به گزارش
گرداب، شبکه ملی اطلاعات، نام آشناترین پروژه ارتباطی و فناوری اطلاعاتی در کشور است؛ با این حال این پرسش که این شبکه چیست یا اساسا چه چیزی نیست؟ هنوز پاسخ درستی بین مردم ندارد.
شبکه ملی اطلاعات برخی را یاد «اینترنت ملی» می‌اندازد، برخی هم می‌گویند «اینترانت ملی»؛ عنوان‌هایی جعلی که از روز اول به اشتباه به کار برده شد و تا امروز اثرات این عناوین هنوز در ذهن ایرانی‌ها دیده می‌شود.
بسیاری از مردم در پاسخ به چیستی شبکه ملی اطلاعات، می‌گویند که «شبکه ملی اطلاعات به معنی قطع ارتباط با شبکه جهانی اینترنت است»؛ برخی هم که در این باره چیزهای بیشتری شنیده‌اند، می‌دانند که این شبکه اتفاقا به منزله قطع اینترنت نیست و سرعت بالاتر را محقق می‌کند. اما حتی بسیاری از همین افراد آگاه‌تر هم تعریف کاملی را از شبکه ملی اطلاعات نمی‌توانند ارائه کنند.
شبکه ملی اطلاعات قرار بود چه باشد؟
در یک جمله، با این شبکه قرار است که «تا جای ممکن از سرویس‌دهنده‌های داخلی استفاده کنیم و علاوه بر این، وقتی از سرویس‌های داخلی استفاده می‌کنیم برای دریافت اطلاعات، مجبور به خروج از کشور و بازگشت دوباره نباشیم. در کنار این ویژگی، سرویس اینترنت جهانی هم که مثل قبل برقرار است. به طور خلاصه این شبکه به خدمات ارزان و پهنای باند با کیفیت و امن است.»
شبکه ملی اطلاعات از سال ۸۹ در برنامه پنجم توسعه مصوب شده است. مصوبه شورای عالی فضای مجازی هم تحت عنوان «سند ضرورت تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» اهداف راه‌اندازی این شبکه را مشخص کرد. در این سند مهمترین بحث مطرح شده در تعریف شبکه ملی اطلاعات، موضوع «استقلال» است؛ یعنی بتوانیم به طور مستقل از اینترنت، از سرویس‌دهنده‌های داخلی استفاده کنیم و در استفاده از سرویس های داخلی مجبور به خروج از کشور نباشیم. هر زمان هم که نیاز بود بتوانیم از اینترنت بهره ببریم.
ارتباطات ارزان‌تر
ارتباطات ارزان تر، یکی از نتایج مستقیم شبکه ملی اطلاعات است. هم اکنون بابت خرید پهنای باند اینترنت، نرخ به صورت ارز پرداخت می‌شود و زمانی که اطلاعات در سرورهای خارجی ذخیره شده و مجددا وارد کشور می‌شود، هزینه مازاد به مردم تحمیل می‌شود. در کشور کره جنوبی که یکی از کشورهای پیش رو در رنکنیگ های ارتباطی در جهان است، بیش از ۸۵ درصد اطلاعات در داخل کشور تولید می‌شود و به گردش در می آید؛ به طوری که اگرچه اینترنت بین الملل در این کشور قطع نیست، اما شهروندان این کشور هیچ نیازی به پهنای باند اینترنت ندارند. برای مثال یک سرویس اشتراک ویدئو را در نظر بگیرید که بر بستر شبکه ملی اطلاعات فعالیت می کند؛ پهنای باند داخلی به مراتب از پهنای باند خارجی ارزان تر است و امکان فراهم کردن آن برای سرویس دهنده هم بیشتر و آسان تر است. این سرویس به دلیل برخورداری از پهنای باند ارزان تر نسبت به سرویسی مبتنی بر اینترنت بین الملل، برای کاربر نهایی ارزان تر تمام می شود.
سرعت دسترسی بیشتر
همچنین، این شبکه باعث افزایش سرعت ارائه خدمات الکترونیکی داخلی به مردم هم خواهد شد. در همین سرویس اشتراک ویدئوی مورد اشاره، بیشتر بودن پهنای باند داخلی، سرعت دسترسی بالاتری را هم برای کاربر فراهم می کند که در نتیجه این سرویس داخلی با سرعت بیشتر به کاربر می رسد.
بی‌تاثیر از اختلال اینترنت جهانی
یکی از احتمالات که با تغییرات این روزهای شرایط جهانی دور از ذهن هم نیست، اختلال در اینترنت جهانی است. اینجا است که منظور از استقلال به خوبی درک می شود. خدمات شبکه ای روز به روز در کشور در حال رشد است و مدیریت اینترنت به صورت یکجا و در اختیار آمریکا، تهدیدی راهبردی محسوب می‌شود، حتی کشورهای اروپایی هم در مدیریت اینترنت دخالتی ندارند. اگر آمریکا بخواهد روزی ایران را از اینترنت محروم کند، کشور در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آسیب جدی می بیند. براین اساس، بر موضوع استقلال شبکه ملی اطلاعات تاکید شده است. برای مثال در صورت بروز اختلال در اینترنت جهانی، با وجود شبکه ملی اطلاعات، شبکه ارتباطی داخل کشور برقرار می مانند و کسبوکارهای پرتعداد مجازی این روزها، قادر به ادامه فعالیت خواهند بود.
ارتباط امن
از سوی دیگر براساس آمارهای وزارت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ایران هم به تبع روند جهانی و حتی بیشتر از آن، هر روز شاهد افزایش حملات اینترنتی است. همواره اطلاعات در فضای مجازی در معرض سرقت است و هر چقدر مسیر تبادل اطلاعات طولانی‌تر باشد و اطلاعات در خارج از کشور ذخیره و رد و بدل شود، در این مسیر تهدیدات هم بیشتر می‌شود. برای مثال برای خرید بلیت یک پرواز خارجی از یک شرکت داخلی که اطلاعات خود را روی سرورهای خارجی نگهداری می کند، همه اطلاعات لازم از جمله مقصد، مدت اقامت، شماره پاسپورت و شماره ویزا، ابتدا در سروری در خارج از کشور ثبت و سپس بار دیگر به دست کاربر آن در ایران برسد. نگهداری و رد و بدل شدن بیگ دیتای عظیم از اطلاعات شهروندان روی سرورهای خارج از کشور همواره یک تهدید است.
شبکه ملی اطلاعات چه چیزی نیست؟
رایج شدن عنوان اشتباه «اینترنت ملی» درباره شبکه ملی اطلاعات در کنار تعریف استقلال آن از اینترنت، همواره این برداشت و ترس را در دل کاربران ایجاد کرده که با این شبکه به منزله قطع اینترنت است. اما رجوع به تاکیدات چندباره مسوولان امر و متخصصان، غیرواقعی بودن این گفته را اثبات کرده است.
همچنان که «رسول جلیلی»، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی تاکید کرده که «ما ۱۰۰ درصد با قطع اینترنت مخالفیم.»
او گفته: «هیچ‌کس در جمهوری اسلامی فقط قائل به شبکه ملی اطلاعات نیست و ما همه نیاز به اینترنتی بسیار خوب داریم و همین‌طور که لحظه‌ای قطعی برق زندگی ما را دچار اختلال و تاریکی می‌کند، ما اینترنت بدون قطعی را به عنوان یکی از خدمات شبکه ملی اطلاعات در تمام نقاط جغرافیایی کشور نیاز داریم و واجب می دانیم.»
پس حقیقت این است که این شبکه ملی به منزله قطع ارتباط با دنیا نیست و اتفاقا «طبق سند شورای عالی فضای مجازی، دسترسی به سایر شبکه‌های خارج از کشور، جزو مأموریت شبکه ملی اطلاعات است»، این را رضا تقی پور عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی می گوید.
او توضیح داد: «طبق این سند، دسترسی به سایر شبکه‌های خارج از کشور، جزو مأموریت شبکه ملی اطلاعات است و این شبهه و تهمتی که از ابتدا به شبکه ملی اطلاعات زده شد که «قصد قطع اینترنت را دارند»، به هیچ عنوان درست نیست. اگرچه برخی این تهمت را مطرح کردند، اما دقیقاً در سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات، باید دسترسی به اینترنت و اطلاعات در هر لحظه و مکان قطعاً تداوم داشته باشد. در شبکه ملی اطلاعات، قطع ارتباط منظور نیست، اما با توجه به حجم زیاد تولید اطلاعات در داخل کشور، ضرورتی ندارد که این حجم از اطلاعات خارج از کشور شود.»
تأکید ویژه و مستمر رهبر انقلاب بر پیگیری شبکه ملی اطلاعات
رهبر انقلاب در حکم‌های انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی در سال های ۹۰ و ۹۴، تسریع در روند اجرای شبکه ملی اطلاعات را مورد تاکید قرار دادند. ایشان در یکی از صحبت‌هایشان به نکته مهمی اشاره می‌کنند : «باید کم و کسری‌های مرتبط با شبکه ملی اطلاعات رفع شود چرا که اگر شرایط قطع اینترنت از طریق دشمن به ما تحمیل شد، ما در داخل کشور با مشکل مواجه نشویم.»
این توصیه که «نباید با قطع اینترنت، مشکلی در ارائه خدمت ایجاد شود» مورد اتفاق نظر متخصصان این حوزه است؛ اما در مقابل این توصیه، بسیاری از کاربران می پرسند که اساسا قطع اینترنت جهانی روی کاربران ایرانی چقدر محتمل است که نگران آن باشیم.
«رضا تقی پور»، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در پاسخ به این پرسش، نکته خوبی را یادآوری می کند. او می گوید: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد که هم اکنون نیز ما در زمینه‌های علمی با تحریم‌های ظالمانه در اینترنت روبرو هستیم و دسترسی به سایت‌های علمی و مقالات بسیاری برای ما محدود است. این درحالی است که بسیاری فکر می‌کنند این سایت‌ها از سمت ایران و توسط صاحبان مراکز داده و سایت‌ها، فیلتر شده اما در واقع مسدود شدن سایت‌های علمی از سمت آمریکا برای ایرانیان صورت گرفته است. بنابراین موضوع تحریم اینترنت از سوی دشمن، بعید نیست. اگرچه خیلی‌ها هنوز هم تحریم اینترنت را ناممکن می‌دانند.»
«رسول جلیلی»، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی هم معتقد است که باید آمادگی قطع اینترنت از سوی آمریکا را داشته باشیم. او با اشاره به تهدید قطع اینترنت از طرف کشوری مانند آمریکا، گفت: «ما باید آمادگی داشته باشیم در صورت قطع اینترنت اگر خدمات‌دهنده و خدمت‌گیرنده در داخل کشور هستند، مشکلی برای شبکه و ارائه خدمت وجود نداشته باشد.»
کار شبکه ملی اطلاعات به کجا رسید؟
جزئیات پیشرفت ایجاد شبکه ملی اطلاعات یکی از مناقشه های همیشگی بین مجری و ناظر پروژه بوده است.
تازه‌ترین اطلاعات در این باره به پرسش و پاسخ «عباس آسوشه»، معاون مرکز ملی فضای مجازی به عنوان ناظر بر اجرای این شبکه و «امیر ناظمی»، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان مجری شبکه باز می گردد. آسوشه با انتقاد از عملکرد وزارت ارتباطات در اجرای این پروژه، گفت: «گزارش پیشرفت سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات که از وزارت ارتباطات به دست ما رسیده، یک پاورپوینت و فایل ارائه است و یک گزارش رسمی فنی و دارای ابعاد پروژه‌ای نیست». در مقابل، ناظمی، در دفاع از عملکرد وزارتخانه متنوع خود، گفت: «۸۰ درصد زیرساخت شبکه ملی اطلاعات محقق شده است و خدمات و محتوا وظیفه دیگران است.»
ناظمی برای اثبات ادعای خود، عکس‌هایی از اسناد پشتیبان ارائه شده به مرکز ملی فضای مجازی درباره پیشرفت پروژه شبکه ملی اطلاعات را هم ارائه کرد که خبرساز شد.
اظهارات معاون وزیر ارتباطات درباره تحقق ۸۰ درصد شبکه ملی اطلاعات، با واکنش شورای عالی فضای مجازی هم همراه شد. رضا تقی پور عضو این شورا، توضیح داد: «برداشت وزارت ارتباطات درباره تحقق ۸۰ درصد شبکه ملی اطلاعات در آخرین جلسه شورا، بحث و اصلاح شد. هم اکنون شبکه ملی اطلاعات محقق شده؛ اما زمانی که در مورد «شبکه ملی اطلاعات» حرف می زنیم منظورمان زیرساخت های اطلاعاتی شامل مراکز داده، نرم افزارها و خدمات پایه‌ای مانند نقشه، پیام رسان، موتور جستجو و مسیریاب است. باید مراکزی باشد تا اطلاعات ملی در اینجا تجمیع شود. از این منظر باید دولت، حمایت کند. در این موارد تصدیق می‌کنم که درصد پیشرفت‌ها پایین است، اما وزارت ارتباطات در حال تهیه برنامه‌ای است که همه کسری‌ها و عقب ماندگی‌ها در تکمیل شبکه ملی اطلاعات را جبران کند.»
