فیلترینگ حبابی چیست؟

فیلترینگ حبابی: عبارتی با عنوان فیلترینگ حبابی شاید در ابتدا کمی عجیب و تخصصی به نظر بیاید ولی در حقیقت معنی بسیار ساده و عمیق دارد، بیاید پله پله به عمق این عبارت برسیم: شما در فضای مجازی به خوبی رصد می شوید. باور کنید یا نه تمام رفتارها، علایق، سوابق جستجوی شما، همه و همه در این فضای به اصطلاح مجازی دیده  شده، دسته بندی خواهد شد و در انتها یک نتیجه گیری از رفتارهایتان گرفته خواهد شد.

شما خیلی ساده عبارتی را در گوگل جستجو می کنید، عبارتی که از ذهن و نیاز شما برآمده است. گوگل نیز نزدیک ترین جواب را برای شما حدس زده و به شما پیشنهاد می دهد. اما موضوع به همین جا ختم نمی شود، این سرچ ساده در حقیقت از طرف شما به عنوان یک سابقه و به نام شما در حافظه گوگل یا هر سرور دیگری  ثبت شده و باقی خواهد ماند. در جستجوی بعدی انیز همین اتفاق می افتد و باز کلمه ای، مفهومی، تصویری  و یا هر اطلاعات دیگری از شما به سابقه قبلی تان اضافه می شود. به زبان خیلی ساده تر شما به طور کاملا نامحسوس در این فضا کنترل شده و سابقه دار می شوید. ذره بینی شما را زیر نظر گرفته تا پس از بررسی رفتارتان و اطلاعات  مورد نیازتان در نهایت بتواند یک الگوی نسبی از سلائق و رفتار شما ساخته تا بر طبق آن  بتواند برای رسیدن به اهدافش برنامه ریزی لازم را کرده و با وارد کردنتان در بازی خود، هدایتتان کند. 

حالا به سراغ معانی علمی تر و تخصصی تر عبارت فیلترینگ حبابی برویم،  Eli Pariser  نویسنده آمریکایی در کتابی به همین نام واژه فیلترینگ حبابی را اینگونه تعریف می کند: اکوسیستم های شخصی از اطلاعات که توسط یک الگوریتم ساخته شده است، سابقه تاریخی جستجو در طول زمان، کلیک نمودن بر روی یک لینک، دیدن دوستان، قرار دادن فیلم در اینترنت و یا دیدن آن ها، خواندن اخبار و غیره ، علاقه به یک موضوع توسط یک کاربر اینترنت را نشان می دهد.

حالا دیگر کار تمام است و فقط باید منتظر گذشت زمان بود، در طول زمان رفتارهای مشابه از سمت کاربر تکرار شده و سمت و سوی متنوع نیازها و علایق بخوبی مشخص خواهد شد. فضای فکری شما تبدیل به یک فضای حباب مانند شده که براحتی قابل شناسایی و دیده شدن است. اینک گردانندگان اصلی به شما پیشنهاد حضور در گروه های شبیه خودتان را می دهند. گویی تحت کنترلی عمیق قرار  گرفته اید. بگذارید برای درک بهتر مثالی ملموس تر بزنیم. وقتی شما همیشه از یک فروشگاه خرید کنید پس از مدتی آن فروشنده سلیقه و اخلاق شما را بخوبی خواهد فهمید. هر بار که برای خرید به ان فروشگاه مراجعه می کنید دیگرنیازی به توضیحات قبل نیست، فروشنده بخوبی با روحیات شما اشناست. فقط کافی است نام کالا را بگویید و محدوده قیمت را مشخص کنید. فروشنده براحتی گزینه های مناسب سلیقه شما را حاضر می کند وشما بدون هیچ زحمتی فقط پول پرداخت کرده و بیرون خواهید آمد. امثال گوگل هم برای شما همین کار را خواهد کرد منتها فقط در زمینه اطلاعات، تصاویر و...

اما به سراغ فیلترینگ برویم. فیلترینگ را دیگر همه می شناسند: محدود کردن کاربر در فضای مجازی با هدف در نظر گرفته شده از طرف متولیان سیاسی و فرهنگی هر جامعه ای. درفیلترینگ حبابی نیز اتفاقی شبیه فیلترینگ هوشمند می افتد. عده ای بعد از نظارت هوشمندانه در طول زمان و شناسایی کاربر و ذائقه او حالا دیگر او را در کنترل خود گرفته، برایش محدوده ارتباطی تعریف می کنند و به نوعی او را هدایت می کنند.

شما طبقه بندی می شوید. در واقع اطلاعات و شخصی که از لحاظ ایده، اظهار نظر، علاقمندی و ... مخالف نظرشما تشخیص داده شود برایتان نمایش داده نمی شود. به بیان رسمی تر شما در محدوده حباب های بسته فرهنگی وایدئو لوژی خود قرارداده خواهید شد، به گفته الی پاریزر شما حالا دیگر کمتر در  معرض دیدگاه های متضاد فکری قرار می گیرید و  افزایش قطبی ها اتفاق می افتد و شما از دستیابی حتی تصادفی به موضوعات منع خواهید شد.

از آنجا که همیشه راه های سوء‌ استفاده باز بوده در اینجا هم شرکت های اینترنتی برای هدف قرار دادن تبلیغات مورد هدف خود و یا جلب توجه بیشتر کاربران از این سوابق استفاده می کنند. در واقع شما هر چه بیشتر مطلبی خاص را جستحو کنید در حباب آن موضوع بیشتر فرو خواهید رفت. مسلم است که حالا دیگر ایده جدیدی ورود نخواهد کرد، افراد و اطلاعات جدید هم اجازه ورود به دامنه پیش روی شما را نخواهند داشت. در حقیقت به نوعی منفعت شخصی صورت خواهد گرفت. گوگل و ماکروسافت از جمله کمپانی هایی هستند که این اتهام بر آنها وارد شده است:  ایجاد الگوریتم پنهان در این سایت ها برای محدود کردن ایده ها و عدم اجازه دسترسی به اطلاعات. 

در فیلترینگ حبابی ماهیت فیلتر بودن قبل حفظ می شود اما یک تفاوت اساسی وجود دارد، در فیلترینگ حبابی شما از کاری که بطور نامحسوس برایتان انجام می شود بر خلاف فیلترینگ هوشمند ناراحت و عصبی نخواهید شد، بلکه احساس می کنید چقد خوب که زود و سریع به مطالب باب میلتان رسیدید. در حقیقت  احساس رضایت از دسترسی به آنچه می پسندید خواهید داشت. در حقیقت این نوع از فیلترینگ با پنهان کاری به اهداف خود می رسد.

هم از بسترشبکه حذف می شوید هم بدون اینکه بفهمید مخالفی را که به سمتش رفتید را به سرویس های امنیتی لو می دهید. الی پاریسیر در کتاب خود می‌گوید: «فیس‌بوک حتی وقتی می‌خواهید کسانی را به لیست دوستان خود اضافه کنید در حالی که هیچ دوست مشترکی ندارید و دیدگاه‌‌های مخالف یکدیگر را در توضیح درباره‌ خود نوشته‌اید، به شما اجازه نمی‌دهد و از شما می‌پرسد آیا اصلا این فرد را می‌شناسید یا نه؟ و اگر جواب نه باشد، حق دوستی با او را از شما سلب می‌کند. انگار که فیس‌بوک می‌خواهد به شما بگوید، ما بهتر از تو می‌دانیم و بهتر برایت تصمیم می‌گیریم.

تحقیقات هم صحت این موضوع را اعلام کرد، تا سال 2005 نتایج برای همه یکسان بود ولی از آن سال به بعد گوگل اعلام کرد که فقط موضوعاتی که در زمان لاگ این بودن برداشته می شدند را نگه خواهد داشت. اما سال 2009 گوگل رسما اعلام کرد 57 سیگنال یا نشانه برای شخصی سازی کردن نتایج بکار گرفته می شود، از جمله اطلاعات مکانی ، جستجوهای قبلی و حتی اطلاعات منتشر شده توسط دوستانتان هم استفاده می شود. خلاصه اینکه نمی گذارند حرکت های موازی صورت بگیرد. نه تنها گوگل بلکه سایت های پر بیننده زیادی حدود 60 کوکی روی سیستم شما نصب می کنند تا بعدها دیگر سایت ها بتوانند براحتی به شما دسترسی داشته باشند. پس تنها می شوید برایتان انتخاب می کنند و در آخر اینکه مخفی می مانند و باریتن اتخاب می کند.." جهان ساخته شده برای ما توسط یک نیروی نامرئی چیزی برای یادگیری ندارد.