مردم و نخبگان هدف دیپلماسی سایبری آمریکا/ فضای سایبر یک ابزار خوب برای ارتباط ما با مردم این کشور است
تاریخ انتشار : ۲۲ خرداد ۱۳۹۵
یک کارشناس مسایل بین الملل گفت: ماهیت سیال و نفوذ بی سابقه شبکه های اجتماعی در میان جوامع مختلف، آمریکا را ترغیب کرده است تا از این ابزارها نیز برای گسترش تفکرات خود و تأثیرگذاری بر مخاطبین بهره برد.
به گزارش گروه امنیت سایبری گرداب؛ دکتر فؤاد ایزدی، به دلیل حوزه تخصصی مورد مطالعه و همچنین حضور چندین ساله در ایالات متحده، یکی از اساتید به نام در حوزه مسائل آمریکا محسوب می شود. او دکترای خود را در رشته ارتباطات جمعی از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا آمریکا اخذ کرده و هم اکنون عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران است. از دکتر ایزدی کتاب‌هایی نظیر «دیپلماسی عمومی آمریکا در قبال ایران» و «منبع شناسی تروریسم و صلح» منتشر شده است. به دلیل اهمیتی که بحث دیپلماسی سایبر در جهان امروز یافته است، مصاحبه ای با ایشان ترتیب دادیم تا واکاوی محتوایی در خصوص این مفهوم داشته باشیم، همچنین با ابزار هایی که دولت آمریکا برای تلطیف چهره خود در جهان انجام می دهد، بیشتر آشنا شویم. متن این مصاحبه را می توانید در زیر بخوانید:
به عنوان اولین سوال بفرمایید دیپلماسی سایبر چیست و چه ارتباطی با دیپلماسی عمومی دارد؟
در منابع آکادمیک، دیپلماسی سایبر و یا دیپلماسی دیجیتال به عنوان یکی از زیر شاخه های دیپلماسی عمومی مطرح می شود. دیپلماسی عمومی هم به کارها و اقداماتی گفته می شود که دولت ها برای تأثیر گذاری بر افکار عمومی ملت های دیگر به کار می برند. یکی از وجوه ممیزه دنیای امروز اهمیت روزافزون قدرت نرم کشورها و میزان توانایی آنها در ایجاد تغییرات تدریجی و نامحسوس در نظام باورها، سبک زندگی و نگرش مخاطبین در کشورهای دیگر است. قدرت نرم نیز طیف گسترده ای از اقدامات را شامل می شود که در حوزه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی قابل انجام است. دیپلماسی عمومی نیز در این زمینه به کار می رود و به عنوان ابزاری برای افزایش قدرت نرم و اعمال آن بر مخاطبین پیشینه ای طولانی به قدمت جنگ سرد ایالات متحده با شوروی سابق دارد. حال وقتی این دیپلماسی عمومی در فضای سایبر انجام گردد به آن دیپلماسی دیجیتال می گویند.
در عصر حاضر دیپلماسی وب محور موجب به چالش کشیده شدن روش های سنتی انتقال اطلاعات شده است و امروز تأثیرپذیری افراد بیشتر از ارتباطات افقی و فرد محور انجام می گیرد. به علاوه بستر انتقال اطلاعات کمتر در بستر سیاسی انجام می شود و بیشتر به مسائل اجتماعی سوق پیدا کرده است. برای انجام دیپلماسی دیجتیال در ادبیات آکادمیک توصیه می شود که از ابزارها و برندهای رسمی دولتی نباید استفاده گردد. زیرا هدف دیپلماسی در اینجا عموم مردم است و تلاش می شود که با جلب نظر عموم مردم بر افکار آنها در خصوص کشور مبدأ تلطیف صورت گیرد یا افکاری که کشور مبدأ مدنظر دارد به مردم القا شود. لذا در این نوع دیپلماسی با استفاده از چهره ها و شخصیت های دارای وجهه برای کشور هدف، همان پیامی که در نظر دولت است، ارسال می گردد. با این تفاوت که مردم به دلیل مقبولیت برخی چهره ها امکان پذیرش پیام را بیشتر دارند. لذا در دیپلماسی سایبر یک رکن بسیار مهم شناسایی چهره های تأثیرگذار برای کشور و مردم هدف است. وقتی دولتی بتواند از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی افکار و نظرات خود را از طریق برخی واسطه های موجه به مردم منتقل کند و زمینه را برای سیاست های رسمی خود آماده کند، می توانیم بگوییم توانسته در این حوزه موفق عمل کند.
آمریکا معمولاً چه اهدافی را از طریق دیپلماسی سایبر دنبال می کند؟
اهدافی که آمریکا در این حوزه دنبال می کند، همان اهداف دیپلماسی عمومی است. ماهیت سیال و نفوذ بی سابقه شبکه های اجتماعی در میان جوامع مختلف، آمریکا را ترغیب کرده است تا از این ابزارها نیز برای گسترش تفکرات خود و تأثیرگذاری بر مخاطبین بهره برد. لذا باید گفت که دیپلماسی عمومی را می توان با کمک تکنولوژی های نوین ارتباطی انجام داد و در حوزه های مختلفی از جمله حقوق بشر، تروریسم، افراط گرایی و فرقه گرایی به کار برد. این دیپلماسی به گونه ای اعمال می شود که مخاطبین آن در ظاهر ادعا می کنند که در جهت آزادی و عدالت اقدام می کنند ولی در عمل در نقشه آمریکا بازی می کنند.
در دیپلماسی عمومی هم به طور کلی دو دسته هدف وجود دارد. یکی مردم معمولی کشورها که از رسانه ها و فضای سایبر به دنبال اخبار و اطلاعات هستند. دسته دوم هم نخبگان جامعه که می توان از طریق فضای سایبر با آنها ارتباط برقرار کرد. با توجه به این که در عصر ارتباطات فضای رسانه ای و رژیم رسانه ای مخاطبین مثل گذشته قابل کنترل نیست و مردم آزادانه می توانند به رسانه های بسیاری دسترسی داشته باشند، لذا دیپلماسی سایبر با توجه به میزان استفاده بالای مردم از فضای مجازی اهمیت مضاعف می یابد. برای مثال ما هم چند سالی است تلاش کرده ایم که در سیستم تلویزیون های کابلی آمریکا برنامه داشته باشیم ولی دولت آمریکا اجازه چنین کاری نمی دهد و تلاش کرده ایم در پخش ماهواره ای آمریکا برنامه ای داشته باشیم که ممکن نبوده ولی از طریق فضای سایبر می توانیم ارتباط خوبی با مردم آمریکا داشته باشیم و پیام ها و نظرات خود را به آنها منتقل کنیم.
به نظر شما آمریکا تا چه حد در دیپلماسی سایبر موفق بوده است؟
مشکل عمده آمریکا در دیپلماسی عمومی و سایبر این است که سیاست های رسمی کشور به قدری دافعه دارد که تلاش های دستگاه های فرهنگی اش را برای اقناع مردم بی اثر می کند. یعنی آمریکا الآن هم در زمینه آشنایی با فضای مجازی و شیوه به کارگیری آن مشکلی ندارد و هم در طراحی پیام و یا در اصول اقناعی و دیپلماسی عمومی ضعفی ندارد ولی به دلیل اینکه سیاست های رسمی آنها طوری است که با هر ابزاری آنها را تبلیغ کنید باز هم مردم به سختی می توانند بپذیرند. مثلاً وقتی آمریکا در حال بمباران کشوری است، هر قدر هم تبلیغات انجام دهد در نهایت مردم آن کشور از دولت آمریکا متنفر می شوند. یا زمانی که از جریان های مرتجع و مخالف مردم حمایت می کند، هر ابزار تبلیغی که به کار گرفته شود نمی تواند موثر باشد. بهترین ملاک برای میزان موفقیت دیپلماسی عمومی و سایبری آمریکا نظر سنجی های نهادهای رسمی کشور هاست که نه تنها در خاورمیانه و یا جهان اسلام بلکه در کل دنبال اقبال بسیار پایینی به دولت این کشور وجود دارد.
به عنوان آخرین سوال راهکار مقابله با دیپلماسی سایبری آمریکا چیست؟
همان طور که گفتم آمریکا در دیپلماسی سایبری به علت سیاست های رسمی که دنبال می کند به طور جدی شکست خورده است ولی اگر بخواهیم ما هم برنامه ای در این حوزه داشته باشیم در قدم اول باید بازیگران موثری که در حوزه دیپلماسی سایبری تأثیر گذارند را بشناسیم، هم بازیگران دولتی، هم بازیگران نیمه دولتی و هم بازیگران خصوصی. در قدم بعد باید ساختارهای موجود در جامعه آمریکا را خوب بشناسیم و به طور دقیق بدانیم چه ساختاری در حال برنامه ریزی برای ماست. در صورتی که این شناخت به خوبی حاصل شود، بعد می توانیم نسبت به طراحی آنها، برنامه ریزی مقابله ای کرده و حتی در مرحله بعد برای تأثیرگذاری مطلوب بر افکار عمومی آنها، طراحی مناسب انجام دهیم. در این کار یک عنصر خیلی مهم رسیدن به محتوای مفید و مناسب برای جامعه مخاطب آمریکا است زیرا این کار نیاز به تخصص حرفه ای، اشراف به مخاطب آمریکایی و علایق و تفکراتش، همچنین نیاز به رسانه معتبر دارد. در زمینه محافظت کردن شهروندانمان برای عدم تأثیر پذیری از دیپلماسی عمومی آمریکا نیاز است تا هدف تبلیغاتی آن را دریابیم و برای آن برنامه ریزی کنیم. آمریکا تلاش دارد تا نشان دهد که مشکلات موجود در ایران اولاً مختص به ایران است ثانیاً همه آنها تقصیر حکومت است. حال ما اگر بتوانیم وضعیت آمریکا را به خوبی نشان دهیم و برای شهروندانمان شرح دهیم که آنها هم همین مشکلات را دارند، دیگر پروژه تبلیغاتی آمریکا روی مخاطبان ایرانی اش اثرگذار نخواهدبود. البته با این نقطه خیلی فاصله داریم و باید تلاش هایمان را خیلی بیشتر از آنچه که تا الآن انجام شده کنیم.
یک پژوهشگر حوزه دیپلماسی سایبری در یادداشتی با ابراز نگرانی نسبت به ترامپیزه شدن دیپلماسی سایبری خواستار تلاش دیپلمات های فعال برای ممانعت از ترامپیزه شدن حوزه دیپلماسی دیجیتالی شد.
روندی که ترامپ در قبال ایران و دیگر کشورهای جهان در چند روز ابتدایی کار در کاخ سفید شروع کرده، به‌طور قطع میلیون‌ها دلاری که توسط دولت‌های گذشته آمریکا برای بسط قدرت نرم این کشور در جهان هزینه شده است را به باد خواهد داد.
پشت پرده هشت ماه جنگ سایبری علیه ایران از انتخابات خرداد 88 تا 9 دی همان سال یک دیپلماسی دیجیتال طراحی شده بود، اما همه طرح ها و برنامه ریزی ها با مدیریت صحیح به جنبش مردمی دی ماه منجر شد.
برای سیاستمداران و صاحبان منافع در بسیاری از جوامع دانستن اینکه در موارد مختلف نظر غالب مردم چیست و آنها چگونه و به چه چیزی فکر می‌کنند، اهمیت بسیاری دارد و به تبع آن موضوع افکارسنجی نیز برای آنها اهمیت بالایی پیدا کرده است.