تکمیل شبکه ملی اطلاعات و افتتاح اینترنت ملی، خبری است که هراز چندگاهی از مسئولین می شنویم. مسئولین با وجود آنکه بارها وعده اجرایی شدن طرح اینترنت ملی را داده اند ولی سرنوشت آن همچنان نامعلوم است.
گروه سیاست گرداب؛ تکمیل شبکه ملی اطلاعات و افتتاح اینترنت ملی، خبری است که هراز چندگاهی از مسئولین می شنویم. مسئولین با وجود آنکه بارها وعده اجرایی شدن طرح اینترنت ملی را داده اند ولی سرنوشت آن همچنان نامعلوم است. برای تحلیل وضعیت فعلی این پروژه ملی، به سراغ حجت الاسلام محمد فروهر از کارشناسان فضای مجازی رفتیم تا صحت و سقم آن را از او جویا شویم.
متن گفتگوی ما با وی در ادامه می آید:
در بحث شبکه ملی اطلاعات، به دلایل مختلف شاهد اهمال هستیم. بخشی مربوط به منافع مالی وزارت ارتباطات و دولت است و بخشی نیز بخاطر این است که هنوز برای افراد جا نیفتاده که بناست چه اتفاقی بیفتد. این گروه در مجموع شبکه ملی اطلاعات را یک تهدید لحاظ می‌کنند در حالیکه در واقعیت این چنین نیست. در حالیکه می‌دانیم کشورهای دیگر همانند ژاپن و کره اینکار را انجام دادند و موفق هم بوده اند.
جالب اینجاست که خیلی از کشورهای دیگر بعد از ایران به اینترنت دسترسی پیدا کردند. این کشورها دیرتر از ما به اینترنت دست پیدا کردند و دیرتر از ما به اهمیت شبکه ملی اطلاعات پی بردند، ولی شبکه ملی اطلاعات را راه اندازی کردند. در حالیکه کشور ما همچنان در مبانی نظری - اطلاعاتی خود مانده است که آیا این موضوع صورت بگیرد یا نگیرد!
پس از افشاگری های اسنودن در بسیاری از کشورها، این ناقوس به صدا در آمد که اینترنت آمریکایی باید منقضی شود. حتی پس از آغاز هجمه ها به اینترنت آمریکایی، برخی از افراد تاثیرگذار در شرکت گوگل ابراز نگرانی کردند که احتمال دارد اینترنت امریکایی منزوی شود.
در پاسخ به این سوال یک نکته عرض کنم. در فضای فعلی اینترنت و فضای مجازی سه لایه وجود دارد؛ لایه حاکمیت، لایه مدیریت و در نهایت کاربران. در لایه اول، آمریکا و آژانس امنیت ملی آمریکا قرار دارند. در لایه بعدی یعنی مدیریت برخی از شرکتها مثل اپل و گوگل دخیل هستند و لایه سوم هم که مربوط به کاربران است.
جهلی که در خصوص شبکه ملی اطلاعات وجود دارد، کاملا واضح است؛ دسته‌ای از بیرون طراحی و تلاش می‌کنند که اینترنت را در کشور ما در لایه سوم یعنی لایه کاربران نگه دارند. حتی در رسانه ملی اوج برنامه سازی درباره فضای مجازی، با موضوع "اینترنت فرصت است یا تهدید؟" تهیه می شود. درحالیکه اصلا بنا نیست یک اینترنت خارجی که محصول یک فناوری آمریکایی است برای ما فرصت تلقی شود. البته نمی توان از منافع مالی وزارت ارتباطات در ادامه پیدا کردن وضع موجود و انحصار در خرید و فروش پهنای باند، به راحتی عبور کرد.
بله. اینترنت ملی برای مسئولین اهمیتی ندارد. اگر کاربران و مردم از وجود مافیای مالی اینترنت آگاه شوند، هضم این موضوع راحت تر می شود. نخبگان ما نسبت به وجود این مافیا و درآمد بالای وزارت ارتباطات از انحصار در خرید و فروش پهنای باند ناآگاه هستند و باید به مردم اطلاع رسانی کرد. مسئولین امر دچار تکنولوژی زدگی شده اند و تصور می کنند که تکنولوژی فعلی، نهایت تکنولوژی است. نگاه تکنولوژی زدگی باعث شده که در فضای مجازی، همه فرصت ها به تهدید تبدیل شود.
· حاصل این نوع نگاه و غالب شدن نگاه تکنولوژی زدگی مسئولان امر چیست؟
این افراد متاسفانه، نگاهشان به محصولات فضای مجازی نگاه تکنولوژی است در حالیکه اینها تکنولوژی نیست بلکه محصول تکنولوژی است. مقام معظم رهبری فرمودند که اینترنت هم نعمت است هم نقمت. زمانی نعمت است که بتواند تسخیر، بومی سازی و درونی سازی شود ولی زمانیکه برای نفوذ و در راستای جنگ نرم و تهاجم فرهنگی باشد -یعنی همان اتفاقی که امروز در حال رخ دادن است- قطعا یک نقمت است. آقایان فکرمی‌کنند اگر به همین شکل فعلی اینترنت را دراختیار مردم قرار دهند، پیشرفت اتفاق افتاده و تکنولوژی بدست آمده است. به همین دلیل تلاش می کنند تا آن دولایه حاکمیت و مدیریت نادیده گرفته شود و ما در لایه کاربران بمانیم.
حاصل این نگاه این است که ما در لایه کاربران تلگرام و وایبر و... محصور شده ایم. حاصل این نگاه این است که نه دربعد حاکمیت و نه در بعد مدیریت فضای مجازی اصلا اقدامی صورت نمی گیرد و ما صرفا از محصول اینترنت استفاده می کنیم و اینترنت را در اختیار نگرفته ایم.
· آیا در موضوع نادیده گرفتن شبکه ملی اطلاعات، تنها وزارت ارتباطات مقصر است؟
البته وزارت ارتباطات تنها اقداماتش در راستای کابل کشی در حوزه مجازی و تصمیم گیری نیست. فضای مجازی حیثیت ملی است. رهبری فرمودند اهمیت فضای مجازی مثل انقلاب اسلامی است که این امر خود نشانگر اهمیت و ارزش فضای مجازی است.
مقام معظم رهبری در حکم اعضای شورای عالی فضای مجازی به بحث شبکه ملی اطلاعات تاکید کردند. این تاکید به روشنی و وضوح نشان می دهد که افراد دیگر هم در حوزه ی فضای مجازی دخیل هستند. رهبری ارگانهای مختلف را درگیر این مسئله کردند که اهمیت این موضوع را نشان دهند. اینترنت ملی فقط مختص وزارت ارتباطات نیست، متاسفانه این شبکه توسط همه نادیده گرفته شده است.
بنده گلایه‌ام از یک بخش خاصی نیست. در راس این نوع کارها وزارت ارتباطات قرار دارد. اگر قرار است مطالبه گری کنیم باید از خیلی ها سوال شود. همه آنهایی که عضو حقیقی و حقوقی شورای عالی فضای مجازی هستند. در حال حاضر هیج کدام از اعضای شورای عالی، حتی اظهار نگرانی هم نمی کنند.
بنابر تعبیر رهبری، در فضای مجازی باید انقلاب اسلامی صورت بگیرد؛ این موضوع نشانگر سختی و اهیمت کار است. فضای مجازی فعلی ما همان ابعادی را دارد که ما پیش از انقلاب داشتیم. ما امروز در فضای مجازی همانند پیش از انقلاب فساد، وابستگی و کاپیتولاسیون داریم.
ابعاد مختلف کاپیتولاسیون را می‌توان در زمینه ی زیر ساخت‌ها، شبکه، تولید نرم افزار و یا در بخش‌های مختلف اینترنت مشاهده کرد. یک جوان ایرانی وقتی می‌خواهد نرم افزار شبکه اجتماعی تولید کند، باید پس از طراحی مورد نظارت ارگانهای مختلف قرار بگیرد، سپس مالیات پرداخت کند و... یعنی سخت ترین راه را برای راه اندازی یک نرم افزار داخلی اعمال می‌کنند درحالی که می‌بینید نرم افزارهای دیگر مثل تانگو، تلگرام، وایبر و غیره در داخل کشور به صورت رایگان و بدون هیچ محدودیتی فعالیت می‌کنند. این مصداق کامل کاپیتولاسیون است.