از افراد اقدام به ایجاد صفحه‌هایی با محتوای سرگرمی، صفحه‌های طرفداران ، طنز
و غیره می‌کنند و به دلیل جذاب بودن این موضوعات به سرعت به صفحه‌هایی پرطرفدار
تبدیل می‌شوند. حال بسیاری از آنها اقدام به فروش این صفحات که هر کدام بیش از
هزاران دنبال‌کننده دارد می‌کنند و بسیاری از آنان در قبال دریافت مبالغی، تبلیغ
صفحات دیگر را برای مدتی روی صفحه‌ی خود می گذارند. به این ترتیب صفحاتی که به
دنبال افزایش دنبال‌کننده هستند به مرور دارای دنبال‌کننده‌های واقعی و ایرانی می‌شوند
که حاصل تبلیغات صفحات پرطرفدار است.
نتیجه جستجوی عبارت «خرید و فروش فالوور» در گوگل
به این ترتیب می‌توان گفت امروزه اصلا شغلی با عنوان خرید و فروش صفحات و فالوورها در شبکه اینستاگرام ایجاد شده و چه بسا درآمد خیلی خوبی هم داشته باشد. با مدیر یکی از این صفحات که بیش از صد هزار فالوور دارد که صحبت می‌کنیم، می‌گوید هزینه‌ی هر ساعت تبلیغ صفحات دیگر بر روی صفحه‌ی خودش دوازده هزار تومان محاسبه می‌شود. به سایت دیگری که مراجعه می‌کنیم، صفحه‌ای با ده هزار فالوور را سیصد هزار تومان به فروش می‌رساند. مبالغی که می‌تواند کسب و کار پرسودی را برای این افراد به ارمغان بیاورد.
در این میان سوالاتی مطرح می‌شود که باید به آن پاسخ داد. از جمله اینکه آیا فروشنده‌های این صفحات را می‌توان شاغل به حساب آورد و آیا این فعالیت کمکی به اشتغال جامعه کرده‌است یا اینچنین نیست؟ همچنین اینکه آیا سرمایه حاصل از این کار توجیهی دارد یا خیر؟
فؤاد میرزازاده