به گزارش گرداب از باشگاه خبرنگاران جوان؛ از زمان روی کار آمدن، وزیر ارتباطات دولت یازدهم، چند سالی میگذرد و خبرهای خوش از افزایش پهنای باند و کیفیت اینترنت از سوی مسئولین دولت به گوش می رسد، تاجایی که وعده 3 برابر شدن پهنای باند اینترنت و دستیابی به ظرفیت 10ترابیت تا پایان سال جاری همه را بی قرار کرده است! اما با وجود این همه آمار و ارقامی که دولت از افزایش پهنای باند و توسعه اینترنت ارائه می دهد، چرا حال اینترنت مثل خبرهای آقای وزیر خوش نیست؟!
واقعیت این است که سرعت اینترنت و دسترسی به منابع مختلف در فضای مجازی تابع متغییرها و معیارهای مختلفی است. بیماری کندی اینترنت ایران موضوعی نیست که تنها با افزایش پهنای باند حل گردد.
در این گزارش قصد داریم تا علل مختلف کند بودن سرعت اینترنت در ایران را مورد بررسی قرار دهیم. به دلیل روشن شدن بهتر موضوع لازم است تا به بیان مباحثی بپردازیم که کمتر مورد توجه کاربران و شاید دولت بوده است. مواردی نظیر تاخیر و نوع پروتکل استفاده شده در سرعت کانال یک ارتباطی تاثیر گذار است.
علت کندی اینترنت در ایران
سرعت پایین اینترنت در ایران سال هاست که به موضع بحث برانگیز کاربران فضای مجازی تبدیل شده است و هنوز هم افراد از عدم کیفیت خدمات اینترنتی و سرعت خود می نالند. پرسش اصلی کاربران این است که چرا با وجود خبرهایی که هر چند وقت یکبار توسط مسئولان دولت پیرامون افزایش پهنای باند در رسانه ها بیان می گردد، اما باز هم سرعت اینترنت مطلوب نیست؟
نکته قابل توجه در این باره آن است که اگر چه دولت بارها درباره افزایش پهنای باند صحبت کرده است، اما آیا این پهنای باند مربوط به مصرف داخلی کاربران است یا مصرف بین المللی؟ از طرف دیگر آیا اساساً درمان درج(ظاهرا) بی درمان کندی اینترنت فقط پهنای باند است؟!
پهنای باند با سرعت متفاوت است
اگر بخواهیم کمی دقیق تر بخواهیم درباره موضوع بحث کنیم باید کمی از مباحث فنی دنیای فناوری اطلاعات سخن بگوییم. دربسیاری موارد سرعت و پهنای باند توسط افراد به اشتباه مرادف یکدیگر در نظر گرفته می شوند. در حالی که به لحاظ فنی این دو با یکدیگر فرق دارند. پهنای باند به معنای ظرفیت رسانه انتقال داده ها است. پهنای باند در واقع حداکثر میزان اطلاعاتی است که یک کانال ارتباطی توانایی عبور آن را دارد. پهنای باند یک کانال ارتباطی بر مبنای بیت بر ثانیه یا Bps اندازه گیری می شود.
سرعت اینترنت نیز بر مبنای بیت بر ثانیه اندازه گیری می شود. سرعت یا بهتر بگوییم کارایی (throughput) به میزان اطلاعاتی گفته می شود از یک مبدا به مقصد خاص در یک وهله زمانی با موفقیت و بدون خطا منتقل می شود. سرعت هرگز نمی تواند بیشتر از پهنای باند باشد. برخی اوقات به سرعت نرخ داده ( Data Rate ) و نرخ بیت ( Bit Rate ) نیز اطلاق می شود. تاخیر و نوع پروتکل ارتباطی نیز بر سرعت انتقال داده بین مبدا و مقصد تاثیر گذارند. با بالا رفتن تاخیر سرعت ارتباط کاهش می یابد.
فاصله زیاد کاربران و معادله معکوس در تخصیص پهنای باند
همانطور که بیان شد یکی از عوامل تاثیر گذار بر سرعت اینترنت، تاخیر است. تاخیر به طور مستقیم با فاصله ارتباط دارد. بدین معنی که هر چه فاصله کاربر از خدمات دهنده اینترنتی افزایش پیدا کند، سرعت انتقال کاهش می یابد. در ایران اغلب خدمات دهنده های اینترنتی (یا در اصطلاح سرورها) در خارج از ایران قرار دارند.
فاصله زیاد کاربران ایرانی از سرورهای خدمات دهنده باعث شده آن ها سرعت پایین تری را تجربه کنند. نکته قابل توجه در اینجا این است که دولت در افزایش پهنای باند از الگوی 80 به 20 استفاده می کند. قانون 80 به 20 در دولت بر برنامه پنجم توسعه اشاره دارد که در آن باید نسبت پهنای باند داخل کشور به پهنای باند ارتباطات بین المللی 80 به 20 باشد. این مهم ترین موضوعی است که در اخبار افزایش پهنای باند از سوی دولت باید مورد توجه کاربران قرار گیرد.
طی سال های اخیر به ازای هر 80 واحد افزایش پهنای باند داخلی تنها 20 درصد به پهنای باند بین المللی افزوده شده است. در حالیکه بسیاری از خدمات دهنده ها و سایت های مورد بازدید کاربران اینترنت ایران در خارج از ایران قرار دارند و تقریبا 80 درصد مقاصد کاربران ایرانی در پهنای باند خارجی است و 20 درصد مردم با پهنای باند داخلی سر و کار دارند. پر واضح از که وضعیت کاربران در استفاده از پهنای باند بر عکس آن چیزی است که پیش بینی شده است. در نتیجه افزایش سرعت اینترنت چندان توسط کاربران قابل مشاهده نیست.
زیر ساخت مخابراتی و تجهیزات قدیمی
از جمله دیگر مواردی که بر سرعت اینترنت کاربران اینترنتی تاثیر گذار است خظ تلفن مشتری، فاصله تا مرکز مخابراتی، کیفیت اتصالات شهری و بین شهری و تجهیزات ارتباطی شرکت مخابرات و شرکت زیر ساخت ایران است. در ایران شرکت مخابرات سال هاست که در حال فعالیت است و خبری از بروز رسانی تجهیزات و زیرساخت های مخابراتی آن هم شنیده نشده است. اختلافات ادامه دار شرکت مخابرات و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بیش از هر چیز موجب توقف امور کشور و نارضایتی مردم در دریافت خدمات شود. در شرایطی که شرکت مخابرات ایران در اغلب استان ها زیان ده بوده است، انتظار نمی رود تغییر محسوسی در به روز رسانی و زیر ساخت های ارتباطی خدمات خود صورت داده باشد. در برخی مراکز مخابراتی در تهران روند تحویل یک خط اینترنت ADSL نزدیک به 7 ماه زمان می برد که کارمندان علت آن را پر شدن درگاه های مخابراتی و ناتوانی در پوشش بیشتر مشتریان اینترنت عنوان می کنند.
وضعیت شبکه و تجهیزات شرکت های ارائه دهنده اینترنت
تجهیزات و بستر خدمان دهنده ای که اینترنت از آن خریداری می شود نیز بر کارایی و سرعت اینترنت کاربران اثرگذار است. استفاده از تجهیزات قدرتمند با توانایی مدیریت حجم بالای ترافیک و کاربران به مراتب کیفیت بهتری را در مقایسه با تجهیزات از رده خارج فراهم می آورد. خدمات دهندگان اینترنتی باید متناسب با افزایش تعداد مشتریان خود تجهیزات و مدیریت کاربران خود را توسعه دهند.
کیفیت پهنای باند ارائه شده از سوی شرکت ارتباط زیر ساخت
در ایران شرکت ارتباطات زیر ساخت مسئول توزیع پهنای باند در کشور را بر عهده دارد. این شرکت وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به شرکت های ارائه دهنده اینترنت و مراکز مختلف در ایران پهنای باند مورد نیاز را در اختیار قرار می دهد
ضریب اشتراک اینترنت بلای جان مشتریان
ضریب اشتراک کاربران اینترنت در ایران یکی از مهم ترین عواملی است که باعث محدود شدن سرعت اینترنت کاربران شده است. کاربران اینترنت، تاثیر ضریب اشتراک اینترنت خود را اغلب در زمان دانلود متوجه می شوند. کاربر اقدام به خرید یک خط اینترنت 1 مگابیت بر ثانیه می کند اما در زمان دانلود حداکثر سرعتی که دراختیار دارد، 128 کیلو بیت برثانیه است. اما داستان از چه قرار است؟،
ضریب اشتراک اینترنت عبارتست از میزان پهنای باند تامین شده تقسیم بر میزان فروخته شده به کاربران. این ضریب بر مبنای مجموع سرویس های فروخته شده محاسبه می گردد. یک شرکت اینترنتی که با ضریب 1 به 10 اقدام به فروش سرویس 256 کیلوبیت برثانیه می کند، یعنی بر روی سرویس 256 خود 10 کاربر را قرار می دهد. در نتیجه سهم هر کاربر از این سرویس در زمان اوج مصرف به یک دهم کاهش می یابد. اشترک اینترنت به عمل تقسیم پهنای باند بین چند کاربر اطلاق می شود. ضریب اشتراک اینترنت طبق قانون سازمان تنظیم مقررات باید 1 به 8 باشد. اما برخی شرکت های اینترنتی این ضریب را از 1 به 10 تا حتی 1 به 25 افزایش داده اند.
وزیر ارتباطات سال گذشته در پی اعلام افزایش پهنای باند و اظهار نظری پیرامون رعایت نکردن ضریب اشتراک قانونی توسط خدمات دهندگان اینترنتی گفته بود: پیش از این {افزایش پنای باند} نمی‌توانستیم از ارائه‌دهندگان اینترنت انتظار داشته باشیم که با توجه به درخواست‌های مردم و تقاضای مردم سرویس 1 به 8 ارائه دهند، اما اکنون با افزایش پهنای باند کشور این اتفاق باید رخ دهد و فعلاً باید تا زمان فراهم شدن بسترها با این شرکت‌ها کنار بیاییم.
فیلترینگ نا مناسب
فیلترینگ نامناسب کنونی در ایران نیز مزید بر علت شده تا سرعت اینترنت حال و روز خوبی نداشته باشد. بسیاری از ترافیک کاربران به دلیل فیلترینگ ناکارآمد کنونی و عبور از کانال های خاص با تاخیر و افت سرعت همراه است. اغلب کارشناسان چاره حل این مشکل را راه اندازی فیلترینگ هوشمند و شبکه ملی اطلاعات می دانند که سرانجام این پروژه ها هم چندان مشخص نیست. گفته ها حاکی از آن است که با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات مشکل محدودیت سرعت و پهنای باند رفع می گردد. پروژه شبکه ملی اطلاعات در سال 1387 بررسی شده اما با وجود گذشت 7 سال همچنان در حاله ابهام قرار دارد.
در خصوص پروژه فیلترینگ هوشمند هم آمار ضد و نقیض زیاد به چشم می خورد. از یک طرف وزارت ارتباطات خبر از موفقیت آمیز بودن اجرای آزمایشی فیلترینگ هوشمند در اینستاگرام می دهد و از سوی دیگر دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه فضای مجازی آنرا ناکارآمد عنوان می کند و می گوید این اقدام نتوانسته انتظارات مردم و مسئولین قضایی را بر آورده کند.
هر آنچه هست، در حال حاضر کشور برای تحقیق و پیشرفت در عرصه فناوری و فضای مجازی نیازمند اینترنت مناسب است و باید هر چه زودتر مشکلات مربوط به دسترسی کاربران به اینترنت با کیفیت مرتفع گردد. این در حالي است که شهرهاي بزرگ و کوچک دنيا به فکر افزايش سرعت اينترنت براي ارائه سرويس‌ها و خدمات مختلف الکترونيکي و غيرحضوري به شهروندان خود هستند و ازین طریق بسیاری از هزینه های دولت و مردم خود را کاهش داده و به اقتصاد خود کمک می کنند.