رایانش ابری یا Cloud Computing به بیانی ساده، به معنای ذخیره و دستیابی به داده‌ها و برنامه‌ها از طریق اینترنت به جای استفاده از هارد درایوهای کامپیوتری است.
سرویس‌های رایانش ابری برنامه‌های کاربردی را به صورت آنلاین فراهم می‌کنند که قابل دسترسی با مرورگرهای اینترنتی هستند، درحالی‌که نرم‌افزار و داده روی سرورها ذخیره شده‌اند.
مرز بین رایانش محلی (local computing) و رایانش ابری گاهی بسیار باریک می‌شود زیرا این روزها رایانش ابری بخش جدایی‌ناپذیری از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی به شمار می‌رود. شما می‌توانید به آسانی نرم‌افزار محلی داشته باشید (برای مثال مایکروسافت آفیس 365) که از گونه‌ای از رایانش ابری برای ذخیره‌سازی بهره می‌گیرد (مانند مایکروسافت وان درایو).
مایکروسافت مجموعه‌ای از برنامه‌های تحت وب را با نام «آفیس‌آنلاین» که شامل نسخه‌های آنلاین برنامه‌های وُرد، اکسل و پاورپوینت است را عرضه می‌کند که قابلیت دسترسی به این مجموعه بدون نیاز به نصب، بلکه از طریق اتصال به اینترنت وجود دارد و این یک نمونه از رایانش ابری است.
وقتی شما داده‌ای را روی هارد درایو ذخیره می‌کنید یا برنامه‌ای را از آن اجرا می‌کنید، ذخیره‌سازی و رایانش محلی نامیده می‌شود، بنابراین هارد درایو یک رایانش ابری نیست. کار کردن با استفاده از هارد درایو، همان چیزی است که صنعت کامپیوتر دهه‌های متعددی از آن بهره برده است که برخی معتقدند این شیوه هنوز بر رایانش ابری ارجح است.
چیزی که به عنوان رایانش ابری در نظر گرفته می‌شود، دسترسی به داده‌ها و برنامه‌ها از طریق اینترنت است، یا حداقل اینکه آن داده‌ها با سایر اطلاعات در وب هماهنگ (sync) شده باشد. با اتصال آنلاین، رایانش ابری می‌تواند هر جا و هر زمان صورت بگیرد.
گوگل درایو (Google Drive): این یک سرویس رایانش ابری است و می‌تواند با برنامه‌های تحت وب در فضای ابری مثل Google Docs Google Sheets و Google Slides کار کند. گوگل درایو همچنین می‌تواند غیر از کامپیوترهای رومیزی، در تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند نیز مورد استفاده قرار گیرد. در واقع بسیاری از سرویس های گوگل مثل جی‌میل، تقویم، نقشه و غیره می‌تواند جزو رایانش ابری محسوب شود.
اپل آی‌کلود (Apple iCloud): سرویس ابری اپل در درجه اول برای ذخیره آنلاین، تهیه نسخه پشتیبان (back up) و هماهنگ‌سازی ایمیل‌ها، مخاطبان (contacts)، تقویم و غیره استفاده می‌شود. تمام داده‌های مورد نیاز شما در iOS ،Mac OS یا دستگاه‌های ویندوز (در صورتی که استفاده‌کنندگان از ویندوز، آی‌کلود را نصب کرده باشند) در دسترس است. آی‌کلود همچنین فرصتی برای استفاده‌کنندگان آیفون فراهم می‌کند تا با بهره‌گیری از ویژگی «Find My iPhone»، زمانی که تلفن گم می‌شود آن را بیابند.
آمازون کلود درایو (Amazon Cloud Drive): این سرویس، ذخیره‌سازی در ابعاد بزرگ بیشتر برای موسیقی (ترجیحا فرمت MP3 که شما می‌توانید از آمازون خریداری کنید) و تصاویر (اگر Amazon Prime با حجم نامحدود ذخیره تصاویر داشته باشید) است.
سرویس‌های ترکیبی مثل Box ، Dropbox و SugarSync نیز همگی در فضای ابری فعالیت می‌کنند. آنها یک نسخه هماهنگ از فایل‌ها را به صورت آنلاین ذخیره می‌کنند، اما بیشتر آنها فایل‌ها را با ذخیره محلی نیز هماهنگ می‌کنند. البته وقتی به همه دستگاه‌ها این امکان را دهید که به داده مشابهی دسترسی داشته باشند، تجربه‌ای از رایانش ابری است، حتی اگر شما به صورت محلی به داده‌هایتان دسترسی داشته باشید.
به همین ترتیب، اگر شما مجموعه‌ای از افراد با دستگاه‌های جداگانه داشته باشید که به اطلاعات مشابه هماهنگ احتیاج داشته باشند، برای پروژه‌های همکاری یا تنها برای هماهنگی خانواده، میتوان از رایانش ابری استفاده کرد.
در حال حاضر کروم‌بوک (Chromebook) نمونه ابتدایی دستگاهی با فعالیت به طور کلی ابرمحور (Cloud-centric) است. کروم‌بوک‌ها لپ‌تاپ‌هایی هستند که ذخیره محلی و قدرت کافی برای اجرای سیستم‌عامل کروم دارند و گوگل کروم را به یک سیستم عامل تبدیل می‌کنند. با کروم‌بوک، اغلب کارهایی که انجام می‌دهید به صورت آنلاین است؛ برنامه‌ها، رسانه و ذخیره‌سازی همه در فضای ابری هستند.
دانشمندان مرکز تحقیقات فنی فنلاند یک حسگر جدید را تولید کرده‌اند که اتانول ناشی از فساد منتشرشده در فضای بالای مواد غذایی بسته‌بندی را شناسایی می‌کند. اطلاعات تازگی مواد غذایی می‌تواند بلادرنگ در رایانش ابری ثبت شده و کیفیت غذا با شرایط قبلی و بعدی آن مورد مقایسه قرار بگیرد. با استفاده از این حسگر میتوان کیفیت مواد غذایی را در سراسر زنجیره توزیع، کنترل و از اتلاف ناشی از فساد جلوگیری کرد.
جنرال موتورز سرگرم طراحی معماری برقی جدیدی برای خودروهایش است که «گلوبال بی» نام دارد و بیشتر نیروی رایانش خودرو را به اینترنت موبایل یا اینترنت ابری منتقل خواهد کرد. این فناوری به خودروهای آینده جنرال موتورز اجازه می‌دهد قابلیت‌های جدید را به صورت بی‌سیم دانلود کنند.
شرکت iRobot از پیشگامان ارائه راه‌حل‌های مبتنی بر فناوری رباتیک، مدل جدیدی از جاروبرقی‌های خود موسوم به ربات جاروبرقی Roomba 980 را ارائه کرده که توانمندترین و بهترین جاروی رباتیک این شرکت تا به امروز محسوب می‌شود. این جاروبرقی همچنین نخستین Roomba محسوب می‌شود که جهت‌یابی انطباقی را با مکان‌یابی دیداری و کنترل برنامه متصل به رایانش ابری ترکیب کرده و قدرت پاک‌سازی روی سطوح را افزایش داده است.
رایانش ابری از کارآمدترین روش‌های هزینه برای استفاده، حفظ و ارتقای برنامه و داده است. نرم‌افزارهای مرسوم برای شرکت‌ها هزینه زیادی دارد، درحالی که رایانش ابری با هزینه‌های کمتری در دسترس است و سازمان‌ها می‌توانند هزینه‌های اجرایی سالانه خود را با استفاده از آن کاهش دهند.
از دیگر مزایای استفاده از رایانش ابری، فضای تقریبا نامحدود برای ذخیره‌سازی است. از این رو دیگر نیازی نیست نگران کمبود فضای کافی یا افزایش فضای ذخیره باشید.
همچنین از آن‌جایی که همه اطلاعات شما در ابر ذخیره شده است، تهیه نسخه پشتیبانی (بک‌آپ گرفتن) از آن و بازگرداندن اطلاعات مشابه، بسیار ساده‌تر از ذخیره همان اطلاعات در یک وسیله فیزیکی است. بنابراین، بیشتر ارائه‌دهندگان خدمات ابری برای بازیابی اطلاعات رقابت می‌کنند.
به محض اینکه صاحب یک ابر شوید، می‌توانید از هر مکانی از طریق اتصال به اینترنت به اطلاعات ذخیره‌شده خود دسترسی داشته باشید. این ویژگی به شما این امکان را می‌دهد که از مسائلی همچون منطقه زمانی و موقعیت جغرافیایی عبور کنید. شما همچنین می‌توانید به جای ایمیل کردن فایل‌های مورد نظر خود به افراد، لینک وب حاوی اطلاعات را برای آنها فرستید.
پیش از این با ارائه توضیح درباره رایانش ابری، اهمیت استفاده از آن به جای هارد درایوها و سایر سخت‌افزارهای ذخیره‌سازی مشخص شده است، اما باید دانست این فناوری عظیم، جنبه‌های منفی نیز خواهد داشت.
بزرگ‌ترین ترس رایانش ابری را باید در منفعت اصلی آن، یعنی قرار دادن مسئولیت اطلاعات به یک ارائه‌دهنده تخصصی جستجو کرد، زیرا با انتقال اطلاعات به فضای ابری، شما کنترل مرسوم خود را از دست خواهید داد.
همان‌طور که در سال گذشته اطلاعات شخصی چهره‌های مشهور آمریکایی بعد از هک شدن آی‌کلود اپل در فضای مجازی منتشر شد، نگرانی‌هایی نیز در خصوص امنیت و حریم خصوصی داده‌های مهم ذخیره شده وجود دارد. اگر رایانش ابری به معنای رایانش اینترنتی باشد، باید در نظر داشته باشید که داده‌های ابری شما از هر جا توسط اینترنت قابل دسترسی هستند، این بدان معنی است که این اطلاعات می‌توانند با هک شدن در معرض خطر قرار گیرند، زیرا هیچ اطلاعاتی در اینترنت امنیت کامل ندارد.
همچنین با اینکه اطلاعات و داده‌ها بر روی فضای ابری همیشه و از هر مکانی در دسترس هستند، اما مواردی وجود دارد که ممکن است سیستم مشکلاتی جدی داشته باشد؛ زیرا این یک حقیقت است که فناوری همیشه مستعد مشکلات فنی است. بنابراین حتی بهترین ارائه‌دهندگان خدمات ابری با وجود استانداردهای بالا، مشکلاتی می‌آفرینند.
به علاوه شما برای اینکه تمام مدت به سرور متصل باشید، نیازمند اتصال قوی به اینترنت هستید. همچنین خدمات متعدد رایانش ابری نیاز به پهنای باند خاصی دارند. البته بعضی از ارائه‌دهندگان پهنای نامحدود عرضه می‌کنند؛ از این رو شرکت‌ها باید این فاکتور را هنگام جستجو برای ارائه ذخیره ابری در نظر بگیرند.
سازمان فناوری اطلاعات ایران به منظور کاربردی کردن فناوری رایانش ابری و در راستای ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی، از سال 93، طرح توسعه خدمات این نوع از فناوری را در دستور کار خود قرار داد.
سیف احمدیان، مشاور سازمان فناوری اطلاعات ایران در حوزه خدمات رایانش ابری، با اشاره به ویژگی‌های این خدمات می‌گوید: ارایه خدمات مورد تقاضا نظیر خدمات دولت الکترونیکی به صورت آسان، کم‌هزینه و سریع، دسترسی به خدمات در همه‌جا و همه‌وقت از طریق اینترنت و اینترانت با اولویت محتوای بومی و همچنین ارایه ابزارهای مبتنی بر کسب و کار از جمله ویژگی‌های خدمات قابل عرضه در این حوزه محسوب می‌شود.
به گفته او در این راستا و در گام نخست، اجرای طرح مذکور در لایه IaaS با بهره‌گیری از نرم‌افزاری که در 52 درصد سیستم‌های رایانش ابری جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد در مراکز داده همدان و خوزستان عملیاتی شده است.
وی ارایه خدمات به کسبوکارهای نوپا (استارتاپ) را به عنوان نخستین خدمت طرح رایانش ابری عنوان می‌کند و می‌گوید: با هدف حمایت از کسبوکارهای نوپا، هزینه استفاده از خدمات این طرح برای یک سال برای استارتاپ‌های واجد شرایط رایگان خواهد بود و پس از آن نیز هزینه‌ها به روش پرداخت به میزان استفاده محاسبه می‌شود.
همچنین در همایش رایانش ابری و تاثیر آن بر اکوسیستم پهن‌باند کشور که 17 شهریور 94 برگزار شد، نخستین خدمات رایانش ابری رونمایی شد. وزیر ارتباطات نیز در این مراسم گفت: اگر بخواهیم کسب و کارمان را با سامانه رایانش ابری گره بزنیم، لازم است دستورالعمل روشنی در این زمینه وجود داشته باشد و همه نسبت به آن وفادار باشند. اگر مردم و شرکت‌ها را متصل به ابر می‌کنیم نباید اختلالی وجود داشته باشد و لازم است شبکه پهن‌باند کشور اصلاح شده و توسعه داده شود.
محمود واعظی همچنین در پاسخ به این سوال که بهره‌مندی از رایانش ابری چه تاثیری خواهد داشت، توضیح داد: با توجه به صحبت‌های مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر حمایت از کسبوکارهای دانش بنیان این بحث می‌تواند باعث شود شرکت‌های کوچک و گروه‌های فعال بدون آنکه از نظر سخت‌افزاری هزینه‌ای کنند با امکاناتی که دولت در اختیار آنها قرار می‌دهد فعالیت‌های خود را دنبال کنند.
مانند هر فناوری دیگر، رایانش ابری معایب و مزایای خود را دارد. در حالی که فناوری می‌تواند به یک ارزش فوق‌العاده تبدیل شود، می‌تواند در صورت استفاده نادرست خطر بیافریند. به این ترتیب استفاده از تمامی امکانات لازم برای به خدمت گرفتن این فناوری ضروری است و برای اینکه از قطار پیشرفت فناوری عقب نماند باید با آن همراه شد به بهترین نحو از آن استفاده کرد.