هویت دیجیتال جوانان و فرصت‌هایی که از دست می‌دهیم

به گزارش گرداب، این تغییرات در تمامی سطوح جامعه ریشه دوانیده و غالباً الزامات خود را به مناسبات اجتماعی تحمیل می‌کند و جامعه را به دنبال خود می‌کشاند.

جوانان که در هر عصری، طبقه آماده تغییر، اقبال و استقبال از دگردیسی‌های بنیادین بوده‌اند، در عصر کنونی هم زیرساختی اجتماعی و آماده برای گسترش هرچه بیشتر این بازآرایی‌های اجتماعی هستند.

گزارش‌ها نشان می‌دهد قریب به اتفاق نوجوانان و جوانان به نحوی از انحاء با تکنولوژی‌های روز و شبکه اینترنت و تلفن‌های همراه هوشمند در ارتباط دائمی هستند، تا حدی که گاهی از این الگوی تغییر به‌مثابه تهدیدی جدی و بحران در جوامع یاد می‌شود که به نظر می‌رسد عدم توانایی و امکان کنترل و هدایت و فضای گنگ و مبهم و بسیار متغیر و پیش‌رونده این حوزه‌ها، از دلایل اصلی این نگرانی دولت‌ها و مراجع فرهنگی و متولیان نظام آموزش و پرورش است.

موضوع محوری این یادداشت لزوم پرداختن هرچه سریع‌تر به توسعه متوازن اطلاعاتی و ایجاد زیرساخت‌های اصولی برای جوانان و نوجوانان ایران است. به عبارت دیگر، دو وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری و آموزش و پرورش به‌عنوان متولیان اصلی اجرای سیاست‌های مرتبط با این گروه در درجه اول و وزارت ورزش و جوانان در مرحله بعدی باید نقش تاریخی خود را در آماده‌سازی الکترونیکی جوانان پذیرفته و ایفا کنند.

آنچه محل نظر این یادداشت است توجه دادن به موضوعی مهم موسوم به رِگ‌تک‌ها است. رگ‌تک که مخفف Regulation Technology است، در یک تعریف مختصر عبارت است از تکنولوژی‌هایی که وظیفه افزایش آمادگی الکترونیک و تطابق‌پذیری بین شهروندان (در اینجا جوانان) با قوانین و سیاست‌های موجود را دارد.

رگ‌تک‌ها در دنیا بعد از همه‌گیر شدن فناوری‌های مالی موسوم به فین‌تک‌ها توسعه یافتند. به عبارت دیگر، افزایش نفوذ و استفاده مردم از این نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های پولی، مالی و بانکی باعث شد بانک‌ها و مراکز مالی و اقتصادی و دولت‌ها برای کنترل و همچنین جلوگیری و پیشگیری از تخلفات مالی، موضوع قوانین را هم به فرآیندهای فین‌تک‌ها محل تأمل و دقت قرار دهند، که رگ‌تک‌ها، این وظیفه را به عهده گرفته و خود به تکنولوژی‌هایی مستقل و همچنین محبوب هم برای مردم و هم برای ارائه‌دهندگان خدمات در حوزه‌های مختلف تبدیل شدند. مردم به دلیل سهولت استفاده و گارانتی و تضمین حقوق قانونی خود به رگ‌تک‌ها اعتماد کردند و مؤسسات خدمات دهنده الکترونیکی و همچنین دولت‌ها به هدف نظم و سامان بیشتری که حجم عظیم استفاده کننده از خدمات مجازی ایجاد می‌کرد مجبور به همکاری و پذیرش رگ‌تک‌ها شدند.

یکی از مهم‌ترین رگ‌تک‌ها و به اعتقاد نگارنده مهم‌ترین حوزه رگ‌تکی در دنیا موضوع «هویت یکتای دیجیتال» Unique Identification)) موسوم به UID است. هویت دیجیتال عبارت است از تکنولوژی مقرراتی یا رگ‌تکی که افراد را در فضای مجازی نمایندگی کرده و از ‌منافع و حقوق آن‌ها محافظت می‌کند.

هویت دیجیتال از مهم‌ترین الزامات برای آمادگی بالای الکترونیک، توانمندسازی الکترونیک و توسعه موزون اطلاعاتی در جامعه است. بدیهی است افزایش حجم و نفوذ و گسترش سیل‌آسای خدمات الکترونیک، مبتنی بر فضای مجازی با همه خلاقیت‌هایی که در طراحی‌های آن‌ها صورت می‌گیرد، عملاً جامعه را در استفاده از آن‌ها عقب خواهد گذاشت و این توسعه ناموزون به ضرر هر دوسوی اکوسیستم الکترونیک خواهد بود. از طرف دیگر، غفلت از این زیرساخت مهم و حیاتی منجر به توسعه نامتوازن اطلاعاتی در جامعه خواهد شد به این معنی که افراد با آمادگی الکترونیک پایین و فرودستان و کمتر برخورداران اجتماعی هر روز بیش از پیش از جامعه‌ای که خودش را با الزامات الکترونیک هماهنگ می‌کند دور خواهد افتاد و رفته‌رفته از آینده قریب‌الوقوع اکوسیستم‌های شهری و اجتماعی حذف خواهند شد و ما با لشکری از فقرای اطلاعاتی روبه‌رو خواهیم شد که در عمل از هیچ‌یک از خدمات اجتماعی نمی‌توانند استفاده کنند.

بخش اعظم این پیشگیری‌ها بر عهده دولت است، زیرا می‌تواند در قالب یک کالای عمومی و زیرساخت، امکان این توسعه متوازن را از کودکی، نوجوانی و جوانی برای جامعه فراهم کند.

آنچه مهم است، انتفاع بسیار جدی کشور و سه وزارتخانه علوم تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش و ورزش و جوانان در ساماندهی و انجام وظایف خود هم هست. اختصاص هویت یکتای دیجیتال (UID) فواید بسیاری در خود مستتر خواهد داشت که به‌تدریج با شکل گرفتن روابط مبتنی بر هویت دیجیتال با دولت الکترونیک و شکل گرفتن Big Data ها و Scoring پروفایل‌ها حاصل خواهد شد که در زیر اجمالاً به مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهد شد.

سرویس‌های ارزش افزوده بسیاری در ایجاد شبکه‌های با آمادگی بالای الکترونیک و دارنده هویت دیجیتال متصور است که به نفع سه گروه مهم نقش‌آفرین و فعال در حوزه فضای مجازی است. به عبارت دیگر، با گسترش رگ‌تک‌ها، سه گروه مهم دولت، بخش خصوصی و مردم با ‌سادگی و امنیت بیشتری می‌توانند با همدیگر تعامل و از حفاظت از حقوق خود مطمئن باشند و هر روز ارزش‌های بیشتری را در زنجیره ارزش خود به دست بیاورند.

مهم‌ترین ارزش افزوده حاصل از زیرساخت رگ‌تکی هویت دیجیتال، مشخصاً دولت الکترونیک است. در دو دهه اخیر عدم وجود زیرساخت مطمئن و روزآمد دیتای کشور از مهم‌ترین دلایل عدم توفیق دولت الکترونیک بوده است.

ارزش افزوده دوم، امکان وجود داده‌کاوی‌هایی است که با اجازه کاربران (مردم) با افزایش سطح خدمات‌رسانی و تسهیل و سرعت گرفتن خدمات و همچنین افزایش تطابق‌پذیری جامعه با قوانین کشور است که اساساً این وظیفه متوجه دولت است و انتفاع آن به جیب مردم و همچنین دولت در افزایش کارآمدی خود و بخش خصوصی در افزایش ظرفیت فعالیت و صرفه‌جویی در هزینه‌های عملیاتی خود بهره‌مندی خواهند داشت.

ارزش افزوده سوم، امکان ایجاد مدل‌های کشف استحقاق خدمات برای جوانان جامعه است. بسیاری از قوانین مرتبط با جوانان امکان‌های بسیاری را برای استفاده آن‌ها فراهم آورده است که در خلال میلیون‌ها سطر پیچیده قانونی پنهان است و عملاً کسی از آن‌ها استفاده نمی‌کند. زیرساخت‌های مبتنی بر رگ تک‌ها امکان کشف قوانین مرتبط با تک‌تک افراد جامعه را ایجاد می‌کند و مشخص می‌کند هر فردی به چه حقوقی دسترسی دارد مستقل از اینکه خود و دستگاه متولی بدانند یا ندانند.

ارزش افزوده چهارم، مرتبط با ردپای دیجیتال جوانان موسوم به Foot Print است که این اصطلاح به الگوهای رفتار افراد در فضای دیجیتال مربوط می‌شود که طبق معمول با ترجمه ناصحیح و تفاسیر امنیتی هم در سطح دستگاه‌های کشور و هم نزد مردم به‌نوعی کنترل و جاسوسی تفسیر و تعبیر شده یا دست‌کم به ذهن متبادر می‌کند. در حالی‌که ردپای دیجیتال افراد از مهم‌ترین ابزار احراز هویت‌های ساده و تکرارناپذیری فرآیندها و امکان تسهیل در اخذ خدمات الکترونیکی است.

ارزش افزوده پنجم، مرتبط با نظرسنجی‌هایی است که می‌تواند به‌طور دائم از جمعیت هدف دقیق و با تعداد زیاد و با شرایط موردنظر پرسشگران و با حداقل هزینه عملیات است و از همه مهم‌تر اینکه در این مدل می‌توان هزینه نظر افراد را هم به آن‌ها پرداخت کرد. این روش که در دنیا به Crowd Sourcing شهرت دارد از مهم‌ترین تکنولوژی‌های رگ تکی و تعاملی است که از محبوبیت زیادی هم برخوردار است.

ارزش افزوده ششم، امنیت اطلاعاتی است که هویت دیجیتال UID ایجاد می‌کند. هویت دیجیتال امن افراد، این امکان را ایجاد می‌کند که افراد بدون دادن اطلاعات به خدمات رسانان و حتی دولت از خدمت موردنظر بهره‌مند شوند و اطلاعات خود را به هزاران سایت اظهار نکنند.

ارزش افزوده هفتم، مرتبط با انواع فرآیندهای استعدادیابی در کودکان، نوجوانان و جوانان است. به عبارت دیگر، با داشتن پروفایل افراد که با هویت دیجیتال از آن محافظت شده و مدیریت اطلاعات آن نزد کاربر است با استفاده از انواع روش‌های هوش مصنوعی AI بر اساس مختصات و شرایط و توانمندی افراد، استعدادهای بالقوه آنان به‌سادگی کشف و هم برای افراد و خانواده‌هایشان مزیت است و هم دولت می‌تواند بر اساس آن اطلاعات سیاستگذاری هدایت تحصیلی و مهارتی و انواع حمایت‌ها را به فرآیند سیاستگذاری وارد کند.

ارزش افزوده هشتم، ظرفیت عملیاتی کردن قوانین مرتبط با GDPR است. قانون اروپایی GDPR به‌عنوان یک الگو به‌طور خلاصه عبارت است از «بودن اجازه انحصاری مدیریت داده‌های فردی در اختیار خود شخص». قوانین مشابه GDPR صرفاً با وجود پروفایل‌های اطلاعاتی و هویت دیجیتالی قابلیت پیاده‌سازی دارد.

ارزش افزوده نهم، ایجاد زیرساخت برای آموزش مجازی موسوم به E-learning است. برای ایجاد فضای تعاملی بین دانش‌آموزان و دانشجویان و مدارس و دانشگاه‌ها و تولیدکنندگان محتوای آموزشی هویت دیجیتال و ارسال هدفمند محتوای آموزشی و تعامل علمی بین معلمان و اساتید و دانشجویان و دانش‌آموزان جزو پیش‌نیازهاست.

ارزش افزوده دهم، امکان ایجاد ارتباطات بین‌المللی است. از آنجا که فعالیت‌های علمی و آموزشی در کشور در حلقه‌های بسته موسوم به Close Loopها در جریان است. اساساً به دلیل عدم حضور در مدارهای اطلاعاتی و داده‌ای بین‌المللی، قابلیت جستجو شدن ندارد و اصطلاحاً Searchable نیستند. هویت دیجیتال امکان حضور با پروفایل مشترک بین مراکز آموزشی داخلی و خارجی را برای جوانان و اساتید فراهم می‌کند.

ارزش افزوده یازدهم، هدایت جوانان در رشته‌های تحصیلی و جلوگیری از تورم در رشته‌های خاص بنا به احتیاج و ظرفیت کشور و تحلیل فضای رقابتی با وجود ظرفیت پروفایل و هویت دیجیتال امکان‌پذیر خواهد بود.

ارزش افزوده دوازدهم، مرتبط با خدمت سربازی برای پسران است. در حال حاضر نه‌تنها سربازی تخصصی در کشور در حد چند سند و شعارها باقی مانده، بلکه از حداقل‌های مهارتی و علمی پسران در راستای منافع کشور و تجربه‌اندوزی بیشتر خود جوانان بهره‌برداری نمی‌شود. برای این مهم نیز هویت دیجیتال و پروفایل افراد می‌تواند نقش بسیار کافی و مؤثر ایفا کند.

ارزش افزوده سیزدهم، جلوگیری از مهاجرت نخبگان در کشور است. اساساً در کشور مکانیسمی برای کشف نخبگان به‌صورت از بالا به پایین top down وجود ندارد و نخبگان احتمالی باید خود را به کشور اثبات و فرآیندهای پیچیده‌ای را طی کنند. در صورتی که با تحلیل فعالیت‌های علمی افراد و با استفاده از زیرساخت‌های پروفایلی رگ تکی کشور می‌تواند با حمایت‌های دقیق و بدون خطا امکان از دست رفتن منابع انسانی نخبه کشور را کاهش دهد.

ارزش افزوده چهاردهم، امکان حمایت‌های هدفمند و به‌اندازه و به‌موقع از نسل جوان کشور است. بسیاری از قوانین و سیاست‌های حمایتی که هزاران سطر قانون و آیین‌نامه را شامل می‌شود، متوقف به نبود داده و اطلاعات به‌روز و همچنین عدم امکان فرآیندی و فقدان آمادگی نهادی در کشور است که با رگ‌تک‌ها و هویت‌های دیجیتال قابل‌رفع است.

ارزش افزوده پانزدهم، ساماندهی و عدالت در حوزه ورزش جوانان است، بسیاری از سیاستگذاری‌های ابتر و غیرقابل اجرا در حوزه ورزش نتیجه فقدان شبکه داده‌ها و اطلاعات و تعامل بین جوانان و متولیان ورزش کشور است. در واقع پروفایل ورزشی افراد از مهم‌ترین وظایفی است که می‌تواند بر بستر هویت دیجیتال شکل بگیرد و عدالت در حوزه ورزش و تسهیل فرآیندها را شامل شود.

ارزش افزوده شانزدهم، صرفه‌جویی بسیار زیاد در سوخت، کاغذ، زمان و انرژی افراد و دستگاه‌های دولتی است که مشخصاً به محیط زیست و الگوهای توسعه پایدار ارتباط پیدا می‌کند. که بداهت موضوع چنان است که نیاز به توضیح نیست.

ارزش‌های افزوده بسیار دیگری هم طبیعتاً قابل تشریح است که از حوصله این یادداشت خارج است. در آخر اهمیت هویت دیجیتال از همان روزهای اول تماس کودکان با جامعه زیرساختی بسیار پرظرفیت ایجاد می‌کند که پیشاپیش می‌توان رفع بسیاری از مشکلات فرآیندی را در آن پیش‌بینی کرد و بخش خصوصی فعال در حوزه‌های مختلف می‌تواند با استفاده و تعامل با این زیرساخت به کمک دولت و دستگاه‌ها آمده و در چارچوب قوانین موجود و با امنیت کامل بسیاری از خدمات را بر عهده گرفته و ارائه دهند.