با توجه به تقاضای رو به رشد انسانها و افزایش گرایشات معنوی فضا برای علمای دین و حوزه های علمیه فراهم است تا معارف دین را در قالبی جذاب به انسان خسته از جاذبه های کاذب تمدن مادی ارائه کنند.
گرداب- تبلیغ دین یکی از کارکردهای اصلی روحانیت و حوزه های علمیه است. علما و اندیشمندان دینی با الهام از آموزه های قرآن و سنت(1) همواره به این مسئله به عنوان یک رسالت مهم تاریخی نگریسته و در خلال فراز و فرودهای بسیار آن را به انجام رسانده اند.صفحات کتابهای تاریخ نویسان و سیره نگاران پر است از شرح مجاهدتهای بزرگان دینی که در بدترین شرایط اجتماعی و به رغم فشار حکومت های طاغوتی، نقش هدایتگری و روشنگری خود را به خوبی ایفا کرده و در این راه حماسه ها آفریدند.
این امر در گذشته به تناسب شرایط اجتماعی، محدود به شیوه های کلامی و چهره به چهره بود و اندیشمندان و مبلغان دینی تنها از طریق مسجد و منبر و مجالس وعظ و خطابه با مخاطبان خود مرتبط بودند. این نحوه ارتباط دارای اقتضائات خاصی بود و شیوه های متناسبی را طلب می کرد که در کتب علمای منطق و خطابه به تفصیل درباره آن بحث شده است.
اگر چه ارتباط چهره به چهره در زمان کنونی نیز رایج است و یکی از موثرترین شیوه های ارتباطی به شمار می رود؛ اما نکته قابل تأمل این است که به تبع تحولات عصر حاضر، ماهیت ارتباطات، شیوه های ارتباطی و ذائقه مخاطبان نیز دستخوش تغییر و دگرگونی شده است.
امروز دیگر ارتباطات محدود به شیوه های کلامی و چهره به چهره نیست؛ بلکه گسترش تکنولوژی های ارتباطی مخصوصا دنیای مجازی فضای کاملا جدیدی را پیش روی اندیشمندان جهانی قرار داده است که تا کنون آن را تجربه نکرده بودند.
در این فضا با سرعت خیره کننده ای اخبار و اطلاعات به سرتاسر جهان منتقل می شود و اندیشه های گوناگون به راحتی در دسترس همگان قرار می گیرد. در حال حاضر جهان مانند دهکده کوچکی است که همگان از حال هم باخبر بوده و توان اثر گذاری بر محیط اطراف خود را دارند.
این فضا به مکاتب و جریانات گوناگون این امکان را می دهد که افکار و اندیشه های خود را در قالبهای جذاب ارائه کرده و ذهن های انسانها را در مقیاسی وسیع به تسخیر خود در آورند. این تلاش به خصوص از ناحیه فرهنگ اباحه گرای غرب که خاستگاه این تکنولوژی نیز هست، ابعاد بسیار گسترده ای دارد. هجمه شدید این فرهنگ به اصول معرفتی و ارزشی جوامع گوناگون و به خصوص جهان اسلام در همین راستا قابل تفسیر و تبیین است.
این وضعیت، هنجارها، ارزشها و اصول معرفتی بخشی از جامعه ما را نیز دگرگون کرده به طوری که نگرانی هایی را برای متولیان امور فرهنگی و بزرگان دینی به وجود آورده است. البته با توجه به کارکردهای فضای مجازی و ماهیت تبلیغات جریانات اباحه گرا که بر مبنای تحریک غرائض و در قالب جاذبه های حسی و خیالی صورت می گیرد برخی از این آسیبها طبیعی است؛ اما نکته قابل توجه این است که جریان دینی با توجه به محتوای پیامی که در دست دارد اگر ماهیت این فضا و لوازم و اقتضائات آن را به خوبی فهم کند و به دانش ها و مهارت های مورد نیاز این عرصه مجهز شود به خوبی می تواند در صحنه رقابت بر حریفان غلبه کرده و رسالت هدایت گری و الهام بخشی خود را به جای آورد.
خوشبختانه در سالهای اخیر توجه به سایت ها و وبلاگ های مذهبی و حضور فعال نویسندگان مذهبی و دینی در فضای مجازی افزایش چشمگیری داشته است که نشان از گرایش رو به رشد کاربران اینترنت به ارزشها و اصول دینی دارد.
این گرایش منحصر به جامعه ایران و یا دنیای اسلام نیست بلکه در کل دنیا و در بین غیر مسلمانان نیز این موج معنویت گرایی به چشم می خورد.
بر اساس نظرسنجی موسسه بین المللی نظرسنجی زاگبی که به سفارش کلیسای کاتولیک درباره میزان معتقدان به مذهب انجام شده است، در طول پنج سال گذشته میزان افرادی که به خدا و مذهب و پیغمبر اعتقاد دارند، چهار درصد افزایش یافته است. حجم مطالب مربوط به امور متافیزیک در مطالب آنلاین در چهار سال اخیر تقریبا سی درصد افزایش یافته است و خلاصه اینکه نمی توان گرایش روز افزون استفاده از مباحث مذهبی را در فضای واقعی، وب و ماهواره ای انکار کرد.(2)
امروز با توجه به تقاضای رو به رشد انسانها و افزایش گرایشات معنوی فضا برای علمای دین و حوزه های علمیه فراهم است تا شهد شیرین معارف دین را در قالبی جذاب به انسان خسته از جاذبه های کاذب تمدن مادی ارائه کنند.
لزوم آشنایی با فضای به وجود آمده، درک قابلیت ها و توانمندی ها و برنامه ریزی برای رسیدن به شرایط مطلوب از ضرورت هایی است که پیش روی حوزه های علمیه است و این نهاد فکری و فرهنگی باید در جهت شناخت فضای مجازی، تدوین قواعد تبلیغ در فضای مجازی و در نتیجه تولید دانش تبلیغ دینی با توجه به شرایط بومی اقدام کند.
علیرضا استادیان
1- «وما کان المؤمنون لینفروا کافّة فلولا نفر من کلّ فرقة منهم طائفة لیتفقّهوا فی الدّین ولینذروا قومهم إذا رجعوا إلیهم لعلّهم یحذرون» سورة توبه، آیة 122.
2- تاثیر جهانی شدن بر مذهب، حسین سلیمی 31/6/86 پژوهشکده باقر العلوم
2- تاثیر جهانی شدن بر مذهب، حسین سلیمی 31/6/86 پژوهشکده باقر العلوم
منبع: رسا