درمجموع باید گفت، اینترنت و فضای مجازی، جمعی از همه رسانه‌هاست و در آن هم پیام کتبی و صوتی و شفاهی تولید می‌شود و هم محتوای تبلیغی و ایدئولوژیک در آن وجود خواهد داشت.
مثال جالبی وجود دارد که اهمیت ابزار را برای ما روشن می‌سازد. اختراعی به ظاهر ساده که نقش مهمی در تحولات تاریخی داشته است: قطب‌نما. این وسیله کمک کرد تا انسان‌ها مسیرها را راحت پیدا کنند که تحولات سیاسی گسترده‌ای را دامن زد. بنابراین، هر ابزار کارکرد مشخصی دارد و برای کار خاصی مناسب است.
رسانه‌ها در امتداد حواس
مارشال مک‌لوهان، وسایل ارتباطی را در امتداد حواس انسان می‌داند. یعنی اگر قرار بود حس شنوایی در انسان گسترش پیدا کند و خارج از وجود
انسان نیز ادامه داشته باشد، رادیو اختراع می‌شد که البته این اتفاق نیز افتاد! همه رسانه‌ها
و ابزار ارتباطی که به وجود آمد، یکی از حواس انسان را درگیر خود می‌کند. برخی از
این رسانه‌ها تک‌حسی است و با یک حس انسان سروکار دارد مانند کتاب و مطبوعات؛ برخی دیگر از ابزار ارتباطی چندحسی هستند و با چند حس ما سروکار دارند مانند
تلویزیون و سینما.
اینکه هر کدام از این ابزارها با کدام حواس ما درگیر است اقتضائات خاصی را برای هر رسانه به دنبال می‌آورد. به عبارت بهتر، هر کدام از انواع رسانه معماری خاص خود را دارد که هم رسانه‌چی‌ها و هم مردم باید با آن آشنا باشند.
اینترنت؛ تجمیع مزایای رقبا
همانگونه که گفته شد، برخی از ابزار ارتباطی با چند حس انسان سروکار دارد. اما اینترنت و فضای مجازی، تقریبا همه حواس انسان را درگیر خود می‌کند و هر چیزی از صوت، متن، تصویر ثابت و تصویر متحرک در آن وجود دارد. مخاطب می‌تواند با یک جستجوی ساده محتوای خود را در هر قالبی پیدا کند. از این رو اینترنت و فضای مجازی ماهیتی چند رسانه‌ای دارد. این محیط جدید، به‌دلیل دارابودن این شرایط، مثل همه رسانه‌های دیگر معماری خاص خود را دارد. درواقع، جهان واقعی تحت شرایطی خاص در جهان مجازی بازتعریف و معماری می‌شود.
معماری خاص فضای مجازی
در ادامه برخی از ویژگی‌های خاص فضای مجازی و اینترنت (که ناشی از معماری خاص این فضای چندرسانه‌ای است) را بر می‌شمریم:
1. تبدیل مکان به فضا: فضای مجازی، مفهوم مکان را دگرگون ساخته است. مکان، محیطی است محدود و فیزیکی. امروز با وجود اینترنت دیگر مکان فیزیکی وجود ندارد. برای مثال اگر ما برای انجام امور مالیاتی به ساختمانی مشخص می‌رویم، در دنیای مجازی می‌توانیم همان کار را از طریق اتصال به اینترنت انجام دهیم.
2. ارتباط فرامحلی: تا قبل از اینترنت ارتباط افراد محدود به محله و منطقه خود می‌شد. حتی تلویزیون تنها بعدی از جهان را برای انسان پدیدار می‌ساخت. اما اینترنت و فضای مجازی توانایی سیر و گذار انسان را از محلی به محل دیگر ممکن ساخته است به‌نحوی که انسان می‌تواند در لحظه چند محل متفاوت را زیر نظر داشته باشد. درحقیقت، فضای مجازی مکان و زمان را درنوردیده است.
3. مخاطب گزینشگر و کنشگر: برخلاف سایر مدیوم‌های ارتباطی، در فضای مجازی انسان می‌تواند خود دست به تولید محتوا بزند. این امکان در مدیومی مانند تلویزیون ممکن نیست؛ عموم برنامه‌ها از پیش ضبط‌شده هستند و مخاطب برابر آنها صرفا یک تماشاگر منفعل به شمار می آیند. همچنین فضای مجازی، دنیای اطلاعات است و همه رقم اطلاعات در همه سطحی در آن یافت می‌شود. مخاطب در این فضا می‌تواند خود به عنوان گزینشگر اطلاعات عمل کند و اطلاعاتی را که به آنها نیاز دارد انتخاب کند.
4. تغییر در مفهوم قدرت: قدرت اجتماعی چیست؟ قدرت اجتماعی توانایی مردمی است که از طریق آن خواست جمعی به مسئولان تحمیل می‌شود. در گذشته اگر برای اثرگذاری در دنیای سیاست لازم بود تا راهپیمایی‌های خیابانی صورت گیرد، امروزه این راهپیمایی‌ها در اینترنت صورت می‌گیرد. ملموس‌ترین حالت این ویژگی در کمپین‌هاست؛ نمونه نزدیک آن طراحی لباس کاروان المپیک ایران در ریو! حجم انتقادات و طنزهایی که به وجود آمد خواست عمومی را به مسئولان برای طراحی بهتر و دقیق‌تر گوشزد کرد.
5. ماهیت شبکه‌ای: شبکه مجموعه‌ای از افراد است که با هم در ارتباطند. تا قبل از اینترنت، شبکه افراد، محدود به فضای مشترک بود اما اینترنت ماهیت شبکه‌ای متفاوتی را در اختیار کاربران قرار داد به‌نحوی که بدون نیاز به هیچ فضای مشترکی حتی انسان می‌تواند با اقوام و ملیت‌های مختلف ارتباط بگیرد.
درمجموع باید گفت، اینترنت و فضای مجازی، جمعی از همه رسانه‌هاست و در آن هم پیام کتبی و صوتی و شفاهی تولید می‌شود و هم محتوای تبلیغی و ایدئولوژیک در آن وجود خواهد داشت. بی‌تردید در دنیایی که با محدودیت منابع روبه‌روست ایجاد دنیایی موازی دنیای واقعی به نام فضای مجازی می‌تواند در صرفه‌جویی در منابع طبیعی یاری‌دهنده باشد؛ اما به همین میزان، افرادی که در این دنیا هستند نیز ماهیت مجازی دارند و این به خودی‌خود می‌تواند برای کاربران خطراتی را داشته باشد هم در زندگی واقعی و هم در زندگی مجازی. شناخت معماری خاص اینترنت از این رو مهم است که به ما کمک می‌کند تا با شناخت دقیق از محیطی که در آن کنشگری می‌کنیم استفاده از این فضا را بهینه کنیم و آسیب‌های آن را کاهش دهیم.