به گزارش گرداب، چند صباحی است که صاحب‌نظران و کارشناسان اقتصادی کشور حرف از رکود اقتصاد کشور می‌زنند، رکودی که لطمه سنگینی به اقتصاد ما وارد می‌کند. البته نسخه‌ای که کارشناسان اقتصادی برای خروج از رکود می‌پیچند هم در اکثر موارد ایجاد اشتغال است. با توجه به کمبود کار مناسب در کشور و بیکاری خیل عظیمی از نیروهای جوان، بی‌شک فراهم کرد کار مناسب برای این جمعیت بیکار از اولویت‌های اصلی اقتصاد کشور محسوب می‌شود. نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان، آی‌تی همواره به عنوان یکی از رشته‌های کارآفرین محسوب می‌شود چرا که دو یا سه جوان تنها با بهره‌گیری از چند سیستم کامپیوتری می‌توانند از صفر شروع کرده و حتی به درآمدهای باورنکردنی دست پیدا کنند. موفقیت گسترده وب‌سایت فیسبوک که موسس آن مارک زاکربرگ از صفر شروع کرده و حالا به شرکتی میلیارد دلاری تبدیل شده گواهی بر همین امر است.
برای آنکه بدانیم در دنیای امروز که آی‌تی کلید توسعه و اشتغال در آن دانسته می‌شود کشور ما در کجا قرار دارد، میزان صادرات محصولات آی‌تی در آن چقدر است و چه باید بکنیم تا در راستای اقتصاد مقاومتی این میزان را بهبود بخشیم؟ در این گزارش به بررسی بازار صادرات آی‌تی در جهان و البته جایگاه کشور عزیزمان ایران در این بازار جهانی پرداختیم.
*نقش پررنگ آی‌تی در اقتصاد جهان
جالب است بدانید که طبق گزارشی که به تازگی توسط موسسه «نایت فرانک» درباره قوی‌ترین اقتصادهای جهان تا سال 2050 منتشر شده، نام سه کشور هندوستان، چین و آمریکا که هرسه بیشترین سرمایهگذاری را در فناوری اطلاعات و ارتباطات داشته‌اند در ابتدای فهرست قرار دارد. همین امر هم نشان از جایگاه و اهمیت انکار ناشدنی آی‌تی در اقتصاد جهان است.
برای درک بهتر پولساز بودن آی‌تی و نقش شگفت‌انگیز آن بر بازار اقتصاد جهانی کافیست نگاهی به آمار فروش شرکت اپل بیاندارید. این غول فناوری در ۳ ماه نخست سال ۲۰۱۵میلادی موفق به فروش ۷۴/۵ میلیون آی‌فون در جهان شده است. جالب است بدانید که درآمد این شرکت تا پایان سال 2015 به حدود ۲۹۸/۴میلیارد دلار هم رسید. با این اوصاف باید گفت، سود فصلی اپل به ۱۸میلیارد دلار میرسد و این میزان پول معادل ۲۵درصد مجموع ثروت پولدارترین شخص دنیا است.
با توجه به حجم بالای مبادلات آی‌تی در جهان، طبیعی است که در اقتصاد امروز جهان به آی‌تی چه از نظر کیفی و چه کمّی توجه زیادی می‌شود. بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که امروزه دیگر حجم سرمایه و اندازه‌ی بازار در توسعه‌ی اقتصادی ملل نقش اساسی ندارد، بلکه این نقش را دانش و فناوری ایفا می‌کند.
با این اوصاف باید گفت کشورهایی که سرمایهگذاری بیشتری در آی‌تی انجام می دهند در سال‌های آتی به پیشرفتی چشمگیر و جهشی بلند در اقتصاد خود نایل می‌شوند.
*آمریکا در صدر کشورهای صادر کننده آی‌تی
ایالات متحده از ابتدای دهه 1990 میلادی با سرمایهگذاری عظیمی که در صنعت آی‌تی داشته توانسته خود را به قدرت اول جهان در این زمینه تبدیل کند.
نتایج پژوهش‌های محققان موسسه تحقیقاتی گارتنر نشان می‌دهد که صنعت آی‌تی در ایالات متحده امریکا تا پایان سال 2015 ميلادی بازاری3/2تریليون دلاری داشته و انتظار می‌رود این رقم تا پایان سال 2016 ميلادی حتی به 5/2تریليون دلار برسد که در این ميان، بخش عمده ای از این بازار مربوط به نرم افزار می‌شود.
این تحقيقات همچنین نشان داده که درحال حاضر ایالات متحده آمریکا موتور اصلی رشد بازارجهانی نرم افزار محسوب می‌شود و این کشور با دراختيار داشتن شرکت‌های بزرگ و غول‌های دنيای فناوری همچون مایکروسافت، اپل، سيسکو و Hewlett Packard پيشتاز بازار نرم افزار در حوزه آی‌تی است.
رشد خیره کننده صادرات آی‌تی در هندوستان
در ميان کشورهای نسبتاً توسعه یافته موسوم به بریلکس(شامل برزیل، روسيه، هندوستان،چين و آفریقای جنوبی) هندوستان است که با وجود بحران اقتصادی، سرمایه‌گذاران همچنان علاقه‌‌مند به سرمایهگذاری در صنعت آی‌تی آن هستند.
این کشور به پشتوانه سرمایه‌گذاران خارجی حتی می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، تبدیل به یکی از پیشتازان صنعت آی‌تی در جهان شود و بالاترین رشد را در زمينه صادرات این حوزه داشته باشد.
بازار صادرات حوزه آی‌تی هندوستان در سال 2015 رشدی 13 تا 15درصدی را تجربه کرده است که رقمی چشم گیر محسوب می شود. ارزش این بازار در حال حاضر به 99ميليارد دلار میرسد که البته با احتساب بازار داخلی، ارزش بازار این حوزه به حدود 118ميليارد دلار نیز خواهد رسيد. این درحالی است که ميزان صادرات حوزه آی‌تی در سال 2014 برای این کشور حدود 86ميليارد دلار بوده است که این ارقام نشان از رشدی مناسب این صنعت در هند دارد.
*ترکیه رقیب اصلی ایران در بازار آی‌تی منطقه
بازار صادرات آی‌تی در حوزه نرم‌افزار در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و حجم عظیمی از مبادلات این صنعت را به خود اختصاص داده است. طبیعتا ایران به دلیل داشتن زبان مشترک و ویژگی‌های مشترک فراوان با مردمان تاجیکستان و افغانستان زمینه مساعدی برای صادرات محصولات آی‌تی در حوزه نرم‌افزار به این کشورها دارد. برای مثال نرم‌افزارهایی نظیر "درج" که شعرهای فارسی را ارایه می‌دهند و همچنین اپلیکیشن‌های موبایلی که به معرفی فرهنگ غنی ایران می‌پردازد در این زمینه می‌توانند مورد توجه کشورهای فارسی زبان همسایه ما قرار گیرند.
درواقع با توجه به علاقه مردم این دو کشور به ایران این موضوع می‌تواند زمینه خوبی برای صادرات محصولات آی‌تی به آنها باشد. به علاوه آنکه به دلیل زبان مشترک ایران با افغانستان و تاجیکستان حتی در تمام زمینه‌های دیگر هم فرصت خوبی برای توسعه‌دهندگان نرم‌افزار کشور برای صادرات به این کشورها وجود دارد.
البته توسعه صادرات نرم‌افزاری به این دو کشور مستلزم حرکت سریع در این عرصه است چراکه کشور ترکیه که در سایر زمینه‌های اقتصادی در این دو کشور فعال است بسیار تمایل دارد بازار آی‌تی را نیز تصاحب کرده و آن را هم نصیب خود کند.
باید توجه داشت که رقابت ایران با ترکیه برای تصاحب بازار صادرات آی‌تی به افغانستان و تاجیکستان به حدی جدی است که وزیر ارتباطات دولت قبل در آخرین روز‌های فعالیت خود صراحتا گفته است: "ترکیه بزرگترین رقیب بازار فناوری اطلاعات ایران است" و حتی پیشنهاد داده تا سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی در این رقابت بازارگانان ایرانی را مستقیما حمایت کنند.
*بازار پرسود آی‌تی در منطقه و شانس ایران برای تصاحب آن
در منطقه خاورمیانه کشورهای همسایه و البته خود ایران پول‌های هنگفتی را برای خرید تجهیزات آی‌تی از موبایل گرفته تا دکل‌ها و سوییچ‌های مخابراتی هزینه می‌کنند. پژوهشگران شرکت آی‌دی‌سی پیش‌بینی کرده‌اند در سال جاری میلادی هزینه‌کرد کشورهای خاورمیانه و آفریقا در بازار فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات از ۲۷۰ میلیارد دلار نیز بگذرد و درآمد عرضه‌کنندگان بازار آی‌تی از این مناطق نیز ۹ درصد در مقایسه با سال گذشته رشد خواهد داشت. این پژوهشگران بر این باورند که منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به زودی از نظر رشد هزینه‌کردها به دومین بازار پر رونق آی‌تی در جهان تبدیل خواهد شد.
با این حساب باید گفت که با توجه به قرار گرفتن کشور ما در قلب خاورمیانه در صورت وجود برنامه‌ریزی، فراهم کردن بسترهای لازم و سرمایهگذاری کافی می‌توانیم در آینده‌ای نه چندان دور صادرات محصولات آی‌تی به تمام منطقه را در دست بگیریم.
ایران هم‌اکنون هم در زمینه صادرات آی‌تی فعال است و محصولاتی نظیر سوییچ‌های مخابراتی، سی‌دی و دی‌وی‌دی خام و کیبورد را به عراق، دوبی و چند کشور منطقه صادر می‌کند. البته طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال‌های گذشته صادرات آی‌تی ایران به طرز معناداری کاهش داشته است. با این همه با توجه به رفع تحریم‌های اقتصادی علیه ایران انتظار می‌رود تا اوضاع صادرات آی‌تی کشور اندکی بهتر شود البته باید به این نکته هم توجه داشت که نباید اجازه داد با واردات بی‌رویه و بدون ضابطه محصولاتی که نمونه مشابه آنها در داخل تولید می‌شوند دوران پساتحریم تبدیل به دوران پساواردات شود.
*تحقق اقتصاد مقاومتی در گرو افزایش صادرات
بدیهی است که تحقق اقتصاد مقاومتی در دنیایی که با رقبای سرسختی در منطقه و جهان رو‌به‌رو هستیم کار ساده‌ای نیست. برای بهبود وضعیت و کم کردن فاصله خود با سایر کشورهای صادرکننده آی‌تی در جهان می‌بایست از همین امروز تصمیم گرفته و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای روی شرکت‌های دانش بنیان و ایده‌های خلاقانه محققانمان داشته باشیم.
طبق آخرین آمارهای موجود، تا پایان سال 90 کل حجم صادرات کشور چیزی بیش از 40 میلیارد دلار برآورد شده است که از این میزان، صادرات فناوری‌های پیشرفته و کالاها و محصولات دانش بنیان چیزی در حدود 840 میلیون دلار بوده است و این یعنی تنها کمتر از یک چهلم صادرات کشور به آی‌تی اختصاص یافته که با توجه به تعداد فارغ‌التحصیلان آی‌تی از دانشگاه‌های ایران و با توجه به استعدادهای موجود در کشور بسیار ناچیز بوده و در صورت خواست مسوولان وسرمایه‌گذاری صحیح و هدفمند این وضعیت می‌تواند به شکل چشمگیری بهبود یابد.
در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که اگرچه جوانان توانای ایرانی با خلاقیت خود، نوآوری و اختراعات قابل توجهی را انجام داده‌اند اما چندان توجهی به آنها نشده و از طرح‌هایشان حمایت مالی لازم برای تولید انبوه به عمل نیامده است. یک نمونه آن هم ساخت شارژر بی‌سیم موبایل بود که در داخل کشور هیچ سرمایهگذاری روی آن سرمایهگذاری نکرد و سازنده ایرانی در نهایت امتیاز آنرا به یک شرکت خارجی فروخت.
این در حالی است که هرساله وزارت ارتباطات و دولت وام‌ها و بودجه‌های کلانی را به حمایت از طرح‌های گوناگون و رنگارنگ حوزه آی‌تی اختصاص می‌دهد اما این هزینه‌ها یا به پروژه‌های نه چندان مفیدی مثل حمایت از جویشگرهای ملی، که البته صدها نمونه خارجی داشته و موضوعی تکراری است اختصاص می‌یابند و یا صرف ساخت محتواهای تکراری در فضای وب می‌شوند.
تاریخ همین چند دهه اخیر ثابت کرده است سراسر کشور عزیزمان ایران سرشار از نوابغ و نوآورانی است که اگر همین امروز به آنها توجه نشود و مورد حمایت قرار نگیرند شاید در سال‌های آتی جذب کشورهای رقیب شده و فرصت سرمایه‌آفرینی این استعدادها برای همیشه از کشور گرفته شود. لذا از تمامی مسوولان انتظار می‌رود تا با درک عمیق از اولویت‌های صنعت آی‌تی به توسعه این صنعت کمک کنند. طبیعی است که در صورت تحقق این امر آی‌تی نیز می‌تواند به عنوان موتور محرکه خروج کشور از رکود عمل کرده و اوضاع اقتصادی‌مان را هرچه سریعتر بهبود بخشد.