سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی که از سال ۹۵ در مرکز ملی فضای مجازی تدوین شده بود، در شورای عالی فضای مجازی به تصویب نهایی رسید.
به گزارش گرداب، شورای عالی فضای مجازی پس از ۳ ماه وقفه، عصر روز گذشته به ریاست حسن روحانی رئیس جمهور و با حضور سایر اعضا تشکیل شد. در این جلسه بخش‌های باقی مانده از سند صیانت از کودکان و نوجوانان مورد بررسی قرار گرفت و این سند پس از حدود ۵ سال انتظار برای تصویب، توسط شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید.
بحث صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی از اوایل دهه ۸۰ شمسی (۱۹۹۰ میلادی) با فراگیری اینترنت در دنیا مطرح شده و با توجه به اینکه در این فضا موضوع هرزه نگاری کودکان وجود دارد، کشورهای مختلفی به این موضوع پرداخته اند.
اگرچه تا سال ۲۰۰۰ بیشتر تمرکز کشور‌ها روی هرزه نگاری کودکان و آسیب‌هایی بود که می‌تواند به صورت مستقیم متوجه کودک شود، اما پس از آن دغدغه‌های دیگری در قالب یک پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک اضافه شد و سند مقابله با فحشاء و هرزه نگاری کودکان به تصویب رسید؛ ایران نیز به این کنوانسیون پیوست.
این موضوع در کنوانسیون‌های دیگری مانند کنوانسیون بوداپست نیز مورد توجه قرار گرفت و به طور کل همه کشور‌ها به این توافق رسیدند که باید با هرزه نگاری کودک در فضای مجازی مقابله شود.
تا سال ۲۰۱۰ در برخی جوامع به صورت توسعه یافته و یا محدود، مجموعه متنوعی از اقدامات مربوط به صیانت از کودکان در فضای مجازی تدوین شد و در ایران نیز از اواسط دهه ۸۰ به این مساله به صورت جدی‌تر پرداخته شد. به نحوی که وزارت ارشاد و مرکز رسانه‌های دیجیتال، پلیس فتا و سازمان فناوری اطلاعات اقدامات ترویجی در این رابطه انجام دادند.
در سال ۸۸ که قانون جرایم رایانه‌ای به تصویب رسید، بحث هرزه نگاری مرتبط با کودک و نوجوانان در مواد ۱۴ و ۱۵ آن دیده شد و به دادگاه‌ها صلاحیت داده شد تا بتوانند با موضوعات مربوط به آن برخورد کنند.
اما از آنجا که در این زمینه نقص مقررات گذاری و سیاستگذاری دیده می‌شد، مرکز ملی فضای مجازی از سال ۹۲ در گروه‌های کاری مختلف بحث صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی را در دستور کار قرار داد و سند صیانت از کودک و نوجوان در فضای مجازی را در سال ۹۵ در کمیسیون عالی محتوای این مرکز به تصویب رساند.
با این وجود و به دلیل اینکه این سند در آن زمان به تصویب شورای عالی فضای مجازی نرسید و در صف تصویب باقی ماند، در سال ۹۷ و متناسب با شرایط، مورد بازنگری مجدد قرار گرفت و در نهایت روز گذشته با هدف ساماندهی فضای مجازی کودک و ایجاد یک زیست بوم محافظت شده، توسط شورای عالی فضای مجازی به تصویب نهایی رسید.
مطابق با آنچه که در جلسه عصر روز گذشته شورای‌عالی فضای مجازی (۱۷ خردادماه) مصوب شد، باید کلیه سکو‌ها و ارائه دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی در مدت یک سال، نسبت به صیانت از داده‌ها، رده‌بندی و تفکیک محتوا و خدمات ویژه هر رده سنی از خدمات عمومی اقدام کنند.
به موجب این مصوبه همچنین وزارتخانه‌ها مکلف شدند به شکل غیر انحصاری در رابطه با سکو‌ها و خدمات صیانت شده برای خردسالان اطلاع‌رسانی کنند.
اگرچه جزئیات این سند نهایی هنوز منتشر نشده است، اما آنطور که تدوین کنندگان سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مطرح کرده اند این سند به نحوه مواجهه خردسالان، کودکان، نوجوانان و والدین با فضای مجازی نگاه ویژه‌ای دارد. در عین حال همه نیازمندی‌های عمومی و ضروری کودک اعم از موتور جستجو و شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌ها که باید در یک محیط امن در دسترس کودکان قرار گیرد، در این سند مورد تاکید قرار گرفته است.
به طور کل مطابق آنچه که تدوین کنندگان این سند عنوان کرده اند، ۹ سیاست کلان برای محافظت از کودکان در برابر آسیب‌های احتمالی فضای مجازی مورد توجه قرار گرفته است.
۱. توسعه محیط‌های صیانت شده در فضای مجازی
۲. رده بندی محتوا و خدمات متناسب با سن و جنسیت و آمادگی جسمی
۳. ارتقای سواد فضای مجازی و مهارت افزایی کودکان با ابزار‌هایی که در اختیار والدین قرار می‌گیرد
۴. آگاه سازی و هوشیار سازی والدین و مربیان به دلیل نقش حمایتی که در این زمینه دارند
۵. پیشگیری از ارائه محتوای خدمات مضر
۶. برخورد قضائی با کسانی که علیه کودک و نوجوان اقدام مجرمانه انجام می‌دهند
۷. مراقبت اجتماعی از کسانی که در این فضا آسیب دیده اند و یا در معرض خطر هستند
۸. مشارکت محوری بخش خصوصی
۹. توسعه همکاری‌های بین المللی با کشورهای مختلفی که نسبت به این موضوع دغدغه دارند
راهبری کلان این طرح برای ایجاد محیط صیانت شده برعهده مرکز ملی فضای مجازی گذاشته شده است.
برخی از مهمترین انتظارات از اجرای این طرح نیز شامل موارد زیر می‌شود.
۱. پیاده سازی معماری محیط امن برای کودکان در فضای مجازی با مقررات گذاری وزارت ارتباطات و ترغیب بخش خصوصی برای ارائه خدمات در این بخش
۲. مدیریت محیط صیانت شده توسط وزارت ارشاد و تولیدکنندگان محتوا با دریافت مجوز از وزارت آموزش و پرورش.
۳. تأمین پایداری کسب و کار ارائه دهنده محتوا و تعیین حق السهم تولیدکنندگان محتوا و تخصیص اعتبارات سالانه برای تولیدکنندگان محتوا توسط وزارت ارشاد
۴. نظارت بر ضوابط و ممیزی محتوا توسط سازمان تبلیغات اسلامی با کمک نهاد‌های مردمی
۵. حمایت از سخت افزار‌ها و نرم افزار‌های مربوط به جویشگر ایمن، نرم افزار‌های تحت کنترل و تبلت‌های دانش آموزی توسط وزارت ارتباطات. در این زمینه وزارت صمت در بخش سخت افزاری می‌تواند مشارکت کند.
۶. الزام بخش‌های حاکمیتی برای آنکه محتوا را در محیط امن صیانت شده ارائه دهند. البته استفاده از این محیط صیانت شده داوطلبانه و بر بستر شبکه ملی اطلاعات در نظر گرفته شده است.
۷. به کارگیری کودکان و نوجوانان مستعد و خلاق برای توسعه محتوای خدمات مفید توسط وزارت آموزش و پرورش و با همکاری سازمان بسیج، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان صدا و سیما و وزارت ارشاد.
۸. امکان نظارت برخط فنی برای والدین؛ تا بتوانند برخی خدمات را کم یا زیاد کرده و تنظیم کنند. به بیان دیگر با توجه به تنوع فرهنگی موجود در کشور، میزان دسترسی فرزند به فضای مجازی توسط والدین تنظیم شود.
۹. الزام به همه ناشران محتوا در رده بندی خدمات؛ به نحوی که محتوای بالای ۱۸ سال در محیط مربوط به کودکان قرار نگیرد.
