این فضای جدید و گرایش به آن؛ دشمنان فرهنگ اسلامی ایرانی را به این فضا کشاند تا به تاثیرگذاری فرهنگی؛ ارائه شبهه در مورد اسلام؛ ترویج ادیان انحرافی؛ حمله به جمهوری اسلامی و... در آن بپردازند.
گرداب- ورود اینترنت به ایران به سال ۱۳۷۰ برمیگردد و ایران اولین کشور خاورمیانه بود که به این فناوری دست یافت.حدود ۱۸ سال پیش یک کارمند ایرانی دانشگاه برکلی کالیفرنیا؛ اولین وب سایت ایرانی را در سال ۷۲ به عنوان یک پایگاه اطلاعات و منابع ایرانی در وب مستقر می کند.
در آن سالها کسی تصور امکان تجارت، خرید و فروش، پرداخت وجه، آموزش و بسیاری از کاربردهای فعلی بر بستر اینترنت را نداشت و تنها استفاده‌ای که از اینترنت صورت می‌گرفت تبادل نامه‌های الکتریکی بود.
پس از این سال بود که تقریبا همه ساله اقدامات و ابداعات جدیدی بر بستر اینترنت در ایران شکل گرفت که هر یک از آن‌ها توانست مبنای استفاده اقشار مختلف مردم از این پدیده قرار گیرد.
ثبت دامنه ملی آی آر – IR – در سال ۷۲ یکی از اقدامات موثر در قلمرو اینترنت ایرانی محسوب می‌شود که توانست مشخصه‌ای تعیین شده برای هویت ایران در فضای اینترنت شکل دهد. در همین سال اولین لیست پست الکترونیکی ایرانی که موضوعی ورزشی داشت به راه افتاد تا اولین طومار ایرانیان در شبکه اینترنت راه‌اندازی شود و هزاران ایرانی از سراسر دنیا بتوانند در مورد اخبار و حوادث ورزشی ایران تبادل نظر کنند. محتوای روزنامه همشهری نیز برای اولین باردر آن سال به زبان فارسی روی وب قرار گرفت. این محتوا هم اکنون نیز به شکل قدیم آن بر روی سایت همشهری وجود دارد.
اولین مجله اینترنتی ایرانی در سال ۷۴ در وب منتشر شد و در همین سال نیز مجلس شورای اسلامی تاسیس شرکت امور ارتباطات دیتا را تحت نظر شرکت مخابرات ایران تصویب کرد. از دیگر اتفاقات سال ۷۴ می‌توان به پخش اولین مسابقه فوتبال (ایران- عربستان) از سوی صدا و سیما بهطور زنده در اینترنت اشاره کرد.
در سال ۷۵ طبق اعلام موسسات جهانی حدود ۲ هزار نفر در ایران کاربر اینترنت می‌شوند که با توجه به سرعت دسترسی پایین و پهنای باند چند بیت در ثانیه تنها موفق به ارسال و دریافت پست الکترونیکی می‌شدند.
در آن سالها برای ارسال یک عکس دو مگا بایتی کاربر باید حدود دو ساعت زمان صرف می‌کرد و بیشترین سرعت اینترنت حداکثر ۶۴ کیلوبیت در ثانیه بود.
در سال ۷۶ برای اولین بار در تاریخ انتخابات ایران، نامزدهای ریاست جمهوری وب سایت‌های رسمی خود را منتشر کردند تا فعالیت‌های تبلیغاتی‌شان را به خارج از ایران گسترش دهند و خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران نیز با راه اندازی پایگاهی، اخبار خود را از طریق آن انتشار داد. در این سال شمار مشترکان اینترنت در ایران ۵ هزار نفر تخمین زده شد.
در اواخر سال ۷۹ ایران بهطور رسمی عضو کنسرسیوم یونیکد برای برطرف سازی مشکل فونت فارسی بر روی صفحات وب شد.
اما آغاز دهه ۸۰ را می‌توان آغاز اولین پدیده استفاده ایرانیان از اینترنت دانست. هنگامی که اولین سرویس وبلاگ نویسی ویژه فارسی زبانان "پرشین بلاگ" در ایران در سال ۸۰ آغاز به کار می‌کند که هدف تیم ارائه دهنده این سرویس رایگان، ایجاد محیطی کاملا فارسی از جمله متننویس سازگار با زبان فارسی، تقویم شمسی و سیستم نظرخواهی فارسی و متمرکز کردن وبلاگ‌نویسان فارسی زبان در یک سایت و در نتیجه افزایش بینندگان این وبلاگ‌ها است که در عرض هفت ماه نزدیک به ۲۱ هزار ایرانی برای استفاده از این سرویس ثبتنام می‌کنند. این سرویس وبلاگی با پشتیبانی کامل مالی و معنوی دولت وقت شکل گرفت.
دهه ۸۰ را از حیث فعالیت‌های فعالان فرهنگی انقلاب اسلامی در عرصه فضای مجازی به سه بخش می‌توان تقسیم کرد:
۱- مقطع زمانی سال‌های ۸۰ تا ۸۳ همزمان با دوره دولت دوم اصلاحات (رشد کافی‌نت‌ها؛ گرایش ایرانی‌ها به چت‌روم؛ تولد وبلاگ‌نویسی و گسترش سریع در ایران)
۲- مقطع زمانی مانده به انتخابات ریاست جمهوری نهم تا هنگام انتخابات ریاست جمهوری دهم (شکل‌گیری و رشد وبلاگ‌های مذهبی و انقلابی و غلبه آن‌ها بر دیگر پارادایم‌های فکری از لحاظ کمیت؛ کیفیت و اثرگذاری در سطح وب فارسی)
۳- انتخابات ریاست جمهوری دهم، فعالیت‌های قابل توجه و تولیدات فرهنگی پس از انتخابات و رکود سال ۸۹ (گرایش کاربران به شبکه‌های مختلف اجتماعی)
در نوشتار پیش رو که در دو شماره ارائه خواهد شد به طور مختصر نگاهی خواهیم داشت بر تحولات این سه دوره زمانی در سطح کلان و آن‌چه که در دهه ۸۰ در سطح فضای وب ارزش‌مدار فارسی گذشت.
دولت اصلاحات؛ رشد کافی‌نت‌ها و تولد وبلاگ‌نویسی در ایران
همزمان با این دوره زمانی و رشد کافی‌نت‌ها مفهوم شکل گرفته از اینترنت در ذهن بسیاری از ایرانیان مساوی با چت روم بود. بر خلاف ضریب پایین نفوذ اینترنت در ایران با این حال ایرانی‌ها بیشترین حضور را در چت روم یاهو داشتند و اتاق‌های آن به تسخیر ایرانی‌ها در آمده بود.
در آن ایام گفته می‌شد که ۸۰% از ظرفیت اتاق‌های عمومی منطقه آسیا با حدود ۴ تا ۶ هزار نفر ظرفیت متغیر در طول ساعات روز را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند. این فضای جدید و گرایش به آن؛ دشمنان فرهنگ اسلامی ایرانی را به این فضا کشاند تا به تاثیرگذاری فرهنگی؛ ارائه شبهه در مورد اسلام؛ ترویج ادیان انحرافی؛ حمله به جمهوری اسلامی و... در آن بپردازند.
در نهایت این موج گرایش به چت‌روم ها تا حدی اثرات تخریبی فرهنگی خود را گذاشت اما در تاثیر گذاری سیاسی و نامستحکم کردن اعتقادات مذهبی ناکام بود. برای مثال هر سال در آستانه عاشورا و یا سالگرد وقایع ۱۸ تیر گروهی سازمان یافته در اتاق‌های یاهو به هتک مقدسات مذهبی و حمله به نظام جمهوری اسلامی می‌پرداختند که در نهایت توفیق چندانی حاصل نکردند.
در همین حال ارتباطات اولیه بین فعالان ارزشی که به مقابله با این موج می‌پرداختند در همین اتاق‌ها شکل گرفت. این دست افراد به طور جهادی و خودجوش در آن ایام به ارسال پیام‌های انقلابی در اتاق‌های عمومی یاهو برای مقابله با حملات سازمان یافته معاندین می‌پرداختند. هر چند به سبب جو نامناسب چت‌روم‌ها بسیاری از خانواده‌های مذهبی فرزندان خود را از حضور در این فضا منع می‌کردند و تعداد آن‌ها در مقابل حرکات سازمان یافته و برنامه‌ریزی شده طرف مقابل ناچیز بود.
برای کاربران قدیمی اینترنت نام سایت گویا نام آشنایی است. سایتی که از سوی چند نفر مقیم کانادا و سالها پیش از ظهور پدیده r.s.s و خوراک خوان‌ها در سال ۷۷ راه‌اندازی شد و آرشیو مجلات و روزنامه‌های ایرانی فارسی زبان ضد‌نظام و اصلاح‌طلب را به صورت اسکن شده و یا پیوند به سایت مورد نظر در اختیار کاربران قرار می‌داد.
در کنار لینک‌های سیاسی؛ لینک سایت‌های سرگرمی، از قبیل جوک و ورزشی نیز وجود داشت. لینک‌های ایرانی آن زمان شبکه اینترنت را تقریبا در آن یک صفحه می‌توان یافت. در بین همه پیوندهای گویا؛ سایتی با نام ذوالفقار جلب توجه می‌کرد. با کلیک بر روی این نام کاربران به سایتی رهنمون می‌شدند که عکس‌های امام و رهبری در بالای آن نمایان می‌شدند و آن را ارگان انصار حزب‌الله بیرجند معرفی می‌کرد. در این سایت بیانیه‌های تشکل، عکس‌های امام؛ رهبری و شهدا قرار داده شده بود و برنامه‌های انصار حزب‌الله در آن اطلاع رسانی می‌شد.
سال ۸۲ بود که سایت گویا + آ با شکل و ظاهری مشابه گویا اما با نگاه متعهد و ارزشی ایجاد شد که در آن لینک وبلاگ‌های ارزشی و وب‌سایت‌های روزنامه‌های اصولگرا و لینک‌هایی از قبیل دانلود مداحی‌ها؛ آهنگ‌های انقلابی؛ استخاره و... در آن تجمیع شده بود و خبرنامه آن نیز در وبلاگی منتشر می‌شد و به نقد سیاست‌های دولت اصلاحات می‌پرداخت.
این سایت و وبلاگ خبری آن، پس از مدت کوتاهی فعالیت، به خاطر درج خبری مبنی بر خرید تراکم سه میلیاردی از سوی ابطحی در زمان شهرداری ملک مدنی و همچنین مطلب حمایت ابطحی در لبنان به ضرر فلسطینی‌ها و مطالبی مشابه و در نهایت شکایت وی به عنوان معاون حقوقی و پارلمان رئیس‌جمهور از این سایت، از سوی دولت وقت فیلتر شد.
پس از آن و در طی آن سالها سایت‌های خبری نظیر بازتاب؛ شریف‌نیوز، مطالبه، عدالتخانه و مستضعفین ایجاد شدند و به نقد سیاست‌های دولت وقت و مطالبه سیاست‌های امام و رهبری می‌پرداختند. پایگاه تبیان نیز با هدف حمایت از محصولات و پایگاه‌های فرهنگی تحت شبکه نت در سال ۸۱ ایجاد شد. به تبع ایجاد این سایت‌ها و شکسته شدن انحصار سرویس پرشین‌بلاگ در سال ۸۳ با تولد بلاگفا؛ پارسی‌بلاگ و میهن‌بلاگ؛ رفته رفته موج گرایش به وبلاگ‌نویسی در بین خوانندگان ثابت این سایت‌های ارزشی نیز به طور همزمان ایجاد شد.
مقطع زمانی مانده به انتخابات ریاست جمهوری نهم تا هنگام انتخابات ریاست جمهوری دهم
هر چند پیش از ثبت بلاگفا، پارسی‌بلاگ و میهن‌بلاگ؛ پرشین‌بلاگ در سال ۸۱ ایجاد شده بود و زبان فارسی را به رده چهارم زبان‌های وبلاگی با ثبت ۶۰ هزار وبلاگ رسانده بود، اما با شکسته شدن انحصار این سایت و ورود این سرویس‌های وبلاگ به عرصه وبلاگ‌نویسی فارسی؛ سال ۸۳ به سال رشد تصاعدی وبلاگستان فارسی بدل گشت. بر طبق آمار در آن ایام در طی ۱۸ ماه و سه دوره شش ماهه تعداد وبلاگ‌ها نسبت به دوره شش ماهه قبل دو برابر شد.
همزمان با این پدیده؛ شبکه اجتماعی اورکات به وجود آمد که ایرانی‌ها نیز به صورت سونامی وار در آن حضور پیدا کردند و تبدیل به سومین ملیت این شبکه اجتماعی از حیث تعداد شدند. گروه‌های فراوانی در این شبکه با محوریت افرادی چون امام، رهبری، شهدای انقلاب اسلامی؛ شخصیت‌های سیاسی یا گروه‌های جهادی مانند حزب‌الله ایجاد شد. وبلاگ‌نویسان نسل اول که مدتی از تاسیس وبلاگ‌های‌شان نمی‌گذشت؛ از طریق بخش نظرات وبلاگ‌های خود و ارتباط در شبکه اجتماعی اورکات با یکدیگر ارتباط برقرار ساختند.
هر چند اورکات پس از مدتی در ایران فیلتر شد، اما در نهایت این ارتباطات منجر به شکل‌گیری ارتباطات حقیقی و ایجاد تشکل‌های وبلاگی نظیر مجمع وبلاگ‌نویسان مسلمان شد و شرایط طوری رقم خورد که در آستانه سال ۸۴ و انتخابات نهم بر خلاف سیاست گذاری‌های دولت وقت در زمینه سکولار‌سازی فضای مجازی؛ وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌های منتقد عملکرد دولت هشتم به موثرترین مرجع در تاثیرگذاری بر فضای حقیقی جامعه بدل گشتند. شاید اگر اورکات در آن سال فیلتر نمی‌شد، همزمان با این رشد وبلاگ‌نویسی طیف ارزشی وبلاگستان؛ فضای شبکه‌های اجتماعی در سال‌های پس از آن نیز در دستان این طیف قرار می‌گرفت و از این ظرفیت به نفع جبهه حزب‌الله استفاده می‌شد.
محمد ولوی
منبع: تریبون مستضعفین