پروژه جاسوسی «پنج چشم»؛ از جنگ سرد تا جنگ دیجیتال/ روش‌های جاسوسی جدید انگلیس و آمریکا

گروه امنیت سایبری گرداب؛ ابتدا چکیده این گزارش  و در ادامه متن کامل آن تقدیم شده است.

- همکاری نزدیک اطلاعاتی انگلیس و آمریکا در سال ۱۹۴۶ میلادی که در توافق‌نامه «UKUSA» مصوب شد، در نهایت به قرارداد «پنج چشم» و پروژه جاسوسی جهانی «اشلون» منتهی شده است.

- پروژه جاسوسی اشلون با استفاده از ۱۲۰ ماهواره و گیرنده روزانه حدود سه میلیارد تماس تلفنی، فکس و ایمیل را ذخیره می‌کند.

- توافق‌های دیگری در جهان بین دولت‌ها با هدف برقراری امنیت متقابل صورت گرفته است که از جمله این توافق‌ها می‌توان به نه چشم و چهارده چشم اشاره کرد که بیشتر شامل کشورهای اروپایی می‌شوند.

ادوارد اسنودن افشاگر کنونی و پیمان‌کار سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و پیمانکار سابق آژانس امنیت ملی این کشور در اسنادی اعلام داشته است که گروه موسوم به «شرکای پنج چشم» عملاً فراتر از برنامه‌های جاسوسی آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA)، اقدام می‌کنند. برای مثال، سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس (GCHQ) دارای سیستمی است موسوم به «تمپورا» و در آن اطلاعات شهروندان جمع‌آوری و پردازش می‌شود و البته توجه چندانی به حقوق بشر نمی‌شود. در این روش همه اطلاعات به دقت زیر نظر گرفته می‌شود.

دولت‌های انگلیس و آمریکا با شنود مکالمات تلفنی و جاسوسی از فعالیت‌های اینترنتی مردم، جهانیان را با حقیقت شوک‌آوری مواجه کردند. دو پروژه جاسوسی «پریسم» به مدیریت آژانس امنیت ملی آمریکا و برنامه «تمپورا» به مدیریت سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس، با هدف شنود مکالمات تلفنی و زیر نظر گرفتن فعالیت‌های اینترنتی مردم به وجود آمده‌اند و نمودی بارز از تجاوز به حریم خصوصی افراد هستند.

کابل‌های فیبر نوری ـ انتقال‌دهنده مکالمات و فعالیت‌های اینترنتی‌ای که از انگلیس می‌گذرد ـ آمریکا را به اروپا متصل می‌کنند. در پروژه جاسوسی تمپورا، انگلیس با نفوذ به این کابل‌های فیبر نوری تمام اطلاعات انتقالی مردم را جمع‌آوری و در سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس ذخیره می‌کند. از سوی دیگر، اکثر فیبر نوری‌هایی هم که از شمال اروپا خارج می‌شوند، از انگلیس عبور می‌کنند.

1. نقشه کابل‌های فیبر نوری جهان

طبق اسناد موجود سری منتشر شده توسط روزنامه گاردین، روزانه ۶۰۰ میلیون مکالمه تلفنی از سراسر جهان توسط سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس ضبط می‌شود. ناگفته نماند که این اداره تمامی یافته‌ها و اطلاعات آژانس امنیت ملی آمریکا را نیز در اختیار دارد و بالعکس.

در حدود 850 نفر در آمریکا برای تجزیه و تحلیل داده های بسیار زیاد آژانس امنیت ملی آمریکا و یا داده هایی که از متحدان این کشور به دست آمده است، در این سازمان مشغول کار هستند. آژانس امنیت ملی آمریکا نیز یافته‌های خود در پروژه پریسم را در اختیار سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس قرار می‌دهد.

البته چنین همکاری نزدیکی در سال ۱۹۴۶ میلادی در توافق‌نامه «UKUSA» مصوب شده است که در نهایت به قرارداد «پنج چشم» و پروژه جهانی «اشلون» منتهی شده است.

دانلود متن توافق‌نامه UKUSA

ریشه‌یابی تشکیل شرکای پنج چشم

سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس به عنوان سازمان پایه و مرکزی در جامعه اطلاعات نظامی انگلیس، ریاست شرکای پنج چشم را بر عهده دارد. این سازمان پس از کسب دهه‌ها تجربه و ثبات، نمونه خودش را در ایالات‌متحده با عنوان آژانس امنیت ملی آمریکا راه‌اندازی کرد و سپس در دیگر کشورهای آنگلوساکسون این عمل را انجام داد تا نهایتاً گروه پنج چشم را رقم زد. گفته می‌شود که انگلیس مغز متفکر شرکای پنج چشم و آمریکا حامی مالی آن است. مدارک نشان می‌دهد آژانس امنیت ملی آمریکا، به صورت مخفیانه 160 میلیون دلار بودجه در اختیار سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس قرار داده است.

در اکتبر 1914 و کمی پس از آغاز جنگ جهانی اول، انگلستان گروهی با عنوان اتاق 40 ایجاد نمود تا با استفاده از آن ارتباطات دشمن را زیر نظر بگیرد. پس از اتمام جنگ، دولت انگلیس تصمیم گرفت این سیستم جاسوسی را گسترده‌تر کند. از این رو، پس از مدتی این اتاق فکر به یک سازمان اطلاعاتی قدرتمند به نام مرکز کد و رمزنویسی دولتی (GC&CS) تبدیل شد. این سازمان نقش زیادی در پیروزی متفقین داشت. پس از اتمام جنگ جهانی دوم، دولت انگلیس که در زمان جنگ مراکز مهم نظامی‌اش مورد تهدید از سوی آلمان نازی قرار گرفته بود تصمیم گرفت برای جلوگیری از تکرار این رویدادها، مرکز کد و رمزنویسی دولتی را به آمریکا منتقل و همکاری سایبری‌اش را با آمریکا تقویت کند. پس از آن در سال 1946 میلادی، دولت انگلیس نام مرکز کد و رمز دولتی (GC&CS) را به سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس تغییر داد و توافق‌نامه «UKUSA» را با آمریکا امضا کرد. گفته می‌شود هدف از این توافق‌نامه همکاری این دو کشور در حوزه جاسوسی ارتباطات (سیگنال) بوده است. بعد از امضای این قرارداد، سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس و آژانس امنیت ملی آمریکا، اطلاعات جاسوسی درباره شوروی سابق، جمهوری خلق چین و چندین کشور اروپایی را با هم به اشتراک گذاشتند. به موجب این قرارداد سرفرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس موظف بود بر فضای سایبر جهانی نظارت داشته باشد و این اطلاعات را با واحدهای آمریکایی به اشتراک بگذارد. با کمک آمریکا و انگلیس سازمان‌های امنیت سایبری در کانادا با نام پایگاه امنیت ارتباطات کانادا (CSEC)، اداره سیگنال‌های استرالیا (ASD) و اداره امنیت ارتباطات دولتی نیوزلند (GCSB) با فاصله زمانی چند سال نسبت به هم تأسیس شدند و پس از شروع کار به توافق UKUSA پیوستند. پس از آن نام شرکای پنج چشم بر کشورهای عضو این قرارداد گذاشته شد.

2. کشورهای عضو شرکای پنج چشم (انگلیس، آمریکا، نیوزلند، کانادا و استرالیا)

برای شناخت چرایی انتخاب استرالیا، نیوزلند و کانادا باید یادآور شد که در قرن نوزدهم، انگلیس بزرگ‌ترین قدرت امپریالیستی در جهان بود، اما امروزه دولت انگلیس ترجیح می‌دهد بیشتر سیاست‌های خارجی‌اش را از طریق کشورهای انگلیسی زبانی که قبلاً مستعمره این کشور بودند از جمله نیوزلند، کانادا و استرالیا اعمال کند. این بدین دلیل است که استعمار انگلیس در قرن‌های گذشته تصویری منفی از این کشور در نظر کشورهای دیگر ساخته است و بدین سبب این کشور برای پیشبرد اهداف خود نیاز به کمک گرفتن از کشورهای دوست و متحد خود دارد تا بتواند پشت نام آن‌ها مخفی شود. این کشورها و چند کشور دیگر اتحادیه کشورهای هم‌سود را تشکیل می‌دهند و انگلیس در رأس این اتحادیه قرار دارد. با توجه به اختیاراتی که انگلیس در این کشورها و بالأخص سه کشور کانادا، استرالیا و نیوزیلند دارد می‌توان گفت این کشورها هنوز جزئی از انگلیس محسوب می‌شوند و تا حد زیادی تابع دستورات این کشور هستند.

در ابتدا شرکای پنج چشم به منظور نظارت بر شوروی سابق و بلوک شرق، سیستم نظارتی اشلون (ECHELON) را ساختند. گفته می‌شود که در آغاز کار هدف از ایجاد چنین سیستمی مبارزه با تروریسم بوده است. با این حال، بعدها از آن برای نظارت بر مکالمات افراد عادی و همچنین مقامات کشورها استفاده شد.

پروژه جاسوسی اشلون

اواخر دهه 1990 وجود اشلون برای عموم مردم مشخص شد. پروژه جاسوسی اشلون از ۱۲۰ ماهواره تشکیل‌شده که در حال گردش به دور زمین هستند. علاوه بر این ماهواره‌ها، روی زمین نیز گیرنده‌هایی نصب شده تا نقاطی را که ماهواره‌ها قادر به پوشش آن نیستند، پوشش دهند. این ماهواره‌ها و گیرنده‌ها روزانه حدود سه میلیارد تماس تلفنی، فکس و ایمیل را ذخیره می‌کنند.

3 سیستم جاسوسی اشلون

چگونگی جاسوسی شرکای پنج چشم

واحدهای سری شبکه جهانی جاسوسی «پنج چشم» که از متخصصان آموزش‌دیده تشکیل شده‌اند، در انجام عملیات مخفی آنلاین به منظور حمله، فریب و کنترل ارتباطات آنلاین همکاری می‌کنند. آن‌ها این کار را از طریق انتشار اطلاعات اشتباه و استفاده از تکنیک‌های هوشمندانه انجام می‌دهند. این تیم‌ها برای رسیدن به نتایج دلخواه‌شان انواع مطالب نادرست را به اینترنت تزریق می‌کنند و از انواع علوم و تکنیک‌ها برای اعمال نفوذ در گفتمان‌ها و فعالیت‌های آنلاین استفاده می‌کنند. این سازمان‌های نظارتی این اجازه را به خود می‌دهند از افرادی که فعالیت‌های آنلاین سیاسی دارند، اما فعالیت‌هایشان ناقض هیچ گونه قوانینی نیست و ارتباطی هم با تروریسم ندارند، جاسوسی کنند و در کارشان خدشه وارد نمایند.

سوابق جاسوسی شرکای پنج چشم

شرکای پنج چشم علاوه بر کشورها به جاسوسی از افراد سرشناس، مقامات و شرکت‌های معتبر در سراسر جهان مشغول بوده‌اند. نهادهای مهم بین‌المللی و بانک جهانی نیز هدف جاسوسی آن‌ها قرار گرفته است.

جاسوسی از فرانسه

از میان مقاماتی که طعمه جاسوسی این سازمان قرار گرفته‌اند می‌توان به رئیس‌جمهورهای فرانسه، فرانسوا اولاند، نیکولا سارکوزی و ژاک شیراک اشاره کرد. براساس افشاگری‌های اسنودن که ابتدا در روزنامه "فرنچ دیلی لیبریشن" و وبگاه خبری "مدیاپارت" منتشر شد، آژانس امنیت ملی آمریکا از سال 2006 تا ماه می 2012، زمانی که اولاند جانشین سارکوزی شد، از این رئیس‌جمهورها جاسوسی می‌کرده است. اسناد منتشر شده از سوی ویکی لیکس شامل خلاصه گفتگوها بین مقامات دولتی فرانسه درباره بحران مالی جهانی، آینده اتحادیه اروپا، روابط دولت اولاند و مرکل، تلاش‌های فرانسه برای تعیین کارکنان اجرایی سازمان ملل و منازعه بین فرانسه و آمریکا بر سر موضوع جاسوسی آمریکا از فرانسه می‌شود.

4. به ترتیب از راست به چپ: اولاند، سارکوزی، شیراک

جاسوسی از ایران

یکی از افشاگری‌های اسنودن این بود که انگلیس در حال ایجاد یک ایستگاه نظارت اینترنتی مخفی در غرب آسیا است تا بتواند مکالمات تلفنی و اطلاعات آنلاین را شنود کند. مقامات ارشد ایرانی در سال‌های اخیر بارها هدف جاسوسی اتحاد پنج چشم قرار گرفته‌اند. در اسناد منتشرشده آمده است که در سال 2007، آژانس امنیت ملی تلفن‌های محمود احمدی‌نژاد و هیئت ۱۴۳ نفری همراه او را در سفر به نیویورک شنود می‌کرده است. گفته می‌شود هدف از این کار علاوه بر اطلاع یافتن از مکالمات احمدی‌نژاد با همکارانش، اطلاع از ارتباطات سیاسی و شخصی میان مقامات ارشد ایران بوده است.

5. شنود تماس های محمود احمدی نژاد در نیویورک

آنگونه که ادوارد اسنودن مدعی شده است، در سفر سال 2009 مقام معظم رهبری به کردستان نیز آژانس امنیت ملی آمریکا با کمک سازمان جاسوسی انگلیس اقدام به رصد ماهواره‌ای خودروها و شنود مکالمات تلفنی و بررسی پیام‌های ردو بدل شده کرده است.

6. جاسوسی از مقام معظم رهبری در سفر به کردستان

بر اساس شواهد موجود در سال‌های اخیر، آژانس امنیت ملی و دیگر اعضای پنج چشم پروژه‌ای به نام «استاکس نت» با هدف حمله به برنامه هسته‌ای ایران طراحی کردند. گفته می‌شود که در ساخت این بدافزار، اسرائیل نیز با آژانس امنیت ملی همکاری داشته است.

این آژانس با اسرائیل در زمینه استفاده از بدافزار دیگری به نام «فلیم» که به منظور نفوذ به کامپیوترها و جاسوسی ارتباطات در کشورهای غرب آسیا ایجاد شده است، همکاری داشته است.

7. ویروس استاکس نت در نیروگاه نطنز

جاسوسی از سازمان ملل

آژانس امنیت ملی آمریکا هدف اصلی خود را مبارزه با تروریسم و برقراری امنیت عنوان کرده است. این سازمان برای فعاليت‌هاي خود حد و مرزی تعیین نکرده است و تاکنون اقدامات خلاف قانون زیادی انجام داده است. اسناد منتشر شده توسط ویکی لیکس نشان می‌دهد که آژانس امنیت ملی آمریکا حتی به جاسوسی علیه سازمان ملل نیز اقدام کرده است. این در حالی است که آژانس امنیت ملی آمریکا در قراردادی متعهد شده بود که به اقدامات جاسوسی علیه این سازمان نپردازد. بر اساس اسناد منتشر شده، این آژانس مکالمات بان‌کی‌مون با رهبران کشورهای خارجی را شنود کرده است. گفته می‌شود این آژانس بر اغلب مذاکرات و دیدارهای دبیرکل سازمان ملل با مقامات کشورها نظارت داشته است.

8. جاسوسی از بان‌کی‌مون، دبیر سزمان ملل متحد

دفتر کابینه ژاپن، بانک مرکزی، وزارتخانه‌های دارایی، رئیس دفتر کابینه ژاپن و همچنین شخصیت‌های ارشد اتحادیه اروپا هدف جاسوسی این آژانس قرار گرفته و مکالمات‌شان شنود می‌شده است.

جاسوسی از شرکت های تجاری

اهداف سازمان‌های جاسوسی عضو شرکای پنج چشم تنها محدود به مقامات سیاسی نمی‌شود. این سازمان‌ها با هدف به دست گرفتن قدرت سیاسی و اقتصادی جهان و گسترش استعمار خود تاکنون مقامات اقتصادی و شرکت‌های تجاری بزرگ و معتبری را هدف قرار داده‌اند. شرکت نفت برزیل و شرکت نفت دولتی ونزوئلا از اهداف این سازمان بوده‌اند. گفته می‌شود این آژانس به ارتباطات داخلی شرکتی نفتی دولتی ونزوئلا دسترسی داشته و از مقامات ارشد این شرکت جاسوسی می‌کرده است.

دولت آمریکا به طور کامل از فعالیت‌های جاسوسی آژانس امنیت ملی حمایت می‌کند؛ این موضوع را حکم دادگاه آمریکا در سال 2010 تأیید می‌کند. در این حکم آمده است که جاسوسی از 193 کشور و مراکز خارجی از جمله بانک جهانی مجاز است. بر اساس حکم این دادگاه، آژانس امنیت ملی مجاز به جاسوسی از تمام کشورها به‌جز چهار کشوری که آمریکا با آن‌ها شرکای پنج چشم را تشکیل می‌دهد، است.

جاسوسی درون مرزی آمریکا

پس از حملات 11 سپتامبر، جرج بوش رئیس‌جمهور سابق آمریکا با استناد به اختیاراتی که ادعا می‌کرد به او داده شده، به صورت محرمانه به آژانس امنیت ملی اجازه داد تا بدون تصویب قوانین و یا اقدام برای مجوز گرفتن از دادگاه به جاسوسی در داخل آمریکا بپردازد که این فعالیت‌ها شامل جاسوسی الکترونیکی ارتباطات تلفنی و اینترنتی از مردم آمریکا می‌شد. این در حالی است که از لحاظ قانونی هیچ یک از دو دولت انگلیس و آمریکا اجازه جاسوسی از مردم خود را ندارند. بر اساس قانون «دادگاه تجسس اطلاعات خارجی» سازمان امنیت ملی آمریکا تنها می‌تواند تروریست‌ها و مظنونین خارجی را مورد تجسس قرار دهد و استراق سمع شهروندان آمریکایی توسط این آژانس تخلف محسوب می‌شود؛ به‌جز در مواقع استثنایی که آن هم مستلزم کسب مجوز از سه قاضی است. ویلیام بینی مدیر عامل سابق بخش فنی آژانس امنیت ملی فاش کرد که حداقل 80 درصد مکالمات صوتی مردم آمریکا ثبت و ضبط می‌شود و هدف نهایی این سازمان کنترل کامل ارتباطات مردم است.

9. جاسوسی از مردم آمریکا

جاسوسی از متحدان قدیمی

بر اساس شواهد موجود این پنج کشور علاوه بر مردم خود از متحدان دیرینه‌شان نیز جاسوسی می‌کنند. آژانس اطلاعاتی آلمان (BND) با آژانس امنیت ملی به منظور جاسوسی از مقامات و شرکت‌ها در برخی مناطق اروپا همکاری داشته است. با این حال، آژانس امنیت ملی از این متحد غربی خود نیز جاسوسی می‌کرده و حتی مکالمات مرکل، صدراعظم آلمان را نیز شنود کرده است.

10- شنود تماس های تلفنی مرکل، صدر اعظم آلمان

پنج چشم با جاسوسی از متحدانش به اندازه دشمنانش، اعتماد این متحدان را به خود از بین برده است. کشورهایی که فکر می‌کردند شرکای نزدیک این پنج کشور هستند دریافتند که در دنیای جاسوسی الکترونیک آن‌ها هم هدف محسوب می‌شوند. آلمان، فرانسه، اسپانیا، ترکیه و بلژیک متحدان ناتو محسوب می‌شوند که با آمریکا و انگلیس همکاری زیادی داشته‌اند و سربازان خود را برای جنگ در افغانستان به این کشور اعزام کرده‌اند؛ اما همه این کشورها هدف جاسوسی آژانس امنیت ملی و فرماندهی ارتباطات دولتی انگلیس قرار گرفته‌اند. برزیل و آفریقای جنوبی هم که با واشنگتن و لندن همکاری داشتند، از این جاسوسی‌ها در امان نبودند.

11. دوربین های گسترده نظارتی آمریکا

اسناد فاش شده نشان می‌دهد که تنها پنج کشور عضو قرارداد UKUSA از جاسوسی شدن معاف هستند، البته این معافیت شاید هم صددرصدی نباشد. عضویت در این گروه به معنای دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات است که از میان این پنج کشور، آمریکا و انگلیس بیشترین میزان دسترسی به اطلاعات را دارند.

اتحادهای جاسوسی دیگر کشورها

شرکای پنج چشم تنها اتحاد نظارتی موجود در جهان نیست. توافق‌های دیگری در جهان بین دولت‌ها با هدف برقراری امنیت متقابل صورت گرفته است که از جمله این توافق‌ها می‌توان به «نه چشم» و «چهارده چشم» اشاره کرد که بیشتر شامل کشورهای اروپایی می‌شوند. البته شرکای پنج چشم، قدرتمندترین و گسترده‌ترین سیستم‌های نظارتی را در جهان دارا هستند. اتحادهای جاسوسی دیگر کشورها به تفکیک عبارتند از:

- شرکای 9 چشم: کشورهای عضو پنج چشم به اضافه دانمارک، فرانسه، هلند و نروژ

- شرکای 14 چشم: کشورهای عضو نه چشم به اضافه آلمان، بلژیک، ایتالیا، اسپانیا و سوئد

- شرکای 41 چشم: تمام موارد بالا به اضافه ائتلاف متحدین در افغانستان

- کمیته خاص ناتو: متشکل از سران سرویس‌های امنیتی کشورهای عضو ناتو

- اتحادهای جاسوسی کشورهای ردیف بی (Tier B)، گروه بِرن [سوئیس] (Club of Berne) و گروه ضدتروریست (The Counterterrorist Group) نیز از دیگر سیستم‌های نظارتی جهان هستند.

در پایان باید گفت، نظارت گسترده آژانس امنیت ملی تنها آغاز کار است. مدارک فاش شده توسط ادوارد اسنودن نشان می‌دهد که این سازمان جاسوسی سعی دارد آمریکا را به تجهیزات لازم مسلح کند تا این کشور برای جنگ‌های دیجیتال آینده آمادگی لازم را داشته باشد؛ درگیری‌ای که هم‌اکنون هم بین قدرت‌ها بر سر تحت کنترل گرفتن اینترنت وجود دارد. هدف مشخص آژانس امنیت ملی در فعالیت‌هایش، تضعیف امنیت شبکه دشمن است. مدارک فوق سری نشان می‌دهد که آمریکا در حال برنامه‌ریزی برای جنگ‌های آتی است که در آن‌ها اینترنت نقش حیاتی ایفا خواهد کرد؛ آمریکا قصد دارد این کار را با استفاده از نت برای از کار انداختن شبکه‌های کامپیوتری و تمام زیرساخت‌های تحت کنترل دشمن از جمله منابع آب، کارخانه‌ها، فرودگاه‌ها و سیستم‌های گردش پول انجام دهد.

منابع:

1. http://www.huffingtonpost.com/nikolas-kozloff/geopolitics-of-racism-nsa_b_4206263.html

2. https://www.privacyinternational.org/node/51

3. http://www.japantimes.co.jp/news/2013/11/18/world/britains-gchq-the-brains-americas-nsa-the-money-behind-spy-alliance/#.VzMuYPmfU7o

4. http://en.alalam.ir/News/1569459

5. http://www.nbcnews.com/news/us-news/secret-document-shows-nsa-spied-iran-un-delegation-new-york-n431861

6. http://theiranproject.com/blog/tag/us-spying-on-ayatollah-ali-khamenei

7. http://www.spiegel.de/international/world/new-snowden-docs-indicate-scope-of-nsa-preparations-for-cyber-battle-a-1013409.html

8. https://theintercept.com/2014/03/12/nsa-plans-infect-millions-computers-malware/

9. http://www.tabnak.ir/fa/mobile/news/570102

10. http://www.telesurtv.net/english/news/NSA-Spies-on-Venezuelas-Oil-Company-Snowden-Leak-Reveals-20151118-0010.html

11. http://techcrunch.com/2014/06/30/court-allowed-nsa-to-spy-on-all-but-4-countries/

12. http://www.mashreghnews.ir/fa/news/74521

13. http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/jul/11/the-ultimate-goal-of-the-nsa-is-total-population-control

14. http://www.theguardian.com/world/2015/dec/30/us-spying-netanyahu-israel-iran-nuclear-deal-obama-nsa

15. http://www.theguardian.com/world/2013/dec/02/nsa-files-spying-allies-enemies-five-eyes-g8

16. http://www.theatlantic.com/international/archive/2015/03/whats-next-in-government-surveillance/385667/

17. https://www.privacyinternational.org/node/51

18. http://www.theatlantic.com/politics/archive/2013/06/is-the-five-eyes-alliance-conspiring-to-spy-on-you/277190/

19. http://thevimyreport.com/2014/07/five-eyes/

20. http://theiranproject.com/blog/2013/11/28/nsa-spied-on-2010-g8-g20-summits-in-toronto/

21. http://alef.ir/prtj8oe8yuqehvz.fsfu.html

22. http://www.reuters.com/article/us-france-wikileaks-idUSKBN0P32EM20150623

23. http://www.tabnak.ir/fa/mobile/news/570042