جنگ نرم و مکانیسم تأثیرگذاری بر نخبگان

تاریخ انتشار : ۳۱ ارديبهشت ۱۳۹۱

طبقه نخبگان دارای برتری هایی نسبت به عموم مردم هستند که باعث می‌شود آن­‌ها به طور طبیعی در مقام حکومت برآمده و عموم مردم، اجباری یا اختیاری به تبعیت از آنان بپردازند.

گرداب- در جنگ نرم از ابزار و وسایل متفاوتی استفاده می شود که این ابزار در ظاهر دارای کارکردی بسیار صلح جویانه و انسان دوستانه است اما در باطن، دارای کارکردی پنهانی است که اهدافی پنهانی را دنبال می کند.

دیپلماسی عمومی فعالیت­های یک کشور برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی ملت­‌های دیگر در مسیر شکل‌­گیری و اجرای سیاست­های خارجی است. شاید یکی از نزدیک ترین مفاهیم به دیپلماسی عمومی، اصطلاح جنگ نرم (یا نبرد فرهنگی) باشد. زیرا در هدف و در ابزار تشابهات فراوانی دارند. هر دو با ابزارهایی مانند تبلیغات رسانه ­ای، انتشارات، اینترنت و تبادلات فرهنگی به دنبال تحت تاثیر قرار دادن مخاطبان کشوری خاص، برای تغییر رفتار در حکومت آنان هستند. تکیه بر اصطلاح جنگ نرم دو مسئله اساسی دارد:

1. گفتمان قالب بر این اصطلاح، از نوع جنگ و نبرد است و این امر بازیگران را بر آن می­ دارد تا با هر روش ممکن به برخورد با یکدیگر پرداخته و جای هرگونه تبادل و تعاملی با یکدیگر به نبرد برخیزند.

2. استفاده از این ترکیب، همانند شمشیری دو لبه، در مورد فعالیت­های یک کشور مانند ایران نیز به کار می­ رود و رسانه­ هایی مانند "پرس تی وی"، پخش فیلم­هایی مانند مریم مقدس و فعالیت­های رایزنی های فرهنگی کشورمان نیز در همین چهارچوب تجزیه و تحلیل می­ شود.

همان طور که ذکر شد در جنگ نرم از ابزار و وسایل متفاوتی استفاده می­ شود که این ابزار در ظاهر دارای کارکردی بسیار صلح جویانه و انسان دوستانه است اما در باطن آن دارای کارکردی پنهانی است که اهدافی پنهانی را دنبال می­کند که اساس بروز این اتفاق همین کارکرد پنهان و اهداف پنهان آن است و آن کارکرد آشکار تنها جنبه فریب مخاطبان را دارد. یکی از این روش­ها تبادلات علمی و مردمی است. در این روش، دانشگاهیان و نخبگان فرهنگی مانند نویسندگان و متفکران کشورهای مختلف در فاصله زمانی نسبتا طولانی (معمولا بین 1 تا 3 سال) به کشورِ میزبان آمده و در قالب تحصیل یا گذراندن فرصت­های مطالعاتی، با شیوه تفکر و زندگی آن کشور آشنا می شوند. ریشه چنین طرز تفکری در نوع نگاه به طبقات سیاسی در جوامع نهفته است.

برخی نظریه پردازان علوم سیاسی معتقد هستند تقریبا تمامی اجتماعات انسانی و جوامع سیاسی به طور کلی، از دو طبقه تشکیل شده اند: طبقه حاکم و طبقه ای که بر آن ها حکم رانده می شود.

طبقه حاکم یا همان نخبگان، به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و علمی دارای برتری هایی نسبت به عموم مردم هستند که باعث می شود آن­ها به طور طبیعی در مقام حکومت برآمده و عموم مردم، اجباری یا اختیاری به تبعیت از آنان بپردازند.

ارائه دهندگان طرح دادوستد نخبگان نیز بر این باور بوده و هستند که هر سیستم حکومتی در نهایت تحت تاثیر نخبگان جامعه خود است، بنابراین برای ایجاد تغییر در رفتار و سیاست یک حکومت باید نخبگان آن جامعه را تحت نفوذ قرار داد. یکی از بهترین شیوه ها دعوت از جوانان آینده دار و متفکرانِ جامعه هدف برای زندگی مقطعی در کشور میزبان است. هنگامی که دانشگاهیان و سایر رهبران افکار عمومی وارد یک کشور دیگر می­ شوند با سبک زندگی، ساختار سیاسی اجتماعی آن آشنا شده، ارتباطات شخصی زیادی در مدت 1 تا 3 سال اقامت خود برقرار کرده و تا حد زیادی ذهنیت آن ها شبیه به ذهنیت جامعه میزبان می شود. هنگامی که نخبگان به کشور خویش بازگشته، مسئولیت­ های دانشگاهی و سیاسی تاثیرگذار می ­گیرند، تصمیمات و رفتارهای سیاسی آنان به شکل کاملا واضحی متاثر از تغییرات ذهنی دوران تحصیل در خارج از کشور خواهد بود. در این میان، ارتباطات شخصی ایجاد شده بین نخبگان دو یا چند کشور کانال خاصی را ایجاد می کند که در بسیاری از شرایط راه ها را برای تاثیر گذاری بر سیاست های داخلی و خارجی یک کشور باز می گذارد.

بهتر است برای آشکار شدن موضوع به یک مثال اشاره شود. "انور سادات"، رئیس جمهور سابق مصر، شخصیتی است که "انجمن دیپلمات های فعال در زمینه دیپلماسی عمومی" از تحصیل او در آمریکا و رفتارهای سیاسی اش به عنوان یکی از موارد موفق دیپلماسی عمومی آمریکا یاد می کند. ماجرا به این ترتیب است که در سال های دهه 60 و هفتاد، وزارت امور خارجه آمریکا، تحت عنوان "برنامه ای برای رهبران خارجی"، سیاستمدارانِ آینده دار کشورهای مختلف را به آمریکا دعوت کرده و طی 1 تا 2 ماه اقامت در این کشور مناطق مختلف آن را به آن ها نشان می دادند و تمام تلاش خود را معطوف رضایت آنان از سفر می کردند. به این ترتیب آنان پس از بازگشت از آمریکا، به شکلی آشکار رویکردی متفاوت نسبت به این کشور نشان می دادند. انور سادات نیز، به عنوان شخصیتی خوش آتیه، در سال 1966، به آمریکا دعوت شد و به بازدید از آنجا پرداخت. سفری که گشت و گذار در آمریکا و گفتگو با سیاست مداران آن را در برداشت، زمانی تاثیر خود را نشان داد که سادات، اولین رئیس جمهور عربی شد که رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت. از جزئیات سفر سادات اسناد زیادی در دست نیست اما مشابه بازدید او برای "مارگارت تاچر" (1967)، "پطروس غال" (1977)، "تونی بلر" (1986)، "حامد کرزای" (1987) و بیش از 220 سیاستمدار درجه یک کشورهای مختلف تدارک دیده شد. این گونه سفرها که در اواسط دوران حرفه ای دولت مردان و با میزبانی هدفمندانه آمریکایی­ ها رخ داده است بدون شک باعث تغییر ذهنیت و نگرش این رهبران آینده نسبت به آمریکا و سیاست خارجی این کشور می شود.

در این بین در ایران نیز بالغ بر یکی دو دهه است که نخبگان دانشگاهی ایرانی از بهترین دانشگاه­ های ایران مورد رصد قرار می­ گرفتند و بعد از مدتی به کشور­های غربی دعوت می­ شدند تا به ادامه تحصیل بپردازند که زندگی این افراد در این نوع از کشور­ها به صورت ناخودآگاه تحت تاثیر افکار و ارزش­های جامعه میزبان قرار می­ گرفت و در صورت بازگشت، ارزش­های جامعه بومی خود را در مقابل ارزش­های جامعه میزبان می­ دیدند و درصدد مخالفت و از بین بردن این ارزش­ها بر می­ آمدند. عملا این روش یکی از روش­های تاثیر گذاشتن بر افکار مردم است.

منبع: طلبه بلاگ