وقتی اشیا، خودشان را مدیریت می کنند

حالا فرض کنید اتو خود به خود و بی آنکه شما به خانه برگردید، از عدم حضور شما در منزل آگاه شده و هوشمندانه خاموش می شود.

اتفاقی که افتاده، بسیار ساده است؛ این یعنی تمام اشیا به تمامی انسان ها و در تمامی مکان ها متصل می شوند و خدماتی ارائه می دهند تا کیفیت زندگی من و شما در بهترین و آیده آل ترین حالت قرار گیرد.

طراحی دستگاه‌های مختلف با امکان برقراری ارتباط بی‌سیم به منظور کنترل از طریق اینترنت یا حتی یک برنامه ساده مخصوص گوشی‌های هوشمند، توصیف ساده ای از بحث «اینترنت اشیا» است.

اشیای موجود در این دسته می‌توانند چراغ‌های روشنایی، لوازم خانگی یا خودروی شما باشند. هرچند در جریانی وسیع تر، اینترنت اشیا در صنعت پزشکی، سلامتی و حتی سیستم‌حمل‌و‌نقل عمومی نیز کاربردی ویژه خواهد داشت.

یعنی در ساده ترین حالت و به عنوان مثال، دستبند هوشمندتان می‌تواند به محض خوابیدن شما، تلویزیون و چراغ‌ها را خاموش کند یا در مقیاسی کلان تر، این سیستم در شمارش تعداد فضاهای خالی پارکینگ‌ها یا بررسی کیفیت آب و هوای شهرها و وضع ترافیکی به مدیران شهری کمک کند.

عبارت اینترنت اشیا برای نخستین بار در سال ۱۹۹۹ یعنی حدود 16 سال پیش، توسط «کوین اشتون» مورد استفاده قرار گرفت. ایده ای که طبق آن هر چیزی، امکان می یافت برای خود هویت دیجیتال داشته باشد و به کامپیوترها اجازه دهد آن‌ را سازمان‌دهی و مدیریت کنند.

ایده کوین اشتون، ابتدا در آمستردام آزمایش شد و طی چهار هفته کل این شهر تحت پوشش شبکه اینترنت اشیا قرار گرفت. بعدها هم این سیستم در شهرهایی چون انتایرو، مونترآل و سن‌دیگو مورد استفاده قرار گرفت.

اما اولین کشوری که به طور کامل و تمام شهرهایش را تحت پوشش اینترنت اشیا قرار داده، کره جنوبی است؛ کمپانی مخابراتی SK Telecom با هدف تجاری‌سازی اینترنت اشیا در سطح این کشور، شبکه جدیدی را به نام LORaWAN افتتاح کرد که طی آن، دیتا با سرعت ‌پایین و مصرف حداقل باتری منتقل می‌شود.

روشن کردن لامپ خیابان‌ها در مسافت‌های دور و دور از دسترس، پیدا کردن حیوانات خانگی گم‌شده و یافتن گوشی‌های موبایل اقدامات اولیه ای است که برای پروژه اینترنت اشیا در کره جنوبی تعریف شده است.

سرعت‌بالای دسترسی به اینترنت در کره جنوبی که از جمله دلایل پیشرفت سریع این کشور در حوزه اینترنت هم شده، باعث راه اندازی اینترنت اشیا در کل این کشور است.

پژوهشگران کشورمان نیز قدم هایی را در این راستا برداشته اند. از جمله اینکه چندی پیش یعنی اردیبهشت ماه سال جاری، علی رحمان پور، مجری طرح «شبکه اشیا تهران/ایران» با بیان اینکه در فاز نخست، این شبکه در منطقه نارمک راه اندازی شده است، اعلام کرد: "کار روی شبکه‌های اینترنت اشیا از تابستان سال گذشته و با هدف ارائه راهکارهای شهر هوشمند آغاز شده و پس از مطالعات فنی و تجاری، روی ارائه راهکارهای کامل اینترنت اشیا متمرکز شده ایم."

رحمان پور این را هم توضیح داده بود که این درگاه اتصال (Gateway) به عنوان بخشی از حرکت جهانی شبکه اشیا یا TTN راه‌اندازی شده و نخستین گیت‌وی فعال TTN در منطقه خاورمیانه محسوب می شود.

مجری طرح شبکه اشیا ایران این را هم گفته که هم اکنون نام تهران و ایران به عنوان یکی از مراکز فعال، در سایت TTN قرار دارد و علاوه بر آن، سایت اختصاصی این سیستم در داخل نیز به زودی راه‌اندازی خواهدشد و تلاش داریم در عین یکپارچگی با این شبکه جهانی، به صورت نسبتا مستقل پیش رویم.

رحمان پور در مورد کاربردهای مختلف اتصال به «شبکه اشیا» نیز مطالبی را عنوان کرده است؛ اینکه برای نمونه این شبکه می‌تواند در حوزه خدمات شهری برای هوشمندسازی پارکینگ‌ها، کنتورهای هوشمند، اتصال حسگرهای انبوه برای اندازه‌گیری میزان آلودگی، رطوبت و نهایتا کاهش ترافیک و میزان آلودگی کاربرد داشته باشد.

در همین حال عرفان طاهرخانی، مسئول فنی شبکه اشیا تهران نیز با بیان اینکه با درگاه‌های بیشتر می توانیم کل تهران را تحت پوشش این شبکه قرار دهیم گفته است: «هم اکنون در حال پیگیری راه‌اندازی 2 درگاه در مناطق مرکزی و غربی تهران هستیم. برآوردهای اولیه نشان می دهد که با حدود ۱۰ درگاه می توانیم سطح تهران را تحت پوشش اولیه این شبکه قرار دهیم. در همین حال توسعه‌دهندگان و اپراتورها می توانند در عین استفاده از این شبکه، گسترش‌دهنده آن نیز باشند و درگاه‌های بیشتری به آن بیفزایند«.

پیش از آن هم، هومن ضرابی، مجری طرح ملی اینترنت اشیا گفته بود: «قرار است درآمد 10 تریلیون دلاری از اتصال 50 میلیارد شیء هوشمند در دنیا تا سال 2020 حاصل شود که سهم یک درصدی ایران از این میزان، 500 میلیون شیء می‌شود؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود این طرح ملی تا 5 سال آینده با محوریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با استاندارد جهانی در کشور اجرایی شود«.

اما این همه آن چیزی نیست که در کشور درخصوص به کارگیری اینترنت اشیا صورت گرفته است؛ چراکه رئیس مرکز تحقیقات مخابرات ایران چندی پیش از اعلام فراخوان برای استقرار شرکت های فناوری در پارک اینترنت اشیا خبر داد و گفت: «این شرکت ها برای شروع فعالیت در این پارک، مستقر خواهند شد«.

محمد خوانساری همچنین به برنامه های حمایتی وزارت ارتباطات برای ایجاد شرکت های فناوری حوزه اینترنت اشیا هم اشاره کرد و گفت: «پارک اینترنت اشیا ذیل پارک تخصصی فناوری اطلاعات و ارتباطات راه اندازی می شود و در این راستا مقرر شده زیرساخت های لازم و تجهیزات موردنیاز در این پارک نصب شود تا شرکت های داخلی و خارجی برای حضور در این پارک و فعالیت در زمینه اینترنت اشیا ترغیب شوند«.

اما به نظر می رسد آنچه بیش از راه اندازی این شبکه و سیستم های مشابه نیازمند توجه و دقت است بحث امنیت این شبکه ها است. اگر به این نکته توجه کنیم که مطابق آمار، روزانه 100 هزار گجت و ابزار الکترونیکی در اختیار و کنترل هکرها قرار می گیرد این دقت و توجه ضروری تر به نظر خواهد رسید. قرار دادن پسوردهای ضعیف به صورت دیفالت Default برای این سیستم و گاهی درج پسورد روی دفترچه راهنما و ضعف برنامه نویسی مناسب برای تغییر پسورد توسط کاربر و نوع پسورد، باعث شده هکرها به آسانی کنترل این گونه ابزار را از راه دور در دست گیرند.

گفته می شود هکرها با نصب بات نت botnet روی یخچال و تلویزیون اینترنت دار و روترهای خانگی، شبکه توزیع اسپم راه اندازی کرده و 750 هزار اسپم بدافزارگونه را برای انترپرایزها توزیع کرده اند.

یعنی تصور کنید ماکروفر شما هک شود! آنوقت تمام خانه قابلیت انفجاری پیدا می کند و این نکته ای است که حساسیت کارشناسان امنیت را دوچندان کرده است. آنقدر که وقتی نمایشگاه محصولات الکترونیکی لاس وگاس در دی ماه سال گذشته برگزار شد، حفظ حریم شخصی و مباحث امنیتی هنگام بحث درباره اینترنت اشیا، به یکی از دغدغه های مهم کارشناسان آی تی مبدل شده بود.

و برای همین هم بود که قرار شد کارشناسان امنیت، یافته‌ها و چاره‌جویی‌های شان در این زمینه را طی کنفرانس‌های تعریف‌شده مطرح کنند؛ اغلب کارشناسان موافق‌ بودند که این دستگاه‌ها از نظر امنیتی دچار ضعف هستند، یعنی چون الفبای این سیستم «به اشتراک‌گذاری دیتا» میان اشیای مختلف بوده، در ابتدا مباحث امنیتی برایشان تعریف‌نشده یا اهمیتی نداشته است. برای مطالعه بیشتر در مورد مباحث امنیتی اینترنت اشیا، اینجا را کلیک کنید.

با این وجود کارشناسان شبکه اینترنت اشیا در تهران گفته اند تلاش می کنیم حفظ حریم شخصی و امنیت شبکه را تا حد استاندارد ارتقا دهیم.