شرکت چینی شیائومی در سال ۲۰۲۱ به فروش فوق‌العاده‌ای دست یافت. این شرکت توانست جایگاه اول فروش را از آن خود کند و حتی از شرکت‌هایی مانند سامسونگ هم جلو بزند، اما به نظر می‌رسد طعم شیرین رتبه یک جهان بودن چندان برایش پایدار نماند.
به گزارش گرداب، ظاهراً برای این شرکت دردسر‌های زیادی در چند کشور کوچک به وجود آمده که احتمال گسترش آن به کشور‌های دیگر زیاد است. از اولین موانعی که سد راه این شرکت شده، ممنوعیت استفاده از گوشی شیائومی در لیتوانی است.
وزارت دفاع لیتوانی طی گزارشی اعلام کرد که تلفن‌های هوشمند چینی قابلیت تشخیص و سانسور اصطلاحات خاصی را از راه دور دارند و از مردم خواست تلفن‌های هوشمند چینی‌شان را دور بیندازند.
طبق گزارش رویترز یک نهاد امنیت سایبری وابسته به دولت لیتوانی در این زمینه گفت که بعضی از کلیدواژه‌ها در گوشی‌های شیائومی می‌توانند سانسور شوند. در این گزارش همچنین گفته شده است که گوشی‌های شیائومی اطلاعات رمزگذاری‌شده را به یک سرور مجازی در کشور سنگاپور منتقل می‌کند. طبق این گزارش اکنون ۴۴۹ کلیدواژه در گوشی‌های شیائومی سانسور و این لیست مدام بروزرسانی می‌شود.
این نهاد امنیتی در گزارش خود به طور خاص به گوشی‌های Mi ۱۰T از شرکت شیائومی، Huawei P۴۰ از شرکت هوآوی و OnePlus ۸T از شرکت وان‌پلاس اشاره کرده است. نکته تاکید گزارش، اما شرکت شیائومی است:
«چندین برنامه‌ی پیش فرض و از پیش نصب شده‌ی گوشی Mi ۱۰T، لیستی از کلمات کلیدی خاصی را فیلتر کرده‌اند و اگر کاربر آن کلمات را در اینترنت جست و جو کند، نتیجه‌ای به او نمایش داده نخواهد شد. این موضوع نقض سنگین حریم خصوصی کاربر و آزادی اطلاعات است که ظاهرا برای کشور چین و شرکت‌هایی که تحت نظرش فعالیت می‌کنند، امری طبیعی است».
تاتوویداس باکشیس، سرپرست فناوری‌های نوین مرکز امنیت سایبری لیتوانی گفت: «ما دریافتیم که گوشی‌های شیائومی فروخته شده در لیتوانی، عملکرد فیلترینگ محتوا را غیرفعال کرده و بنابراین محتوا را سانسور نمی‌کنند، اما خود لیست کلمات کلیدی سانسورشده هنوز به صورت دوره‌ای ارسال می‌شود».
این گزارش اعلام می‌دارد که عملکرد فیلترینگ محتوا در گوشی‌های شیائومی برای کشور‌های اروپایی و آمریکایی غیرفعال شده‌اند، اما این شرکت توانایی فعال کردن آن را از راه دور نیز دارد. این مقام مسئول کشور لیتوانی در این باره می‌گوید: «دستگاه از نظر فنی آماده است تا هر زمان بدون اجازه کاربر عملکرد فیلترینگ را از راه دور فعال کرده و سانسور محتوای بارگیری شده را آغاز کند».
مارگاریس ابوکویچیوس، معاون وزیر دفاع لیتوانی در یک نشست مطبوعاتی برای ارائه آخرین گزارش مرکز امنیت سایبری به خبرنگاران گفت: «مردم نباید از تولیدکنندگان چینی تلفن هوشمند بخرند. توصیه ما این است که گوشی‌های جدید چینی را نخرید و تا جایی که ممکن است از شر گوشی‌هایی که قبلاً خریده‌اید، خلاص شوید».
نگرانی‌های حفاظت از داده‌ها
سرویس امنیت سایبری لیتوانی مرورگر داخلی شیائومی را به دلیل جمع‌آوری «بیش از حد» داده‌های کاربران و رمزگذاری و ارسال آن به سروری در سنگاپور، کشوری که مقررات عمومی حفاظت از داده اتحادیه اروپا در آن اعمال نمی‌شود، مورد انتقاد قرار داده است. در این گزارش آمده است که هر برنامه یا ابزار امنیتی‌ای که در لیست MiAdBlocklist (فهرست ادبلاک می) درج شود، نمی‌تواند بر روی گوشی‌های شیائومی نصب گردد. این پایان ماجرا نیست. آن‌ها ادعا کرده‌اند تمام داده‌های جمع آور‌ی‌شده توسط مرورگر ام‌آی، بدون اجازه‌ی کاربر در سرویس ابری شیائومی ذخیره خواهند شد.
گوشی شرکت هواوی یعنی Huawei P۴۰ نیز از گزند این گزارش در امان نیست. در این گزارش آمده است که «اپ‌گالری»، اپلیکیشن دانلود برنامه‌های هواوی، در داخل چین با هدایت خودکار جستجو‌ها به اپلیکیشن‌هایی که میزبان بدافزار‌ها هستند، تهدیدی امنیتی برای کاربران محسوب می‌شود. در واقع این مسئله نتیجه‌ی تحریم هووای توسط گوگل‌پلی است و شاید بهتر باشد انگشت اشاره را به سمت همین مسئله‌ی تحریم گرفت تا اینکه قسمت اول ماجرا را حذف و تحریف کنیم. هوآوی به دلیل تحریم‌های آمریکا از امکان دسترسی به برنامه‌های گوگل (مانند گوگل پلی) منع شده است و از این‌رو این شرکت چاره‌ای جز این ندارد که مجوز نصب برنامه از سایر برنامه‌ها را فعال کند. لازم به ذکر است این گزینه در همه تلفن‌های همراه اندروید به سادگی توسط کاربر قابل فعال شدن می‌باشد. از این‌رو باید گفت ایراد گرفته شده به گوشی هوآوی فی‌الواقع هیچ محلی از اعراب ندارد.
این مرکز دولتی لیتوانی با این حال گفته است که هیچ نقص امنیتی در گوشی OnePlus ۸T کشف نشده است. جالب اینجاست که با وجود اینکه گوشی OnePlus ۸T هیچ مشکل امنیتی خاصی ندارد، اما نهاد‌های امنیتی لیتوانی به مردم توصیه کرده‌اند که با توجه به این باگ‌های امنیتی، سمت هیچکدام از گوشی‌های جدید چینی نروند.
جوابیه شیائومی
شرکت شیائومی در جواب به این اتهامات در بیانیه‌ای اعلام کرد:
«دستگاه‌های شیائومی ارتباطات کاربران را سانسور نمی‌کند. ما هرگز اطلاعات جستجو، تماس، مرور وب را فیلتر و استفاده از هیچ نرم‌افزاری را محدود نکرده‌ایم. شرکت ما به حق قانونی همه کاربران خود احترام می‌گذارد و از آن حفاظت می‌کند و مقررات عمومی حفاظت از داده‌های اتحادیه اروپا را رعایت می‌کند».
تیم توسعه‌دهندگان مستقل xda که به نوعی مرجع در حیطه نرم‌افزاری تلفن همراه به شمار می‌آیند در تحلیل خود از این مسئله، ادعا‌های دولت لیتوانی را رد کردند. طبق تحلیل و بررسی فایل «MiAdBlacklistConfig» به هیچ‌وجه به سانسور کلیدواژه‌های سیاسی عمل نمی‌کند.
شرکت شیائومی نیز در این زمینه اعلام کرده است که مطابق عرف سایر شرکت‌های فناوری دنیا، این شرکت لیستی از کلیدواژه‌های مربوط به مسائل غیراخلاقی و واژه‌های توهین‌آمیز ایجاد کرده است و سانسور تنها بر این دسته از واژه‌ها و با هدف حمایت کاربران از محتوای نامناسب انجام گرفته است. شرکت‌های بزرگ فناوری مانند سامسونگ، اپل، موتورولا و ... همگی به چنین اقدامی دست می‌زنند و این که دولت لیتوانی صرفاً محصولات کشور چین را به خاطر کاری که همه شرکت‌های فناوری انجام می‌دهند، ناامن تشخیص داده است، نشان از سیاسی بودن ماجرا دارد.
با این حال این مشاجره بار دیگر به ما نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ فناوری از چه قابلیت بزرگی در زمینه کنترل و نظارت اطلاعات برخوردارند و می‌توانند در صورت اراده به راحتی به سانسور اطلاعات بپردازند.
روابط چین و لیتوانی
سانسور اطلاعات و رصد اطلاعات کاربران تمام ماجرا نیست. اپل، گوگل، فیسبوک و شرکت‌های فناوری بزرگ دیگر نیز بار‌ها به نقض حفاظت از اطلاعات کاربران متهم شده و حتی در مواردی جریمه هم شده‌اند، اما برای مثال استفاده از گوشی‌های اپل ممنوع نشد و یا دولت لیتوانی شهروندان را به پاک کردن حساب کاربری فیس‌بوکشان توصیه نکرد. فیسبوک و اپل بار‌ها به‌خاطر فروش داده‌های کاربرانشان توسط دادگاه‌های رسمی محکوم شده‌اند، اما هیچوقت مقامات رسمی یک کشور اروپایی از مردم نخواست که از محصولات آن‌ها استفاده نکنند.
از این رو شاید نگاه انداختن به چند و، چون روابط لیتوانی با چین بیشتر بتواند به ما در فهم مسئله کمک کند. در ماه‌های اخیر دولت لیتوانی، به تایوان اجازه داد سفارت خود را در این شهر با همان نام تایوان باز کند. این اقدام غیر معمول است؛ چرا که در عرصه‌های بین‌المللی تایوان با نام «چین تایپه» و به صورت جزیره‌ای وابسته به چین شناخته می‌شود. جمهوری خلق چین از برقراری روابط دیپلماتیک با کشور‌هایی که تایوان را به رسمیت بشناسند خودداری می‌کند نتیجه آنکه تایوان فقط با ۲۱ کشور عضو سازمان ملل روابط رسمی دارد. چین به خاطر همین اقدام لیتوانی، سفیر خود را از این کشور فراخواند. بعد از این اقدام، سفیر لیتوانی در پکن نیز «برای مشورت» به کشور خود بازگشت.
وزارت امور خارجه لیتوانی پیشتر گفته بود که کشورش مشتاق پیگیری «روابط اقتصادی، تجاری، فرهنگی و دانشگاهی نزدیک‌تر» با تایوان است. حتی در چند هفته گذشته، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، اعلام کرد که ایالات متحده از لیتوانی در اختلافات خود با چین حمایت می‌کند.
به این ترتیب می‌توان دید که در مسئله‌ی ممنوعیت گوشی‌های چینی، روابط تیره و تار دو کشور چین و لیتوانی و دخالت‌های امریکا در هم پیچیده است و تغییرات در ژئوپولتیک قدرت‌های جهانی و به خطر افتادن سلطه‌ی امریکا به خاطر تسلط روزافزون چین بر جهان، چه از لحاظ اقتصادی و چه در زمینه‌ی صنایع و حتی شبکه‌های اجتماعی، آمریکا را به خیرخواهی بزرگ برای کشور‌ها بدل نموده است.
راه‌حل
دولت لیتوانی از شهروندان خود خواست گوشی‌های هوشمند چینی را دور بیندازند. این خواسته زیادی به نظر می‌رسد. در واقع مدرکی برای سواستفاده از اطلاعات وجود ندارد و مسئله این است که صرفاً یک برند گوشی ویژگی‌های نرم‌افزاری دارد که می‌تواند برای سواستفاده به کار برود. مسئله‌ای که در حال حاضر همه گوشی‌های تلفن همراه با آن روبرو هستند. گوگل، اپل، سامسونگ و تمام شرکت‌های دیگر نیز می‌توانند ویژگی‌های نرم‌افزاری محصولات خود را برای سوءاستفاده از کاربران به کار بگیرند.
چالش عدم رعایت حریم شخصی و قدرت بی‌حد و حصر شرکت‌های فناوری، بار دیگر مسئله اهمیت قانون‌گذاری در این حوزه را به ما نشان می‌دهد. این شرکت‌ها حتی اگر نتوانند نوشته‌ها و پیام‌های ما را به معنای واقعی کلمه بخوانند، بعضاً می‌توانند ویژگی‌هایی را در نرم‌افزار‌ها جاسازی کنند تا آنچه را که کاربران تلفن هوشمند در حال نوشتن و جستجوی آن هستند، رصد کنند و بر این اساس دست به عملیات خاصی بزنند.
این مسئله می‌تواند حتی به ظاهر غیرسیاسی باشند. مثلاً با تحلیل پیامی مانند: «واقعاً دلم سیب‌زمینی سرخ کرده می‌خواهد»، تلفن همراه به شما تبلیغ یک فست‌فودی را نشان بدهد تا در لحظه تشویق شوید سیب‌زمینی سرخ کرده سفارش بدهید. این به‌کارگیری اطلاعات و حریم شخصی کاربران برای مقاصد تجاری، علاوه بر پیامد‌های ناگوار روانی که به بار می‌آورد (مانند ایجاد کنترل روانی بر کاربر) باعث بیشتر شدن قدرت انحصاری این شرکت‌ها می‌شود.
اما رویکرد بعدی که ضررش بیشتر به چشم می‌آید، این است که به طور هدفمند عبارات و نوشته‌هایی که از لحاظ سیاسی مخالفند را تحلیل و سانسور کند و یا حتی شخصی‌ترین اطلاعات کاربران را برای سواستفاده‌های دیگر بفروشد. مشابه کاری که فیسبوک در انتخابات آمریکا انجام داد و رسوایی کمبریج آنالیتیکا را به بار آورد. باید گفت سطح فعلی نظارت و کنترل نامحسوس قطعاً همینقدر نمی‌ماند و با گذشت زمان پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر می‌شود و به همین خاطر توجه هرچه بیشتر قانون‌گذاران به این مسئله ضروری است.
_____________________________________________
منبع:
https://www.techradar.com/news/lithuania-chinese-phones-controversy-explained-and-how-it-impacts-you
https://www.reuters.com/business/media-telecom/lithuania-says-throw-away-chinese-phones-due-censorship-concerns-۲۰۲۱-۰۹-۲۱/
https://websetnet.net/wp-content/uploads/۲۰۲۰/۱۰/Xiaomi-Mi-۱۰T-Pro-۴-۲.jpg
https://www.euronews.com/next/۲۰۲۱/۰۹/۲۲/throw-away-your-chinese-phone-says-lithuania-after-new-report-reveals-built-in-censorship
Margiris Abukevicius
https://www.reuters.com/business/media-telecom/lithuania-says-throw-away-chinese-phones-due-censorship-concerns-۲۰۲۱-۰۹-۲۱/
https://www.notebookcheck.net/fileadmin/Notebooks/News/_nc۳/Mi_default_browser.jpg
https://www.androidauthority.com/lithuania-xiaomi-phones-censorship-۳۰۲۸۴۴۹/
https://menafn.com/updates/pr/۲۰۲۱-۰۹/۲۳/N_d۶۴feimage_story.jpg
