گرداب گزارش می دهد:

شبکه‌های اجتماعی، بستر جنبش‌، کمپین و اعتراضات انتخاباتی

تاریخ انتشار : ۰۱ اسفند ۱۳۹۴

از آنجا که مردم به خصوص قشر جوان که در تحولات اجتماعی نقش برجسته‌ ای دارند و فعالیت‌های گسترده‌ای در این شبکه‌ها انجام می دهند، تمرکز بسیاری از سیاستمداران و رهبران جنبش‌ها به شبکه‌های اجتماعی معطوف شده‌است.

گروه فرهنگ و جامعه گرداب؛ شبکه‌های اجتماعی در چند ساله اخیر نقش بسزایی در جنبش‌های مدنی و اجتماعی داشته‌اند. اگرچه در دوران گذشته، خط‌ دهی‌ها و هماهنگی‌های بسیاری از حرکت‌های اجتماعی در ملاقات‌ها و جمع‌های خاص به صورت حضوری انجام می‌گرفت، اما امروزه بسیاری از این جریان‌سازی‌ها بیش از همه چیز در بستر شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد. از آنجا که مردم به خصوص قشر جوان که در تحولات اجتماعی نقش برجسته‌ ای دارند و فعالیت‌های گسترده‌ای در این شبکه‌ها انجام می دهند، تمرکز بسیاری از سیاستمداران و رهبران جنبش‌ها به شبکه‌های اجتماعی معطوف شده‌است.


شبکه‌های اجتماعی، بستر جنبش‌، کمپین و اعتراضات انتخاباتی

شکل‌گیری کمپین‌های اینترنتی مختلف با هشتگ‌های خاص، ایجاد موج‌های رسانه‌ای با هماهنگی‌های از پیش تعیین شده در این شبکه‌ها، تبلیغ چهره‌های مختلف در انتخابات‌ها، رساندن پیام معترضان و ایفای نقش در اعتراضات کشورهای مختلف از جمله کارکردهای مهم این شبکه‌هاست که دولت‌های مختلف سعی در مدیریت و جهت دهی به آن دارند. اگر بخواهیم نگاهی نسبتا جامع به نقش این سرویس‌ها در طی سالهای گذشته در اتفاقات اجتماعی داشته باشیم، می توانیم در یک نوع دسته‌بندی به موارد زیر اشاره کنیم:

انتخابات‌ها

بسیاری از کاندیداهای انتخابات‌ها پیش از شروع زمان رسمی تبلیغات اقدام به سازماندهی حامیان خود در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند، چرا که از تأثیر حضور فعال در این شبکه‌ها آگاه هستند. در واقع در بسیاری از مواقع حضور فعال حامیان یک کاندیدا در شبکه‌های اجتماعی نشان دهنده نقش و تاثیر کاندیدای مورد نظر در روند انتخابات است. در ایران شاید انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 نمونه‌ای از حضور پررنگ کاندیداها در این عرصه بود. با نزدیک شدن به روز انتخابات، تقابل‌های بین حامیان شدیدتر می‌شد و کاندیدایی که از این قائله عقب می‌ماند کمتر می‌توانست توجه مردم به خصوص قشر دانشجو و جوان را به خود جلب کند. همچنین در انتخابات‌های بعدی نیز برخی کاندیداها تمرکز ویژه‌ای بر این موضوع داشتند.

شبکه‌های اجتماعی، بستر جنبش‌، کمپین و اعتراضات انتخاباتی

همچنین معمولا از اوباما به عنوان رییس جمهوری نام می‌برند که کمپین‌های انتخاباتی وی توانستند با شناخت خوب از رفتار کاربران، از شبکه‌های اجتماعی استفاده مناسبی برای کسب پیروزی کاندیدای خود کنند. کمپین انتخاباتی اوباما در سال 2012 بر روی کاهش نرخ بیکاری تأکید می‌کرد و در تبلیغات آن گفته شده بود که نرخ بیکاری را به 7.9 می‌رساند. موضوعی که بین کاربران این شبکه‌ها بازتاب ویژه‌ای داشت. همچنین وی با حضور در مقر اصلی فیسبوک، اقدام به پرسش و پاسخ با جوانان حاضر و همچنین ارتباط از طریق چت و فیسبوک با دیگر جوانان کرد.

شبکه‌های اجتماعی، بستر جنبش‌، کمپین و اعتراضات انتخاباتی

شبکه‌های اجتماعی در روزهای نزدیک به انتخابات علاوه بر جنبه‌ خبری، از این جهت نیز برای کاربران مهم هستند که دیگر بیش از میتینگ‌های تبلیغاتی و جلسات حضوری که در آنها بحث‌های داغ سیاسی در می‌گیرد و این شبکه‌ها بستر مناسبی برای این مباحث شده‌اند.


اعتراضات

هنگامی که تحرکات مدنی و اجتماعی جنبه‌ی نارضایتی به خود می‌گیرد، تبدیل به اعتراضاتی می‌شود که امروزه معمولا پیش از آنکه در خیابان‌ها بروز و ظهور پیدا کند، در شبکه‌های اجتماعی مقدمات آن چیده می‌شود. در واقع گاهی خود مردم و جمع‌های سازماندهی نشده اقدام به ایجاد موج‌های اعتراضی مختلف در این شبکه‌ها کرده‌اند و سپس این اعتراضات به خیابان‌ها کشیده شده و گاهی هم عده‌ای با نیات خاص پشت پرده‌ی این تحرکات هستند.


شبکه‌های اجتماعی، بستر جنبش‌، کمپین و اعتراضات انتخاباتی

از جمله این اعتراضات، اعتراضات و آشوب‌های انگلستان در سال 2011 بود. این اعتراضات به دنبال قتل یک جوان سیاهپوست به نام مارک دوگان توسط پلیس لندن آغاز شد و گسترش یافت. در این اتفاقات پلیس بریتانیا اعتقاد داشت که توییتر و فیسبوک و کاربرانی که در این شبکه‌ها فعال بودند در تحریک مردم موثر بوده‌اند. در پی این اتفاقات پلیس انگلیس دو مرد جوان را به جرم تحریک به شورش از طریق شبکه‌های اجتماعی به چهار سال زندان محکوم کرد. همچنین آنها تصمیم گرفتند به نظارت دقیق‌تر مانع نقش‌آفرینی شبکه‌های اجتماعی در اوقات ناآرامی‌ها بشوند.

همچنین جنبش وال استریت در امریکا نیز با بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی توانست اعتراضات خود را گسترده‌تر کند. کاربران با پیگیری صفحه‌ توییتر @OccupyWallStNYC در آن روزها، آخرین اتفاقات را پیگیری می‌کردند و همچنین با انتشار ویدئوبلاگ‌ها، مطالب و هشتگ‌های مخصوص نقش به سزایی در این اعتراضات ایفا کردند. آنها شعار «وال استریت را اشغال کنید» را به یکی از اصلی‌ترین هشتگ‌های خود در فضای مجازی تبدیل کرده‌بودند و تا حدود زیادی از ظرفیت این شبکه‌ها استفاده کردند.

به علاوه، در انقلاب‌های چند سال اخیر در کشورهای اسلامی، به ویژه کشور مصر، شبکه‌های اجتماعی نقش به سزایی در ایجاد موج‌های مردمی و ساماندهی این اعتراضات داشتند. در ابتدای انقلاب مصر، گروهی از جوانان مصری حامی دموکراسی به نام 6 آوریل فراخوانی را در فیسبوک منتشر کرد که در 25 ژانویه تظاهراتی علیه تبعیضات و سیاستهای ظالمانه برگزار کنند و آن روز، روز خشم ملت نام گرفت و اولین شعله‌های انقلاب مصر پدیدار شد.

دولت ترکیه نیز مدتی پیش سایت توئیتر را مسدود کرد و علت آن را جلوگیری از پخش عکسهای مربوط به بمب‌گذاری داعش عنوان کرد که البته با اعتراض شهروندان آن روبرو شده بود. همچنین سابقه مسدود کردن شبکه‌های اجتماعی در ترکیه در مواقع خاص پیش از این هم وجود دارد.

همچنین مالکان این شبکه‌های اجتماعی که اغلب همکاری‌های پنهان و آشکار با سیاستمداران امریکایی و اسرائیلی دارند در وقایع مختلف سعی در جلب نظر آنها دارند. از جمله این وقایع می‌توان به وقایع فتنه 88 اشاره کرد که دشمنان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی همچون توییتر و فیسبوک سعی در آلوده کردن فضای کشور داشتند و این میان همکاری برخی از این شبکه‌ها با آنها نیز مشهود بود.


کمپین‌های دیگر

علاوه بر اتفاقات سیاسی، گروه‌ها با مقاصد مختلف اقدام به ایجاد کمپین‌های گوناگون می‌کنند. جدای کمپین‌های تبلیغاتی می‌توان به کمپین‌های تأثیرگذاری اشاره کرد که در این سالها نمود بیشتری در بین جامعه داشته‌است. از جمله این کمپین‌ها در داخل کشور می‌توان به کمپین‌های اینستاگرامی «من عاشق محمدم (ص)»، «من یمنی هستم»، کمپین مربوط به شهدای غواص با هشتگ معروف «پیامی آورده اند»، « من عاشق مبارزه با صهیونیست‌ها هستم» و غیره اشاره کرد که بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشته‌اند.